Piętno a obraz siebie osób z niepełnosprawnością ruchową: raport z badań jakościowych

• Autorzy: Wioleta Jóźwiak , Anna Kwiatkowska

Warianty tytułu

EN

Stigma and self-image in people with physical disabilities: A qualitative research report

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Celem badania było określenie, jak osoby z niepełnosprawnością ruchową postrzegają siebie oraz czy w obrazie własnej osoby zawierają się stereotypy społeczne dotyczące osób z niepełnosprawnościami. W badaniu wzięło udział 16 osób (w tym 13 kobiet) z niepełnosprawnością ruchową o zróżnicowanym poziomie sprawności. Badanie miało charakter eksploracyjny i do jego przeprowadzenia wykorzystano metodologię badań jakościowych (pytania otwarte, wywiad). Wykorzystano także fragment Kwestionariusza Spostrzegania Społecznego (Jarymowicz, 1994). Wywiad, częściowo ustrukturyzowany, zawierał pytania dotyczące następujących kategorii: samoocena, obraz własnego ciała, umiejętności, przełomowy moment w życiu, postrzeganie przez innych, reakcje otoczenia związane z niepełnosprawnością i sposób radzenia sobie z nimi. Wypowiedzi badanych koncentrowały się przede wszystkim na pozytywnych aspektach postrzegania siebie i wydawałoby się, że nie włączają oni do obrazu własnej osoby cech stereotypowych oraz nie doświadczają dyskryminacji ze strony otoczenia. Szczegółowe analizy pokazały jednak, że stereotypy dotyczące osób z niepełnosprawnościami i osobiste doświadczenia miały znaczenie dla konkretnych obszarów funkcjonowania badanych osób, takich jak obraz własnego ciała i pełnienie ról rodzicielskich, co wiązało się przede wszystkim z odczuwaniem negatywnych emocji, przejęciem stereotypowego postrzegania i zmianami w zachowaniu.

EN

The purpose of the study was to examine how people with physical disabilities perceived themselves and whether their self-image contained social stereotypes of people with disabilities. The sample consisted of 16 respondents (13 women) with various physical disabilities of differentseverity. It was an exploratory study carried out within the qualitative paradigm (open questions, interviews). The semi-structured interview was based on questions related to self-esteem, body image, capabilities, breakthrough moments in life, perception by others, others’ reactions to disability and strategies used to cope with those reactions. Also, parts of the Social Perception Questionnaire (Jarymowicz, 1994) were used. The interviewees focused mainly on the positive aspects of self-perception and it could seem that their self-image did not contain stereotypes and that they did not experience discrimination from society. However, detailed analyses showed that disability stereotypes and personal experiences had an impact on some areas, such as body image and serving parental roles. In these areas, negative emotions, stereotyped views and behavioral changes were observed.

Słowa kluczowe

PL

niepełnosprawność ruchowa; obraz własnej osoby; internalizacja piętna; badanie jakościowe

EN

physical disability; self-image; stigma internalisation; qualitative research

• Wydawca: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Czasopismo: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Rocznik: 2016
• Numer: 4(34)
• Strony: 33-50

Twórcy

autor

Wioleta Jóźwiak

• Instytut Psychologii PAN, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa; tel. [phone];,

autor

Anna Kwiatkowska

• Instytut Psychologii PAN, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa; tel. [phone],

