Ludzie spotkani w Polsce. Nowela filmowa Preparat 09 Tadeusza Konwickiego i Wiktora Woroszylskiego (1948)

• Autorzy: Kaniecki Przemysław

Warianty tytułu

EN

PEOPLE MET IN POLAND. A FILM NOVEL BY TADEUSZ KONWICKI AND VICTOR WOROSZYLSKI -PREPARATION(SPECIMEN) NO 9 (1948)

Abstrakty

PL

Artykuł jest omówieniem nieznanego dotąd rękopisu noweli filmowej (która była pierwszą, znacznie różniącą się od kolejnych wersją scenariusza do filmu zrealizowanego w 1955 jako "Kariera"). Rękopis, mimo że wyprzedza ramy chronologiczne realizmu socrealistycznego w Polsce (1949-1955), zawiera wiele elementów pozwalających uznać go za bardzo pokrewny utworom epoki. Za pomocą środków podobnych do tych z przyszłych tekstów socrealistycznych pokazuje zarówno pracowników Urzędu Bezpieczeństwa (bohaterów pozytywnych), jak i wrogów komunizmu, podobnie ujmuje temat pracy, jak również tworzy optymistyczną wizję Polski. Ma też podobne do tekstów socrealistycznych elementy kompozycyjne. Stanowi jeden z przykładów potwierdzających wskazania historyków kultury tego okresu, że symptomy zwrotu ku socrealizmowi widoczne są przed oficjalną, państwową inauguracją nurtu w Polsce. Nowela filmowa należy więc do grupy utworów, których istnienie kwestionuje wyobrażenie o socrealizmie jako nurcie wyłącznie narzuconym administracyjnie artystom.

EN

The article is a discussion of a hitherto unknown manuscript of a film novel, which was the first – significantly different from the next – version of the script for the film made in 1955 as Career. The manuscript, despite being ahead of the chronological framework of socialist realism in Poland (1949-1955), contains many elements that allow it to be considered very related to the works of the era. Using means similar to those of future socialist realist texts, it shows both employees of the Office of Security (positive heroes) and enemies of communism, similarly grasps the topic of work, as well as creates an optimistic vision of Poland. It also has composition elements similar to socialist realist texts. It is one of the examples confirming the indications of cultural historians of this period that the symptoms of a shift to socialist realism are visible before the official, state inauguration of the current in Poland. The film novel in question therefore belongs to a group of works whose existence questions the idea of socialist realism as a trend exclusively imposed on artists administratively.

Słowa kluczowe

PL

rękopis noweli filmowej; zwrot ku socrealizmowi

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2019
• Numer: 107 Podróż, (E)migracja, pielgrzymka
• Strony: 215-232

