„Kiedy państwo mnie nie chroni…” – oddolne mobilizacje na rzecz praw reprodukcyjnych a doświadczanie obywatelstwa

• Autorzy: Nawojski Radosław , Kowalska Beata

Warianty tytułu

EN

“When the State Doesn’t Protect Me...” – Grassroot Mobilizations for Reproductive Rights and Lived Citizenship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jesienią 2020 roku, w odpowiedzi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zakazujące terminacji ciąży ze względu na przesłankę embriopatologiczną, przetoczyły się przez Polskę wielotysięczne protesty. Na podstawie pamiętników oporu nadesłanych w konkursie zorganizowanym na początku 2021 roku, poddano analizie specyfikę podejmowanych wówczas działań i ich konsekwencje dla obywatelskiego zaangażowania. W centrum proponowanej analizy stoi obywatelstwo – zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i empirycznym – i jego oddolne manifestacje wyrażane bezpośrednio w doświadczeniach zaangażowanych obywatelek i obywateli. Tytuł, odwołując się do jednego z najpopularniejszych w ostatniej fali kobiecych mobilizacji haseł, eksponuje jeden z podstawowych wymiarów klasycznego rozumienia obywatelstwa: relacje pomiędzy jednostką a państwem. Artykuł, opierając się na bogatym materiale empirycznym, proponuje spojrzenie na proces konstruowania obywatelstwa w drodze intensywnych społecznych negocjacji.

EN

In autumn of 2020, the Constitutional Tribunal in Poland ruled that abortion on grounds of “severe and irreversible fetal defect or incurable illness that threatens the fetus’ life” was unconstitutional. As a reaction to this ruling, mass protests swept through Poland. The article is based on the “Memoirs of Resistance” submitted for the contest held in early 2021. It analyzes the specifics of the actions and citizen engagement during the protests as well as their consequences afterwards. Citizenship – both in its theoretical and empirical dimensions – as well as its grassroot manifestations expressed in citizens’ lived experience are situated at the center of analysis. The title, referring to the chanting popular during women’s strikes, exposes what is key to the classical understanding of citizenship: the relationship between the individual and the state. Based on rich empirical material, the article provides an outlook on the process of citizenship construction though emotionally intense social negotiations.

Słowa kluczowe

PL

obywatelstwo; przeżywane obywatelstwo; Strajk Kobiet; mobilizacje społeczne

EN

citizenship; lived citizenship; Women’s Strike; grassroot mobilizations

• Wydawca: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Studia Socjologiczne
• Rocznik: 2022
• Numer: 1(244)
• Strony: 81-103