Bibliografia

• Abramowska, B. (2005). Osoby niepełnosprawne w mediach i odbiorze społecznym. W: D. Gorajewska(red.), Społeczeństwo równych szans: tendencje i kierunki zmian (s. 191–198). Warszawa:Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Ainlay, S.C., Becker, G., Coleman, L.M. (red.). (1986). The Dilemma of Difference: A MultidisciplinaryView of Stigma. New York: Plenum Press.
• Ainlay, S.C., Crosby, F. (1986). Stigma, justice and the dilemma of difference. W: S.C. Ainlay,G. Becker, L.M. Coleman (red.), The Dilemma of Difference: A Multidisciplinary View ofStigma (s. 17–37). New York: Plenum Press.
• Arusztowicz, B. (2000). Aspiracje i plany życiowe młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu. SzkołaSpecjalna, 2/3, 24–36.
• Bagley, C., King, M. (2005). Exploration of three stigma scales in 83 users of mental health services:Implications for campaigns to reduce stigma. Journal of Mental Health, 14(4), 343–355.
• Baumeister, R.R., Leary, M.R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments asa fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117, 497–529.
• Ben-Zeev, D., Young, M.A., Corrigan, P.W. (2010). DSM-V and the stigma of mental illness. Journalof Mental Health, 19, 318–327.
• Byra, S. (2014). Paradoks niepełnosprawności: w kręgu tezy i antytezy. Niepełnosprawność, 15,11–28.
• Byra, S., Parchomiuk, M. (2010). Student niepełnosprawny: wybrane konteksty. Lublin: WydawnictwoUMCS.
• Byrne, P. (2001). Psychiatric stigma. British Journal of Psychiatry, 178, 281–284.
• Campbell, F. (2008). Exploring internalized ableism using critical race theory. Disability & Society,23, 2, 151–162.
• Chodkowska, M., Byra, S., Kazanowski, Z. (2010). Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniema integracją. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Colella, A. (1994). Organizational socialization of employees with disabilities: critical issues andimplications for workplace interventions. Journal of Occupational Rehabilitation, 4, 87–106.
• Conner, K.O., Carr Copeland, V., Grote, N., Koseke, G., Rosen, D., Reynolds, C., Brown, C.(2010). Mental health treatment seeking among older adults with depression: The impact ofstigma and race. American Journal of Geriatric Psychiatry, 18, 531–543.
• Corrigan, P.W., Rowan, D., Green, A., Lundin, R., River, P., Uphoff-Wasowski, K., White, K.,Kubiak, M.A. (2002). Challenging two mental illness stigmas: Personal responsibility anddangerousness. Schizophrenia Bulletin, 28, 293–310.
• Corrigan, P.W., Shapiro, J.R. (2010). Measuring the impact of programs that challenge the publicstigma of mental illness. Clinical Psychology Review, 30, 907–922.
• Corrigan, P.W., Watson, A.C., Barr, L. (2006). The self-stigma of mental illness: Implications forself-esteem and self-efficacy. Journal of Social and Clinical Psychology, 25(8), 875–884.
• Crocker, J., Major, B. (1989). Social stigma and self-esteem: The self-protective properties ofstigma. Psychological Review, 96(4), 608–630.
• Crocker, J., Quinn, D.M. (2008). Piętno społeczne i Ja: znaczenia, sytuacje i samooceny. W:T.F. Hetherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull (red.), Społeczna psychologia piętna (s. 149–174). Warszawa: WN PWN, Collegium Civitas.
• Czykwin, E. (2007). Stygmat społeczny. Warszawa: WN PWN.
• Dinos, S., Stevens, S., Serfaty, M., Weich, S., King, M. (2004). Stigma: The feelings and experiencesof people with mental illness. Qualitative study. British Journal of Psychiatry, 184,176–181.
• Durka, G. (2009). Stereotypy i uprzedzenia wobec osób niepełnosprawnych. Słupsk: AkademiaPomorska.
• Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, 117–140.
• Frank, G. (1988). Beyond stigma: Visibility and self-empowerment of persons with congenitallimb deficiencies. Journal of Social Issues, 44(1), 95–115.
• Gałuszka, A. (2005). Człowiek przewlekle chory. Aspekty psychoegzystencjalne. Katowice: WydawnictwoUŚ.
• Goffman, E. (2007). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: GWP.
