Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?

• Autorzy: Obremski Krzysztof

Warianty tytułu

EN

Was Piotr Skarga Actually a Prophet of “the Fall of Poland and Post-Partition Misery”?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ignacy Chrzanowski w „Historii literatury niepodległej Polski (965–1795)” napisał: „w całej literaturze staropolskiej nie ma nic, co by miało w sobie tyle potęgi i grozy, ile owo [w kazaniu trzecim,] proroctwo upadku Polski i niedoli porozbiorowej”. Proroctwo Skargi było dwoiste: jeżeli pozostaniecie grzeszni w swojej niewierności Kościołowi, ergo Rzeczpospolitej – zginiecie; jeśli powrócicie na drogę posłuszeństwa Kościołowi i tym uwarunkowanej naprawy Rzeczpospolitej – będziecie uratowani. W latach dziewięćdziesiątych XVIII stulecia Rzeczpospolita i Kościół były w szerokim zakresie splecione tak, jak tego oczekiwał Skarga. Jednak w 1795 r. nastąpił trzeci rozbiór. To można dwojako wyjaśniać. Pobożnie: w docześnie wciąż nie zgłębionej sprawiedliwości Boga grzechy Rzeczpospolitej przeważyły nad cnotami – tym samym Skargowe proroctwo dowiodło swej zasadności. Krytycznie: niepodobna mówić o spełnieniu się proroctwa, skoro Rzeczpospolita została podzielona przez trzy chrześcijańskie potęgi – wbrew temu, że do końca pozostawała spleciona z Kościołem. Odpowiedź na pytanie postawione w tytule pozostaje wewnętrznie sprzeczna: Skarga nie był i zarazem był prorokiem – jego „proroctwo upadku Polski i niedoli porozbiorowej” ziściło się wbrew przesłankom przez niego przyjętym (zaborcą była nie pogańska Turcja, lecz chrześcijańskie państwa) i jednocześnie zgodnie z nimi, ponieważ projektowane przez działaczy polskiego oświecenia reformy miały Kościół całkowicie podporządkować Rzeczpospolitej.

EN

Ignacy Chrzanowski in his “Historia literatury niepodległej Polski (965–1795) (History of the Literature of the Independent Poland <965–1795>)” wrote, “in the entire Old Polish literature there is nothing that has so much power and fear as that [in Sermon three] in the prophecy of the fall of Poland and post-partition misery.” Skarga’s prophecy was twofold: if you remain sinful in your infidelity to Church, ergo to the Republic of Poland, you parish; if you return to Church obedience and thus conditioned improvement of the Republic, you shall be saved. In the 1790s the Republic of Poland and the Church were intermingled in the way Skarga expected. Yet, in the year 1795 the Third Partition took place. The fact can be explained in two ways. The first, pious, is that in the worldly unexplored God’s justice, the Republic’s sins prevailed over virtues, and so Skarga’s prophecy proved legitimate. The second, critical, reveals that one cannot speak about the prophecy’s fulfilling since The Republic was divided by three Christian powers in spite of being till the end tied to the Church. The answer to the title question remains internally contradictory. Skarga was not and at the same time was a prophet as his prophecy “of the fall of Poland and post-partition misery” came true against the premises he adopted (the partitioner was not the pagan Turkey, but Christian countries) and at the same time in harmony with them since the reforms proposed by the Polish Enlightenment activists aimed to totally subordinate the Church to the Republic.

Słowa kluczowe

EN

Piotr Skarga’s "Sermons"; Piotr Skarga’s prophecy; prophecy of the fall of Poland

• Wydawca: Instytut Badań Literackich PAN
• Czasopismo: Pamiętnik Literacki
• Rocznik: 2017
• Tom: 108
• Numer: 3
• Strony: 145-157

Daty

wydrukowano

2017-09-14

Twórcy

autor

Obremski Krzysztof

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Identyfikatory

ISSN

0031-0514