Odpowiedzialność tłumacza a skutki subiektywnego postrzegania dominanty translatorskiej. Na przykładzie starych i nowych polskich tłumaczeń Eugeniusza Oniegina A. Puszkina

• Autorzy: Waldemar Gajewski

Warianty tytułu

EN

Translation’s responsibility versus the results of subjective approach to translator dominant. Based on the old and new Polish translations of Eugene Onegin by A. Pushkin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The author considers the translatability of poetry, defines the responsibility of a translator and analyzes it in the context of particular translation strategies. The material to be analyzed consists of a series of Polish translations of Pushkin’s poem masterpiece Eugene Onegin. The quality of translation largely depends on the choice of metre, or Onegin stanza, a 14 verse stanza, of which there are approximately 400, and of which the novel in verse is made, or , to be more precise, it depends on the quantity and quality of the rhymes. In the original version they are 4 pairs of oxytonic, or ‘masculine’ rhymes and 3 pairs of paraxytonic, or ‘feminine’ rhymes. The author analyzes the versions by well-known translators such as Tadeusz Bobiński, Feliks Netz, Andrzej Sycz, Andrzej Lewandowski. What is being considered is the effect achieved by the choice of a particular rhythm pattern of Onegin stanza in the translation as such. In addition, the work contains quotations and classification of typical translation errors. At the end of his discourse the author proposes a compromise: his own pattern of Onegin stanza applied in his translation of the novel in verse. It is based on applying two pairs of oxytonic, or ‘masculine’ rhymes in verses 7 and 8 as well as 13 and 14, which gives the stanza a touch of artistry both in the middle and at the end. The suggested pattern of Onegin stanza, created for the purpose of translation, is parallel to the rhythm network present in the translation of Onegin by Wiktor Gomulicki, who translated the scene of Onegin and Lensky’s duel. It also meets the criteria of the “golden ratio” as a measure of beauty and harmony, expressed by Fibonacci’s numerical sequence (1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89...).

Słowa kluczowe

EN

Onegin; verse; analyzes; versions; rhymes; stanza; pairs

• Wydawca: Księgarnia Akademicka
• Czasopismo: Między Oryginałem a Przekładem
• Rocznik: 2012
• Tom: 18
• Strony: 193-214

Twórcy

autor

Waldemar Gajewski

• Wszechnica Polska Szkoła Wyższa, Warszawa

Bibliografia

• Puszkin A. [1925], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. L. Belmont, oprac. i wstęp W. Lednicki, BN II 35, Kraków.
• Puszkin A. [1946; 1949], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem (fragmenty), „Kuźnica” R. 2, 1946, nr 40(58); „Twórczość” R.5, 1949, nr 7.
• Puszkin A. [1970], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, wyd. II zmienione, tłum. A. Ważyk, oprac. i wstęp R. Łużny, BN II 35, Ossolineum, Wrocław.
• Puszkin A. [1981], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. T. Bobiński, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn.
• Puszkin A. [1988], Eugeniusz Oniegin. Fragmenty, tłum. J. Tuwim, A. Ważyk, posł. R. Łużny, Wydawnictwo „Współpraca”, Warszawa.
• Puszkin A. [1993a], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. F. Netz, Śląski Fundusz Literacki, Katowice.
• Puszkin A. [1993b] Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, wyd. III zmienione, tłum. A. Ważyk, oprac. i wstęp R. Łużny, BN II 35, Ossolineum, Wrocław.
• Puszkin A. [1995], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. A. Sycz, Miniatura, Kraków.
• Puszkin A. [2006], Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. A. Lewandowski, Aksjomat, Toruń 2006.
• Bednarczyk A. [2008], W poszukiwaniu dominanty translatorskiej, PWN, Warszawa.
• Dedecius K. [1974], Notatnik tłumacza, tłum. J. Prokop, wstęp J. Kwiatkowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Etkind J. [1975], Swoboda tłumacza jako konieczność uświadomiona, tłum. E. Siemaszkiewicz, [w:] Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, red. S. Pollak, Ossolineum, Wrocław.
• Furmanik S. [1955], Paradoksy przekładu, [w:] O sztuce tłumaczenia, red. M. Rusinek, Ossolineum, Wrocław.
• Gajewski W. [2009], Złota proporcja – ogniwo łączące przyrodę, naukę i sztukę. Próba syntezy, [w:] W dialogu języków i kultur. II Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Lingwistyczna Szkoła Wyższa w Warszawie, 25-26 listopada 2009, red. Z. Jancewicz, Lingwistyczna Szkoła Wyższa w Warszawie, Warszawa.
• Grosbart Z. [1984], Heterofemia międzyjęzykowa, czyli skutki nadmiernego zaufania do intuicji translatorskiej, [w:] Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego. Z dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, red. E. Balcerzan, Ossolineum, Wrocław.
• Kamieńska A. [1975], Pochwała niemożliwości, [w:] Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, red. S. Pollak, Ossolineum, Wrocław.
• Legeżyńska A. [1986], Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Na materiale powojennych tłumaczeń poezji A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa i A. Błoka, PWN, Warszawa.
• Łazarczyk B. [1979], Sztuka translatorska Juliana Tuwima. Przekłady z poezji rosyjskiej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Łazarczyk [1994], Aleksander Puszkin Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, tłum. F. Netz, „Slavia Orientalis” nr 1.
• Okno otwarte na sad. Antologia współczesnej poezji radzieckiej [1988], wybór, słowo wstępne i noty o autorach F. Nieuważny, Wydawnictwo „Współpraca”, Warszawa.
• Parandowski J. [1965], Alchemia słowa, Czytelnik, Warszawa.
• Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440-1974. Antologia [1977], red. E. Balcerzan, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Pollak S. [1962], Nad „Onieginem” (w przekładzie A. Ważyka), [w:] Wyprawy za trzy morza. Szkice o literaturze rosyjskiej, Czytelnik, Warszawa.
• Strzała K. [1995], Nowe czasy – nowy przekład. Eugeniusz Oniegin w przekładzie Feliksa Netza, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego”, nr 1508.
• Toporowski M. [1950], Puszkin w Polsce. Zarys bibliograficzno-literacki, PIW, Warszawa.
• Tuwim J. [1952], Eugeniusz Oniegin, [w:] Lutnia Puszkina, Czytelnik, Warszawa.
• Tuwim J. [1954], Eugeniusz Oniegin. Fragmenty, [w:] Z rosyjskiego, (3 t.), wstępem opatrzył Seweryn Pollak, PIW, Warszawa, t. 1.
• Uniwersalny słownik języka polskiego [2008], t. 2-3, red. S. Dubisz, PWN, Warszawa.
• Ważyk A. [1975], Przygody i doświadczenia, [w:] Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, red. S. Pollak, Ossolineum, Wrocław.
• Брюсов В., [1905] Фиалки в тигеле, [w:] „Весы” № 7.
• Васютинский Н.A. [1990], Золотая пропорция, издат. «Молод ая гвардия», Моск ва, серия «Эврика».
• Комл ев Н.Г. [1992], Слово в речи. Денотативные аспекты, Издательство Моско вско го университета, Моск ва.
• Лотм ан Ю.M. [1980], Роман А.С. Пушкина Евгений Онегин. Комментарий, «Прос вещение», Ленинградско е отд еление, Ленинград.
• Чуко вский K. [1941], Высокое искусство, Издательство Художественная литература, Моск ва.
• Пушкин А.С. [1964], Евгений Онегин, [w:] Собрание сочинений в десяти том ах, АН СССР, издательство «Наука», Моск ва, т. V.