• Grzelak, J.Ł., Jarymowicz, M. (2000). Tożsamość i współzależność. W: J. Strelau (red.), Psychologia.Podręcznik akademicki. T. 3 (s. 107–145). Gdańsk: GWP.
• Jarymowicz, M. (1993). Odrębność schematowa Ja–My–Oni a społeczne identyfikacje. PrzeglądPsychologiczny, 1, 7–26.
• Jarymowicz, M. (1994). O formach umysłowego ujmowania MY i ich związku ze spostrzeganieminnych. W: M. Jarymowicz (red.), Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata(s. 191–199). Warszawa: IP PAN.
• Jones, E.E., Farina, A., Hastorf, A.H., Markus, H. Miller, D.T., Scott, R.A. (1984). Social Stigma:The Psychology of Marked Relationships. New York: W.H. Freeman.
• Kirenko, J. (2002). Wsparcie społeczne osób z niepełnosprawnością. Ryki: Wyższa Szkoła UmiejętnościPedagogicznych i Zarządzania.
• Kirenko, J. (2007). Indywidualna i społeczna percepcja niepełnosprawności. Lublin: WydawnictwoUMCS.
• Kirenko, J., Byra, S. (2008). Zasoby osobiste w chorobach psychosomatycznych. Lublin: WydawnictwoUMCS.
• Kozielecki, J. (1986). Psychologiczna teoria samowiedzy. Warszawa: PWN.
• Kranke, D., Floersch, J., Kranke, B., Munson, M. (2011). A qualitative investigation of self-stigmaamong adolescents taking psychiatric medication. Psychiatric Services, 62(8), 893–899.
• Kwiatkowska, A. (1987). Struktura ja osób z inwalidztwem pourazowym. Przegląd Psychologiczny,30(3), 735–751.
• Kwiatkowska, A. (1999). Tożsamość a społeczne kategoryzacje. Warszawa: IP PAN.
• Link, B.G., Phelan, J.C. (2001). Conceptualizing stigma. Annual Review of Sociology, 27, 363–85.
• Linton, S. (1998). Reassigning meaning. W: S. Linton, Claiming Disability: Knowledge and Identity(s. 8–33). New York: New York University Press.
• Majewicz, P. (2002). Obraz samego siebie a zachowanie młodzieży niepełnosprawnej ruchowo.Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Manos, R.C., Rusch, L.C., Kanter, J.W., Clifford, L. (2009). Depression self-stigma as a mediatorof the relationship between depression severity and avoidance. Journal of Social and ClinicalPsychology, 28, 1128–1143.
• Marszałek, L. (2007). Społeczny kontekst niepełnosprawności. Seminare, 24, 339–353.
• Minczakiewicz, E.M. (2013). Obraz siebie młodzieży z niepełnosprawnością a jej postępy w studiowaniui budowaniu relacji ze społecznością akademicką. Podmiotowość w Edukacji wobecOdmienności Kulturowych oraz Społecznych Zróżnicowań. Edukacja XXI w., 1(27), 263–288.
• Morris, J. (1991). Pride Against Prejudice: Transforming Attitudes to Disability. London: TheWomen’s Press.
• Ostrowska, A. (1994). Niepełnosprawni w społeczeństwie. Postawy społeczeństwa polskiego wobecludzi niepełnosprawnych. Warszawa: IFiS PAN.
• Reykowski, J. (1974). Eksperymentalna psychologia emocji. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Ritsher, J.B., Phelan, J.C. (2004). Internalized stigma predicts erosion of morale among psychiatricoutpatients. Psychiatry Research, 129, 257–265.
• Rohmer, O., Louvet, E. (2009). Describing persons with disability: Salience of disability, gender,and ethnicity. Rehabilitation Psychology, 54, 76–82.
• Siek, S. (1993). Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: ATK.
• Sorsdahl, K.R., Mall, S., Stein, D.J., Joska, J.A. (2011). The prevalence and predictors of stigmaamongst people living with HIV/AIDS in the Western Province. AIDS Care, 23(6), 680–685.
• Szczupał, B. (2014). Mechanizmy naznaczania społecznego osób z niskorosłością. Niepełnosprawność,15, 151–166.
• Vogel, D.L., Wade, N.G., Hackler, A.H. (2007). Perceived public stigma and the willingness toseek counseling. Journal of Counseling Psychology, 54, 40–50.
• Wendell, S. (1996). The Rejected Body: Feminist Philosophical Reflections on Disability. NewYork: Routledge.
• Witkowski, T. (1993). Rozumieć problemy osób niepełnosprawnych. Warszawa: MDBO.
• Wojciszke, B. (2010). Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego.Gdańsk: GWP.
• Wright, B. (1965). Psychologiczne aspekty fizycznego inwalidztwa. Warszawa: PWN.

Identyfikatory

DOI

10.5604/17345537.1233876