Twórcy

autor

Nawojski Radosław

• Uniwersytet Jagielloński,

autor

Kowalska Beata

• Uniwersytet Jagielloński ,

Bibliografia

• Arruzza, Cinzia, Tithi Bhattacharya, Nancy Fraser. 2019. Feminism for the 99%: A Manifesto. Verso.
• Biuro RPO. 2.12.2020. Adam Bodnar: policyjne „kotły” – ograniczeniem praw uczestników zgromadzeń spontanicznych. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-policyjne-kotly-ograniczaja-prawa-uczestnikow-zgromadzen. Dostęp 31.10.2021.
• Article 19. 26.11.2020. Poland: Authorities must end police brutality and persecution of protesters and journalists. https://www.article19.org/resources/poland-authorities-must-end-police-brutality-and-persecution-of-protesters-and-journalists/. Dostęp 31.10.2021.
• Bellamy, Richard. 2008. Citizenship: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Bloom, Clive. 2012. Riot City: Protest and rebellion in the capital. Palgrave Macmillan.
• CBOS. 2021a. Młodzi Polacy a poczucie wpływu na sprawy publiczne i zaangażowanie w protesty. Komunikat z badań Nr 95/2021. Dostęp 31.10.2021.
• CBOS. 2021b. Oceny działalności instytucji publicznych. Komunikat z badań Nr 119/2021. Dostęp 31.10.2021.
• Chesters, Graeme. 2012. Social Movements and the Ethics of Knowledge Production. Social Movement Studies, 11, 2: 145–160. DOI: 10.1080/14742837.2012.664894.
• Csehi, Robert, Edit Zgut 2021. ‘We won’t let Brussels dictate us’: Eurosceptic populism in Hungary and Poland. European Politics and Society, 22, 1: 53–68. DOI: 10.1080/23745118.2020.1717064.
• Desperak, Izabela. 2003. Antykoncepcja, aborcja i… eutanazja. O upolitycznieniu praw reprodukcyjnych w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 30: 193–207.
• Dz.U. 2021.175. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r., sygn. akt K 1/20.
• Evans, David. 1993. Sexual Citizenship: The Material Construction of Sexualities. London: Routledge.
• Fidelis, Małgorzata. 2019. Maszerując z kobietami: kiedyś i teraz. Almanach 2019–2020. Warszawa: Fundacja Collegium Civitas.
• Fomina, Joanna, Jacek Kucharczyk. 2016. Populism and protest in Poland. Journal of Democracy, 27, 4: 58–68. DOI: 10.1353/jod.2016.0062.
• Fuszara, Małgorzata. 2018. Abortion and the Formation of the Public Sphere in Poland. In: N. Funk, M. Mueller, eds. Gender politics and post-communism: Reflections from Eastern Europe and the former Soviet Union. Routledge.
• Gumuła, Wiesław, red. 2021. Dzienniki stanu pandemii. Czytane z perspektywy socjologii codzienności. Kraków: ZW Nomos.
• Gunnarsson Payne, Jenny. 2019. Kobiety jako „lud”: Czarne Protesty jako sprzeciw wobec autorytarnego populizmu w perspektywie międzynarodowej. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, eds. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
• Halsaa, Beatrice, Sasha Roseneil, Sevil Sümer, eds. 2012. Remaking Citizenship in Multicultural Europe Women’s Movements. Gender and Diversity. London: Palgrave Macmillan.
• Haraway, Donna. 1988. Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective. Feminist Studies, 14, 3: 575–599. DOI 10.2307/3178066.
• Interia 24.11.2020. Sondaż dla Interii: Co trzeci Polak nie ufa policji. https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-sondaz-dla-interii-co-trzeci-polak-nie-ufa- policji,nId,4874689. Dostęp 28.10.2021.
• Isin, Engin F. 2009. Citizenship in flux: The figure of the activist citizen. Subjectivity, 29, 1: 367–388. DOI 10.1057/sub.2009.25.
• Isin, Engin. 2000. Introduction, W: Engin F. Isin, ed. Democracy, Citizenship and the City. Democracy, Citizenship and the Global City. Routledge.
• Kabeer, Naila. 2005. Introduction: The Search for ‘Inclusive’ Citizenship: Meanings and Expressions in an Inter-connected World. W: N. Kabeer, ed. Inclusive Citizen-ship: Meanings and Expressions. New York: Zed Books.
• Koralewska, Inga, Katarzyna Zielińska. 2021.‘Defendingtheunborn’,‘protectingwomen’ and ‘preserving culture and nation’: anti-abortion discourse in the Polish rightwing press. Culture, Health & Sexuality. DOI: 10.1080/13691058.2021.1878559.
• Korolczuk, Elżbieta. 2016. Explaining mass protests against abortion ban in Poland: the power of connective action. Zoon Politikon Journal, 7: 91–113.
• Korolczuk, Elżbieta, Agnieszka Graff. 2018. Gender as “Ebola from Brussels”: The anticolonial frame and the rise of illiberal populism. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 43, 4: 797–821.
• Korolczuk, Elżbieta, Beata Kowalska, Radosław Nawojski, Jennifer Ramme, Claudia Snochowska-Gonzalez. 2019. Mobilizacja kobiet w latach 2016–2018: przyczyny, konteksty i perspektywy badawcze. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
• Korolczuk, Elżbieta. 2019. Odzyskiwanie języka, czyli jak zmieniła się debata o aborcji w kontekście Czarnych Protestów i Strajków Kobiet. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
• Kotwas, Marta, Jan Kubik. 2019. Symbolic Thickening of Public Culture and the Rise of Right-Wing Populism in Poland. East European Politics and Societies, 33, 2:435–471. DOI: 10.1177/0888325419826691.
