Dyskusja z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót. Odpowiedź na zarzuty Gilberta Harmana

• Autorzy: Natasza Szutta

Warianty tytułu

EN

The debate over the situationist critique of ethics. Reply to Gilbert Harman's objections

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Współczesna etyka cnót to jeden z obecnie najważniejszych nurtów etycznych, który rozwijał się i ustalał swoją wyróżnioną pozycję w ostrej dyskusji z deontologią i utylitaryzmem. Dziś stoi przed nowym wyzwaniem, jakim jest bardzo popularne na gruncie psychologii społecznej stanowisko sytuacjonizmu. Etyka cnót zakłada, że odpowiednio ukształtowany charakter moralny zagwarantuje sprawcom moralnie dobre działanie. Tymczasem sytuacjoniści, odwołując się do licznych eksperymentów psychologicznych (m.in. S. Millgrama, J.M. Darleya & C.D. Batsona i A. M. Isen & P. F. Levin) argumentują, że na nasze działania mają fundamentalny wpływ zmienne sytuacyjne, natomiast żadne badania nie potwierdzają decydującego wpływu zmiennych charakterologicznych. Gilbert Harman, jeden z obecnie najbardziej wpływowych filozofów analitycznych, pod wpływem sytuacjonistów, poddaje cnotę i etykę cnót radykalnej krytyce. Kwestionuje też zasadność edukacji moralnej opartej na kształtowaniu moralnie dobrego charakteru. Mój artykuł jest próbą odpowiedzi na zarzuty G. Harmana i obrony normatywnie rozumianej etyki cnót.

EN

Virtue ethics is one of the most important ethical approaches that developed and reached its position in the heated debate with deontology and utilitarianism. Today it is facing a new challenge from an approach, very popular in psychology, called situationism. An essential assumption of virtue ethics is that a properly formed ethical character enables an agent to act in a morally good way. However, the advocates of situationism, basing themselves on numerous psychological experiments, argue that our actions are under the decisive influence of situational factors, but that no research confirms the decisive influence of what might be called the character factor. Gilbert Harman, inspired by situationism, offers a severe criticism of virtue and virtue ethics. He also calls into question moral education based on forming a morally good character. My article is an attempt to reply to Harman's criticism and defend normatively understood virtue ethics.

Słowa kluczowe

PL

cnota; etyka cnót; sytuacjonizmu; psychologia społeczna; G. Harman; S. Millgram; J.M. Darley; C.D. Batson i A. M. Isen; P. F. Levin

EN

virtue ethics; virtue; moral character; social psychology; situationism; G. Harman; S. Millgram

• Wydawca: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Czasopismo: Diametros
• Rocznik: 2012
• Numer: 31
• Strony: 88-112

Twórcy

autor

Natasza Szutta

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Armstrong [2006] – Alan E. Armstrong, Towards a Strong Virtue Ethics for Nursing Practice, „Nursing Philosophy” (7) 2006, s. 110-124.
• Arystoteles [2007] – Arystoteles, Etyka nikomachejska, tł. D. Gromska, Warszawa, PWN 2007.
• Audi [2004] – Robert Audi, Działanie wypływające z cnoty, [w:] Etyka i charakter, red. J. Jaśtal, Aureus, Kraków 2004, s. 139-164.
• Badhwar [1996] – Neera K. Badhwar, The Limited Unity of Virtue, „Nous” 3 (30) 1996, s. 306-329.
• Badhwar [2009] – Neera K. Badhwar, The Milgram Experiments, Learned Helplessness and Character Traits, „Ethics” (13) 2009, s. 257-289.
• Darley & Batson [1973] – John M. Darley, C. Daniel Batson, “From Jerusalem to Jericho”. A Study of Situational and Dispositional Variables in Helping Behaviour, „Journal of Personality and Social Psychology” (27) 1973, s. 100-108.
• Doris [2008] – John M. Doris, Lack of Character, Cambridge University Press, Cambridge 2008.
• Flanagan [1991] – Owen Flanagan, Varieties of Moral Personality, Harvard University Press, Cambridge 1991.
• Harman [1999] – Gilbert Harman, Moral Philosophy Meets Social Psychology: Virtue Ethics and the Fundamental Attribution Error, „Proceedings of the Aristotelian Society”, New Series (109) 1999, s. 316-331.
• Harman [2003] – Gilbert Harman, No Character or Personality, Princeton University, „Business Ethics Quarterly” (13) 2003, s. 87-94.
• Harman [2005] – Gilbert Harman, My Virtue Situation, December 4, 2005, dostępne na: http://www.google.pl/search?client=firefox-a&rls=org.mozilla%3Apl%3Aofficial&channel=s&hl=pl&source=hp&q=Gilbert+Harman+[2005]%2C+My+Virtue+Situ ation&lr=&btnG=Szukaj+w+Google [28.10.2010].
• Harman [2009] – Gilbert Harman, Skepticism about Character, „Ethics” 13 (2009), s. 235–242.
• Isen & Levin [1972] – Alice M. Isen, Paula F. Levin, Effect of Feeling Good on Helping: Cookies and Kindness, „Journal of Personality and Social Psychology” (21) 1972, s. 384-388.
• Kamtekar [2004] – Rachana Kamtekar, Situationism and Virtue Ethics on Content of Our Character, „Ethics” (114) 2004, 458-491.
• Milgram [2008] – Stanley Milgram, Posłuszeństwo wobec autorytetu, tł. M. Hołda, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
• Pismo Święte [1996] – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań - Warszawa 1996.
• Railton [2010] – Peter Railton, Podwójny toast na cześć cnoty, [w:] Współczesna etyka cnót: możliwości i ograniczenia, red. N. Szutta, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2010, s. 67-102.
• Ross & Nisbett [1991] – Lee Ross, Richard E. Nisbett, The Person and the Situation: Perspectives of Social Psychology, McGraw-Hill, New York 1991.
• Sabini & Silver [2005] – Sabini John, Silver Maury, Lack of Character? Situationism Critiqued?, „Ethics” (115) 2005, s. 535-562.
• Stocker [1987] – Michael Stocker, The Schizophrenia of Modern Ethical Theories, [w:] The Virtues. Contemporary Essays on Moral Character, ed. R. Kruschwitz, R. Roberts, Wadsworth Publishing Company, Belmont, California 1987, s. 36-45.
• Szutta [2007] – Natasza Szutta, Współczesna etyka cnót. Projekt nowej etyki?, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007.
• Szutta [2010] – Natasza Szutta, Jedność cnót jako warunek normatywności cnoty. W obronie doktryny jedności cnót, „Ethos” (23) 2010, s. 78-93.
• Szutta [2010] – Natasza Szutta, W kierunku przezwyciężenia schizofreniczności nowożytnych teorii etycznych, „Roczniki Filozoficzne” (57) 2009, s. 95-115.
• Welzer [2010] – Harald Welzer, Sprawcy. Dlaczego zwykli ludzie dokonują masowych mordów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010.

Identyfikatory

DOI

10.13153/diam.31.2012.464