Pocałunek śmierci. Przestrzeń pozakadrowa w filmach Michaela Haneke, Aleksandra Sokurowa i Andrzeja Wajdy

• Autorzy: Janina Falkowska

Warianty tytułu

EN

A Kiss of Death. Off screen space in the films of Michael Haneke, Alexander Sokurov, and Andrzej Wajda

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorka skupia się w tekście na zagadnieniu przestrzeni pozakadrowej jako odrębnej kategorii estetycznej, która pełni różne funkcje w filmach Michaela Haneke, Andrzeja Wajdy i Aleksandra Sokurowa. Wszyscy trzej filmowcy kierują uwagę widza w przestrzeń pozakadrową na odmienne sposoby i posługując się innymi kontekstami diegetycznymi. Haneke robi to przez ukrycie przed widzem scen skrajnej przemocy, Wajda – w scenach przesyconych refleksją i smutkiem, a Sokurow wtedy, gdy nie chce pokazać pewnych faktów czy stanów umysłu. Każdy z nich skutecznie i po mistrzowsku tworzy „niepomyślane” i przekonująco wykorzystuje przestrzeń „pozakadrową” jako: przestrzeń „niesamowitą” (Haneke), niewypowiedzianą i ahistoryczną (Sokurow), bądź jako reprezentującą „niewyrażalną” melancholię i smutek (Wajda). Autorka wybiera jedynie niektóre filmy wspomnianych reżyserów, by ów fenomen poddać szczegółowej analizie. Swój esej zamyka konkluzją, że prawdziwym mieszkańcem przestrzeni pozakadrowej jest śmierć obecna w filmach wszystkich trzech reżyserów.

EN

The essay introduces off screen space as a separate aesthetic category which performs different functions in the films of Michael Haneke, Andrzej Wajda, and Alexander Sokurov. All three filmmakers direct the attention of spectators to off screen spaces in different ways and in different diegetic contexts. Haneke directs the spectators’ attention off screen when he hides scenes of extreme violence to the audience. Wajda directs the spectators off screen in the scenes of reflection and sadness while Alexander Sokurov redirects the spectators off screen when he is unwilling to show certain facts or states of mind. Each of them is effective and masterful in creating “the unthought” and convincingly using “off screen” space as “the uncanny” in Haneke, “the inexpressible” melancholia and sadness in Wajda, and the unsaid and ahistorical in Sokurov. The author chooses only some films of the above mentioned directors to analyze this phenomenon in detail. She concludes her essay with a statement that the real inhabitant of the off screen space is death present in the films of all three filmmakers.

Słowa kluczowe

PL

Haneke Michael; Wajda Andrzej; Sokurow Aleksander

EN

Haneke Michael; Wajda Andrzej; Sokurov Alexander

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2014
• Numer: 87-88
• Strony: 217-230

Twórcy

autor

Janina Falkowska

• University of Western Ontario,

Bibliografia

• Carruth, Cathy. 2003. Parting Words. W: C. Jacobs, H. Sussman (red.). Acts of Narrative. Stanford CA: Stanford University Press
• Grossvogel, David I. 2007. Haneke: The Coercing of Vision. “Film Quarterly” 4 (60)
• Hashamova, Yana. 2006. Two Vision of a Usable Past in (Op)position to the West: Mikhalkov's “The Barber of Siberia” and Sokurov's „Russian Ark”. „Russian Review” 65
• Heidegger, Martin. 1999. Co zwie się myśleniem. Tłum. J. Mizera. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN
• Kovács, Andras Balint. 2007. Screening Modernism. European Art Cinema 1950-1980. Chicago: University of Chicago Press
• Price, Brian. 2009. Heidegger and Cinema. W: T. Trifonova (red.). European Film Theory. New York and London: Routledge