• Kowalska, Beata, Radosław Nawojski, Magdalena Pluta. 2018. Kobiece rewolucje wciąż trwają. W: M. Zielińska, D. Szaban, B. Trzop, red. Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: Europa – podzielona wspólnota? Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
• Kowalska, Beata, Radosław Nawojski. 2019. Uwaga, uwaga, tu obywatelki! Obywatelstwo jako praktyka w Czarnych Protestach i Strajkach Kobiet. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, R. Jennifer, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
• Kowalska, Beata, Radosław Nawojski. 2022. Karty z dziennika kobiecej rewolucji. Szkice z socjologicznego archiwum. W: A. Krajewska, M. Rawłuszko, red. Równouprawnienie: księga pamiątkowa dla Profesor Małgorzaty Fuszary. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Król, Agnieszka, Paula Pustułka. 2018. Women on strike: mobilizing against reproductive injustice in Poland. International Feminist Journal of Politics, 20, 3: 366–384. DOI: 10.1080/14616742.2018.1460214.
• Lister, Ruth, Williams, A. Anttonen, et all. 2007. Gendering Citizenship in Westerns Europe. New Challenges for Citizenship Research in a Cross-National Context. Bristol: Policy Press.
• Lister, Ruth. 2003[1997]. Citizenship. Feminists Perspectives. New York: Palgrave Macmillan.
• Lozano, Alberto Arribas. 2018. Knowledge co-production with social movement networks. Redefining grassroots politics, rethinking research. Social Movement Studies, 7, 4: 451–463. DOI: 10.1080/14742837.2018.1457521.
• Łukianow Małgorzata, Maja Głowacka, Monika Helak, Justyna Kościńska i Mateusz Mazzini. 2021. Poles in the face of forced isolation. A study of the Polish society during the Covid-19 pandemic based on ‘Pandemic Diaries’ competition. European Societies, 23:sup1: 844–858. DOI: 10.1080/14616696.2020.1841264.
• Majewska, Ewa. 2017. Tramwaj zwany uznaniem: feminizm i solidarność po neoliberalizmie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Majewska, Ewa. 2018. Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: wczesna “Solidarność” i czarne protesty. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Mapa wydarzeń 2021, http://strajkkobiet.eu/mapa-wydarzen/. Dostęp. 31.10.2021.
• Mishtal, Joanna Z. 2009. Matters of “conscience”: the politics of reproductive health-care in Poland. Medical Anthropology Quarterly New Series, 23, 2: 161–183.
• Murawska, Katarzyna, Zofia Włodarczyk. 2016. Nam się zaczęło pod dupą palić... Czarny protest w perspektywie organizatorek. Warszawa: Seria Analizy Instytutu Studiów Zaawansowanych.
• Nawojski, Radosław, Magdalena Pluta, Katarzyna Zielińska. 2019. The Black Protests: a Struggle for (Re)Definition of Intimate Citizenship. Praktyka Teoretyczna, 30, 4: 51–74. DOI: 10.14746/prt.2018.4.2.
• Nawojski, Radosław. 2019. Nasza (bez)nadzieja. W poszukiwaniu utopii w obywatelskim współdziałaniu w trakcie Czarnych Protestów i Strajków Kobiet. W: K. Slany, J. Struzik, M. Ślusarczyk, B. Kowalska, M. Warat, E. Krzaklewska, E. Ciaputa, A. Ratecka, A. Król, red. Utopie kobiet: 100 lat praw wyborczych kobiet (1918-2018). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 231–247.
• Nawojski, Radosław. 2021. „Ten system dojeżdża nas już teraz”. Feministyczne narracje o katastrofie klimatycznej w trakcie manif 2020. W: K. Jasikowska, M. Pałasz, red. Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk. Kraków: Biblioteka Jagiellońska.
• Nieposłuszne 2020. Ogłoszenie o konkursie. https://cutt.ly/2OHbWT4. Dostęp 31.10.2022.
• Nawratek, Krzysztof. 2008. Miasto jako idea polityczna. Kraków: Korporacja Ha!art.
• Parkins, Wendy. 2000. Protesting like a Girl. Embodiment, Dissent and Feminist Agency. Feminist theory, 1, 1: 59–78. DOI: 10.1177/14647000022229065.
• Pateman, Carole. 2013. Kontrakt płci. Przekład Jarosław Mikos. Warszawa: Czarna Owca.
• Plummer, Ken. 2003. Intimate Citizenship: Private Decisions and Public Dialogues. University of Washington Press.
• Pospieszna, Paulina, Agnieszka Vetulani-Cęgiel. 2021. A. Polish interest groups facing democratic backsliding. Int Groups Adv, 10: 158–180. DOI: 10.1057/s41309-021-00119-y.
• Raciborski, Jacek. 2011. Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Siim, Birte. 2000. Gender and Citizenship. Politics and Agency in France, Britain and Denmark. Cambridge: Cambridge University Press.
• Snitow, Ann. 2018. Feminizm niepewności. Dziennik rodzaju. Warszawa: Książka i Prasa.
• Szelewa, Dorota. 2016. Killing ‘Unborn Children’? The Catholic Church and Abortion Law in Poland Since 1989. Social & Legal Studies, 25, 6: 741–764. DOI: 10.1177/0964663916668247.
• Toronto, Joan C. 2013. Caring Democracy: Markets, Equality, and Justice. NYU Press.
• Toronto, Joan C. 2015. Who Cares?: How to Reshape a Democratic Politics. London: Cornell University Press.
• Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz.U. nr 17 poz. 78 z późn. zm.
• Urban, Petr, Lizzie Warn. 2020. Care Ethics, Democratic Citizenship and the State. Palgrave Macmillan.
• Werbner, Pnina, Nira Yuval-Davis. 1999. Women, Citizenship and Difference (Postcolonial Encounters).
• Wyka, Anna. 1993. Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Identyfikatory

DOI

10.24425/sts.2022.140597