Kraus, Lec, Bernhard – spotkanie pod wieżą Babel

• Autorzy: Kośka Lidia

Warianty tytułu

EN

Kraus, Lec, Bernhard – Meeting at the Foot of the Tower of Babel

Abstrakty

PL

Punktem wyjścia rozważań jest wypowiedź Waltera Benjamina, że „satyryk to postać, pod jaką cywilizacja przyswoiła sobie ludożercę”. Teza ta zostaje poddana pod dyskusję i wyeksponowana w figurach trzech wielkich satyryków z kręgu wiedeńskiego – Karla Krausa, Thomasa Bernharda i Stanisława Jerzego Leca. Ich spojone linearnie biografie komponują się w XX wiek i objaśniają go. Opowiedziane zostają ich spotkania w przestrzeniach realnych i symbolicznych. Przedstawione zostają strategie życiowe i literackie, które wybierali w zależności nie tylko od temperamentu, lecz także od sytuacji europejskiej, na którą reagowały ich utwory. Zasadnicze pytanie dotyczy funkcji w kulturze takich zdań, jak Benjaminowskie – i jak zdania, jakie tworzyli bohaterowie tekstu – których cechą zasadniczą jest błyskotliwość i przesada. Przedstawione zostają dwie strategie językowe: satyra i metafora (a także elitarność i wieloznaczność) – w kontrze do powagi i dosłowności (a także trywializacji i funkcjonalności). To, co w postawie satyrycznej wydaje „ludożercze”, dzikie, przesadne, jest w istocie antytotalitarne, kulturotwórcze i ocalające.

EN

The point of departure for the presented reflections is the declaration made by Walter Benjamin: “The satirist is the figure in whom the cannibal was received into civilisation”. This thesis is subjected to a discussion and emphasized in the persons of three great satirists from the Viennese circle – Karl Kraus, Thomas Bernhard, and Stanisław Jerzy Lec, whose linearly bonded biographies are integrated into the twentieth century, which they elucidate. The author recounts their meetings in real and symbolic space, and presents the life and literary strategies chosen by them depending not only upon their temperament but also the situation in Europe to which their works reacted. The fundamental question concerns the function fulfilled in literature by such statements as the one formulated by Benjamin – and those by the protagonists of the text – whose basic feature is brilliance and exaggeration. The article considers two linguist strategies: satire and metaphor (as well as elitism and ambiguity) versus gravity and literality (together with trivialisation and functionality). That, which in the satirical attitude appears to be “cannibalistic”, untamed, and exaggerated is actually anti-totalitarian, culture-creative, and redeeming.

Słowa kluczowe

EN

Kraus; Lec; Bernhard; anthropology

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Rocznik: 2018
• Tom: 72
• Numer: 1-2(320-321)
• Strony: 240-250

Twórcy

autor

Kośka Lidia