The eye looks back: Seeing and being seen from William Bartram to H.P. Lovecraft

• Autorzy: Wilczyński Marek

Warianty tytułu

PL

Spojrzenie w odpowiedzi: podmiot i przedmiot widzenia od Bartrama do Lovecrafta

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper focuses on the sense of sight and seeing in the selected texts of American literature from the late 18th century to the 1930s, i.e. from William Bartram to H. P. Lovecraft. Adopting a perspective of changing “scopic regimes” – conventions of visual perception presented in a number of literary and non-literary works, the author analyzed a passage from Bartram’s Travels to reveal a combination of the discourse of science with that of the British aesthetics of gardening. In Margaret Fuller’s Summer on the Lakes (1843) the main factor is the work of imagination dissatisfied with the actual view of Niagara Falls, while in Ralph Waldo Emerson’s Nature substantial subjectivity is reduced to pure seeing. In Henry David Thoreau’s essay “Ktaadn” the subject confronts nature that is no longer transparent and turns out meaningless. In American literature of horror from Charles Brockden Brown through Edgar Allan Poe and H. P. Lovecraft, the narrator’s eye encounters the inhuman gaze of a predator, a dehumanized victim of murder, or a sinister creature from the outer space. To conclude, the human gaze was gradually losing its ability to frame or penetrate nature, bound to confront the annihilating evil eye from which there was usually no escape.

PL

Tematem artykułu jest zmysł wzroku i widzenie w wybranych tekstach literatury amerykańskiej od drugiej połowy wieku XVIII do lat trzydziestych wieku XX, czyli od W. Bartrama do H. P. Lovecrafta. Przyjmując perspektywę zmiennych „dyskursów skopicznych”, czyli konwencji postrzegania świata utrwalonych w różnego rodzaju utworach o charakterze literackim bądź paraliterackim, autor poddał analizie fragment Travels Bartrama, by odsłonić w nim połączenie dyskursu naukowego z dyskursem zapożyczonym z angielskiej estetyki ogrodów. W Summer on the Lakes M. Fuller z roku 1843 na plan pierwszy wychodzi praca wyobraźni rozczarowanej rzeczywistym widokiem wodospadu Niagara, podczas gdy u R. W. Emersona (Natura) czytelnik ma do czynienia z samozaprzeczeniem substancjalnego podmiotu zredukowanego do czystego widzenia. Z kolei u H. D. Thoreau (Ktaadn) podmiot zderza się z naturą nieprzeniknioną, która odmawia ujawnienia jakiegokolwiek sensu. W prozie gotyckiej od Ch. Brockdena Browna, poprzez E. A. Poego aż do Lovecrafta oko podmiotu (narratora) napotyka niekiedy na spojrzenie nieludzkie: drapieżnego zwierzęcia, odczłowieczonej ofiary mordu, złowrogiej istoty pozaziemskiej. W literaturze amerykańskiej spojrzenie stopniowo traci swoją siłę ujmowania i przenikania natury, z drugiej zaś strony napotyka w świecie oko złe, spojrzenie unicestwiające, przed którym najczęściej nie ma ucieczki.

Słowa kluczowe

PL

oko; spojrzenie; dyskurs postrzegania; natura; podmiot

EN

eye; seeing; gaze; scopic regime; nature; subjectivity

• Wydawca: Uniwersytet Gdański
• Czasopismo: Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching
• Rocznik: 2018
• Numer: 15/4
• Strony: 157-172

Daty

wydano

2018

Twórcy

autor

Wilczyński Marek

• University of Warsaw,

Bibliografia

• Brown, Charles Brockden (1984). Edgar Huntly; or, Memoirs of a Sleep-Walker. Sydney J. Krause (ed.). Kent, OH: Kent State University Press.
• Bartram, William (1996). Travels and Other Writings. New York: Library of America.
• Davis, Robert Con (ed.) (1983). Lacan and Narration: The Psychoanalytic Difference in Narrative Theory. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
• Edwards, Jonathan (1977). Images or Shadows of Divine Things. Perry Miller (ed.). Westport, Conn.: Greenwood Press.
• Foucault, Michel (1973). The Order of Things: Archaeology of the Human Sciences. New York: Vintage Books.
• Lovecraft, H[oward] P[hilips] (1963). The Dunwich Horror and Others. S. T. Joshi (ed.). Sauk City, Wis.: Arkham House.
• Lowance, Jr., Mason I. (1980). The Language of Canaan: Metaphor and Symbol in New England from the Puritans to the Transcendentalists. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Mabbott, Thomas Ollive (ed.) (1978). Collected Works of Edgar Allan Poe, Vol. III. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Porter, Carolyn (1981). Seeing & Being: The Plight of the Participant Observer in Emerson, James, Adams, and Faulkner. Middletown, Conn.: Wesleyan University Press.
• Regis, Pamela (1992). Describing Early America: Bartram, Jefferson, Crevecoeur, and the Influence of Natural History. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Sears, John F. (1989). Sacred Places: American Tourist Attractions in the Nineteenth Century. Amherst: University of Massachusetts Press.
• Spiller, Robert E. (ed.) (1971). The Collected Works of Ralph Waldo Emerson. Vol. I: Nature, Addresses, and Lectures. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Steele, Jeffrey (ed.) (1995). The Essential Margaret Fuller. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
• Thoreau, Henry David (1972). The Maine Woods. Joseph J. Moldenhauer (ed.). Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Worster, Donald (1994). Nature’s Economy: A History of Ecological Ideas. Cambridge – New York: Cambridge University Press.