Translatorskie losy pieśni Horacego „Ad Lydiam meretricem”

• Autorzy: Łuka Agata

Warianty tytułu

EN

Horace’s ode III 9 and its interpretations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The role of Horace in the history of European literature is obvious and tremendous, his works were paraphrased and translated by many authors (e. g. by B. Jonson, H. Tournier, J. H. Voss, E. Mörike, Fr. Gehlen, E. Geibel, M. Radnóti, and in Poland by L. H. Morstin, T. F. Hahn, S. Gołębiowski, A. Lam). His carmen “Ad Lydiam” (Carmina III 9) is Horace’s only ode composed as a dialogue. Translations of this ode are numerous and various, usually rhymed or rhythmic, occasionally isometric. Among the authors of the latter ones German translators excel; German as a language of quantity is ideal to show Horace’s metrical pattern both by keeping a fixed number of syllables (8 in every odd, 12 in every even verse) and the arrangement of stressed and unstressed elements. There are no Polish isometric translations of ode III 9, as they usually sound unnaturally or even oddly (from the 16th century onward Polish is not a language of quantity any more). In recent years excellent isometric translations of odes composed in the Second Asclepiadean were written by E. Buszewicz (Horacy, Carm. I 13; Sarbiewski, Lyr. I 19 and III 2). Isometric translation of Horace’s ode III 9 by a Hungarian poet Moklós Radnóti was in turn used by Ferenc Sebő as the lyrics of a song entitled “Lydiához”. The music of the song was then used by the Polish band Brathanki, although lyrics by Z. Książek do not refer to Horace’s Latin original. There is, however, something interesting about it: because of the fact, that the lyrics were written for already composed music, the vocalists of the band unknowingly sing the rythm of the ancient Second Asclepiadean II. The author of a paper presents her own isometric translation of carmen “Ad Lydiam” into Polish.

Słowa kluczowe

EN

Horace; Sarbiewski; Radnóti; Carmina III 9 (“Donec gratus”); the Second Asclepiadean (according to the most accessible English editions)

• Wydawca: Księgarnia Akademicka
• Czasopismo: Między Oryginałem a Przekładem
• Rocznik: 2014
• Tom: 26
• Strony: 79-100

