Ostrożnie z wyobraźnią. Uwagi o antropologii i demonologii

• Autorzy: Magdalena Zowczak

Warianty tytułu

EN

Be Careful with Imagination! Remarks on Anthropology and Demonology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Demonologia w antropologii a refleksyjność zwrotna. Teodycea jako kosmologiczna egzegeza i strategia społeczna: zrzucenie na kogoś–coś winy za niesprawiedliwość świata; punkt wyjścia oskarżeń o praktyki magiczne (Michael Herzfeld). Teodycea ślepym zaułkiem racjonalizacji wiary religijnej w hermeneutyce Paula Ricoeura: krytyka schematu odpłaty. Przemiany w polskiej etno-antropologii ostatnich 30 lat na przykładzie stosunku do demonologii. Systematyka demonów Kazimierza Moszyńskiego a doświadczenie „niewidzialnego ludu” Kirsten Hastrup: opozycja wyjściowa dla konstrukcji typu idealnego, przedstawiającego stosunek badacza do zjawisk nadnaturalnych: pomiędzy rejestracją faktów a ich konstruowaniem, irracjonalną fantazją ludu a wyobraźnią jako potencjalnym czynnikiem społecznej zmiany. Mechanizm bricolage’u techniką wyobraźni – i myśli symbolicznej. Uniwersum demonologii opracowane w polskiej etnologii lat 70/80. otwarte na analizę w kategoriach faktów społecznych.

EN

Demonology in anthropology and the reflexivity. Theodicy as a cosmological exegesis and a social strategy blaming someone/something for the injustice of the world; the starting point for accusations of magical practices (Michael Herzfeld). Theodicy as a cul-de-sac of rationalizing religious faith in Paul Ricoeur’s hermeneutics; critique of the retribution scheme. Transformations of Polish ethno-anthropology in the last 30 years from the perspective of demonology. Between the Kazimierz Moszynski’s taxonomy of demons and the Kirsten Hastrup’s experience of the „invisible people”: the basic dichotomy for constructing of the „ideal type” of the anthropologists’ attitude to the supernatural phenomena; between the recording of facts and their construction, irrational folk fantasy and imagination as a potential agent of social change. Bricolage as a technique of imagination and of symbolic thinking. The universe of demonology elaborated by Polish ethnology in the 70s and 80s open to analysis in terms of social facts.

Słowa kluczowe

PL

antropologia; demonologia; teodycea; wyobraźnia; bricolage

EN

anthropology; demonology; theodicy; imagination; bricolage

• Wydawca: Instytut Socjologii UW
• Czasopismo: Stan Rzeczy
• Rocznik: 2011
• Numer: 1(1)
• Strony: 131-145

Daty

wydano

2011

Twórcy

autor

Magdalena Zowczak

• Uniwersytet Warszawski,

Bibliografia

• Appadurai, A. 2005. Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji. Przeł. Pucek, Z. Kraków: Universitas.
• Conrad, J. 2000. Jądro ciemności. Przeł. Socha, I. Kraków: Wyd. Zielona Sowa.
• Hammersley, M. i Atkinson, P. 2000. Metody badań terenowych. Przeł. Dymczyk, S. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Hastrup, K. 2008. Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Przeł. Klekot, E. Kraków: WUJ.
• Hervieu-Léger, D. 1999. Religia jako pamięć. Przeł. Bielawska, M. Kraków: Nomos.
• Herzfeld, M. 2004. Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie. Przeł. Piechaczek, M.M. Kraków: WUJ.
• Kościelniak, K., ks. 2002. Zło osobowe w Biblii. Egzegetyczne, historyczne, religioznawcze i kulturowe aspekty demonologii biblijnej. Kraków: Wyd. „M”.
• Lévi-Strauss, C. 1969. Myśl nieoswojona. Przeł. Zajączkowski, A. Warszawa: PWN.
• Moszyński, K. 1967. Kultura ludowa Słowian. T. 2: Kultura duchowa, cz. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Panteghini, G. 2001. Aniołowie i demony. Powrót tego, co niewidzialne. Przeł. Gancarz, B.A. OFMConv. Kraków: Wyd. OO. Franciszkanów „Bratni Zew”.
• Rabinow, P. 1999 Wyobrażenia są faktami społecznymi. W: Buchowski,
• M. (red.). Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Warszawa: Instytut Kultury, s. 88–122.
• Ricoeur, P. 1985. Religia, ateizm, wiara. Przeł. Bortnowska, H. W: Ricoeur, P. Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. Wyb. i oprac. Cichowicz, S. Przeł. Bieńkowska, E. i in. Warszawa: PAX, s. 31–57.
• Stomma, L. 1986. Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku. Warszawa: PAX.
• Taylor, Ch. 2010. Nowoczesne imaginaria społeczne. Przeł. Puchejda, A., Szymaniak, K. Kraków: Wyd. Znak.
• Tomicka, J. i Tomicki, R. 1975. Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka. Warszawa: LSW.
• Tomicki, R. 1977. Słowiański mit kosmogoniczny. „Etnografia Polska” 20: 47–97.
• Tomicki, R. 1980. Ludowe mity o stworzeniu człowieka. Z badań nad synkretyzmem mitologicznym w Europie Wschodniej i Południowej oraz w Azji Północnej. „Etnografia Polska” 24: 49–118.
• Tomicki, R. 1981. Religijność ludowa. W: Biernacka, M. i in. (red.). Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2. Wrocław: Ossolineum–PAN, s. 29–70.
• Wieczorkowski, A.M. 1971. Legendy i podania z Oporowa. Wizje czasu i przestrzeni. Praca mag. w Archiwum Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
• Zowczak, M. 1993. Zagłada światów. Między mitologią lokalną a Biblią. „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 3-4: 96–106.
• Zowczak, M. 2000. Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze wsi. Wrocław: FUNNA.

Identyfikatory

ISSN

2083-3059