Twórcy

autor

Łuka Agata

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

Bibliografia

• Ashmore, J., „Ad Lydiam. Lib. 3. Ode 9”, [on-line] http://www.completeclassics.com/p/m/poem.asp?poem=24860196&poet=1095405&num=12&total=78 – 16.05.2013.
• Barańczak, S. (1992), „Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny albo: Tłumaczenie się z tego, że tłumaczy się wiersze również w celu wytłumaczenia innym tłumaczom, iż dla większości tłumaczeń wierszy nie ma wytłumaczenia”, w: idem, Ocalone w tłumaczeniu, Wydawnictwo a5, Poznań, s. 13-63.
• Buszewicz, E. (1999), „Maciej Kazimierz Sarbiewski – Ody refleksyjne i religijne”, w: Gruchała, J. (red.), Lektury polonistyczne. Średniowiecze – Renesans – Barok, t. III, Universitas, Kraków, s. 112-137.
• Buszewicz, E. (2007), „Od misterium pasyjnego do pobożnego madrygału. Siedemnastowieczne imitacje ody Horacego «Donec gratus eram tibi»”, w: Surma-Gawłowska, M. (red.), Zgubić się i odnaleźć – Choroba ciała, ducha i umysłu – Ikoniczność w dawnych literaturach romańskich. Materiały pokonferencyjne z VIII Spotkania Specjalistów Dawnych Literatur Romańskich, Kraków, 3-5 grudnia 2005, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask, s. 295-304.
• Carrington, Ch. (1978), Kipling’s Horace, The Methuen Press, London.
• Dłuska, M., Strzelecki, W. (red.) (1959), Metryka grecka i łacińska, Polska Akademia Nauk, Wrocław.
• Halporn, J., Ostwald, M., Rosenmeyer, T. (1963), The Metres of Greek and Latin Poetry, Methuen & Co Ltd, London.
• Horace (1925), The Odes and Epodes, with an English Translation by C.E. Bennett, William Heinemann, London.
• Horace (2004), The Odes and Epodes, ed. and transl. by N. Rudd, Harvard University Press, London.
• Horacy (1914), Sebastyana Petrycego Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego 1609, wydał Jan Łoś, Kraków.
• Horacy (1923), Wybór poezyj, przeł. i oprac. prof. Józef Zawirowski, nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków.
• Horacy (1935), Quintus Horatius Flaccus, Wybór poezji, aut. przekł. Adam Asnyk, nakładem Filomaty, Lwów.
• Horacy (1936), Quintus Horatius Flaccus, Pieśni ksiąg czworo, przeł. Tadeusz Feliks Hahn, Drukarnia „Narodowa” Lublin, Lublin.
• Horacy (1947), Pieśni. Cztery księgi ód i pieśń sekularna, przeł. i przypisami opatrzył Ludwik Hieronim Morstin, Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”, Warszawa.
• Horacy (1967), Wybór poezji, oprac. Jerzy Krókowski, Ossolineum, Wrocław i in.
• Horacy (1980), Dzieła. Pieśni, epody, satyry, listy, przekład, wstęp i Horacjańskie imiona własne Stefan Gołębiowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Horacy (1986), Kwintus Horacjusz Flakkus, Dzieła wszystkie, t. I: Ody i epody, tekst łaciński do druku przygotował, wyboru przekładów dokonał, przedmową, życiorysem poety, wersyfikacją i komentarzem opatrzył O. Jurewicz, Ossolineum, Wrocław.
• Horacy (2010), Dzieła wszystkie, przeł., oprac. i aneksem opatrzył Andrzej Lam, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Pułtusk–Warszawa.
• Horaz (1820), Des Quintus Horatius Flaccus Werke von J.H. Voss, in Zwei Bänden, Erster Band: Oden und Epoden, Gedruckt und Verlegt von Friedrich Vieweg, Braunschweig.
• Horaz (1847), Horaz’ sämmtliche Werke in metrischen Übersetzungen, Ausgewählt von Dr T. Obbarius, Verlag von Carl J. Kiemann, Berlin.
• Horaz (1939), Die Oden des Horaz in Deutscher Sprache von Vincenz Hundhausen, Verlag von Wilhelm Borngräber, Berlin.
• Horaz (1984), Quintus Horatius Flaccus, Werke, Verlag Philipp Reclam jun., Leipzig.
• Jonson, B. (1838), The Works of Ben Jonson with a Memoir of His Life and Writings by Barry Cornwall, Edwardmoxon, London.
• Kochanowski, J. (1857), Wszystkie dzieła polskie Jana Kochanowskiego (z portretem autora), t. I, nakład M. Dzikowskiego, Przemyśl.
• Kochanowski, J. (1981), Treny, PIW, Warszawa.
• Łuka, A. (2013), Wykładnia, czyli jak wykładać metrykę, nakładem autorki, Lublin.
• Mackiewicz, J. (1990), Droga donikąd, wyd. 3, Wydawnictwo Baza, Warszawa.
• Michałowska, T. (red.) (1995), Łacińska poezja w dawnej Polsce, IBL PAN, Warszawa.
• Mikołajczak, A.W. (1995), „Antyk jako «gra literacka» w poezji Sarbiewskiego”, w: Michałowska, T. (red.) (1995), Łacińska poezja w dawnej Polsce, IBL PAN, Warszawa, s. 179-194.
• Mikołajczak, A.W. (1998), Łacina w kulturze polskiej, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
• Orzeszkowa, E. (1976), Nad Niemnem, t. III, Czytelnik, Warszawa.
• Owidiusz (1916), P. Ovidius Naso ex R. Merkelii recognitione ed. R. Ehwald, t. I: Amores. Epistulae. Medic. fac. fem. Ars amat. Remedia amoris, in aedibus B.G. Teubneri, Lipsiae.
• Radnóti, M. (1963), „Lydiához”, w: Római költök antológiája, ford. Arany J. et al., bev. Horváth I. K., Európa Könyvkiadó, Budapest.
• Reymont, W. (1977), Chłopi, cz. I: Jesień, PIW, Warszawa.
• Rückert, G. (1970), Mörike und Horaz, Verlag Hans Carl, Nürnberg.
• Sarbiewski, M.K. (1840), Matth. Casimiri Sarbievii Poemata omnia, Georgius Vigand, Lipsiae.
• Skwara, E. (2012), „Kłopotliwi mistrzowie, czyli o rymotwórcach tłumaczących literaturę antyczną”, Przekładaniec 26, Kraków, s. 150-164.
• Tournier, H., „À Lydie”, [on-line]
• http://www.trigofacile.com/jardins/muses/latin/horace/odes3a.htm – 11.05.2013.
• Tuwim, J. (1979), Listy do przyjaciół-pisarzy, oprac. T. Januszewski, Czytelnik, Warszawa.
• Weinreich, O. (1979), „Horatius Christianus”, w: Ausgewählte Schriften, Bd. III: 1937-1970, B.R. Grüner Publishing Company, Amsterdam, s. 247-261.
• Zarzycka-Stańczak, K. (1969), Z badań nad pierwszym zbiorem pieśni Horacego, Polska Akademia Nauk, Wrocław i in.

Identyfikatory

DOI

10.12797/MOaP.20.2014.26.05