Twórcy

autor

Kaniecki Przemysław

Bibliografia

• [Płażewski Jerzy] płaż. „Topielec, którego nie było”. Przegląd Kulturalny 37 (1954).
• „Dyskusja o «Żelaznej kurtynie»”. Przegląd Kulturalny 19 (1953).
• Borowski Tadeusz, „Studium literackie w Nieborowie”. Po prostu 2 (1948).
• „Nieuchwytny szyfr zdarzeń”, z Hubertem Drapellą rozmawia Alina Madej. Kwartalnik Filmowy 18 (1997).
• Bielas Katarzyna, Szczerba Jacek. Pamiętam, że było gorąco. Rozmowa z Tadeuszem Konwickim. Wołowiec: Czarne, 2015.
• Fik Marta. „Kultura polska 1944–1956”. W: Polacy wobec przemocy 1944–1956, red. Barbara Otwinowska, Jan Żaryn. Warszawa: Editions Spotkania, 1996.
• Jarmołowicz Małgorzata. Sezony błędów i wypaczeń. Socrealizm w dramacie i teatrze polskim. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2003.
• Jarosiński Zbigniew. Nadwiślański socrealizm, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1999.
• Kołaczkowski Tadeusz. „Kariera”. Film 16 (1955).
• Mandalian Andrzej. „Towarzyszom z Bezpieczeństwa”. W: Wieczny płomień. Wybór wierszy poetów radzieckich i polskich o Feliksie Dzierżyńskim [antologia], oprac. Wiktor Woroszylski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
• Konwicki Tadeusz, Sumerski Kazimierz. Żelazna kurtyna. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1954.
• Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Na dzień zjednoczenia klasy robotniczej. Scenariusz filmowy (fragment)”. Po prostu 10 (1948).
• Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Towarzysz Walka”, Walka Młodych 28/29 (1948).
• Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Trzy listy”. Walka Młodych 25 (1948).
• Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Zuzanna. Ludzie spotkani na Śląsku (2)”. Walka Młodych 27 (1948).
• Konwicki Tadeusz, Woroszylski Witold. „Preparat 09. (Towarzysze z Bezpieczeństwa). Nowela filmowa” [rękopis, 1948]. Biblioteka Narodowa, akc. 18597.
• Konwicki Tadeusz. „Ideologiczny tygiel filmu”. Film 22 (1949).
• [Konwicki Tadeusz] (Kon). „Polska”. Świat Młodych 65 (1948).
• Konwicki Tadeusz. „Szczepan Partyka”. Nowe Czasy 17 (1951).
• Konwicki Tadeusz. „Trzeba się uczyć”. Świat Młodych 63 (1948).
• Konwicki Tadeusz. „Wielkie manewry”. Wieś 28/29 (1948).
• Konwicki Tadeusz. W pośpiechu, rozmawia z Przemysławem Kanieckim. Wołowiec: Czarne, 2011
• Konwicki Tadeusz. Wiatr i pył, wybór i oprac. Przemysław Kaniecki, Tadeusz Lubelski. Warszawa: Czytelnik, 2008.
• Lubelski Tadeusz. Historia kina polskiego 1895–2014. Kraków: Universitas, 2015.
• Lubelski Tadeusz. Historia niebyła kina PRL. Kraków: Znak, 2012.
• Lubelski Tadeusz. Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945–1961. Kraków: Rabid, 2000.
• Madej Alina. „Zjazd filmowy w Wiśle, czyli dla każdego coś przykrego”. Kwartalnik Filmowy 18 (1997).
• Madej Alina. „Zawsze wszystko można zmienić, czyli o sztuce socrealistycznego scenariopisarstwa”. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Prace ofiarowane Tadeuszowi Kłakowi, red. Stefan Zabierowski, Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2000.
• Płażewski Jerzy. „Dyskusji nie podjęto”. Życie Literackie 15 (1955).
• Sławiński Janusz. Teksty i teksty, red. Witold Bolecki. Kraków: Universitas, 2000.
• Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik. Kraków: Universitas, 2004.
• Smulski Jerzy. Od Szczecina do… Października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002.
• Surzyński Stanisław. „Konsekwencja niekonsekwencji”. Film 21 (1955).
• Toeplitz Krzysztof Teodor. „Sensacyjny czy obyczajowy?”. Nowa Kultura 14 (1955).
• Tomasik Wojciech. „Aparat bezpieczeństwa w literaturze polskiej okresu socrealizmu”. Pamiętnik Literacki 3 (1994).
• Tomasik Wojciech. Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1999.
• Tomasik Wojciech. Polska powieść tendencyjna 1949–1955. Problemy perswazji literackiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988
• Tomasik Wojciech. Słowo o socrealizmie. Szkice. Bydgoszcz: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, 1991.
• Woroszylski Wiktor. [b.t.]. Walka Młodych 27 (1948)
• Woroszylski Wiktor. „«Otello» i historia”. Wieś 22 (1948).
• Woroszylski Wiktor. „Czuwającym w noc noworoczną”. Trybuna Ludu 1 (1950).
• Woroszylski Wiktor. „Dnieprostrój”. Wieś 27 (1948).
• Woroszylski Wiktor. „Ludzie trudnego szczęścia”, Głos Ludu 344 (1948).
• Woroszylski Wiktor. „Mazur Waryńskiego. (Opowieść filmowa o pierwszej socjalistyczno-rewolucyjnej partii polskiej „Proletariat”)”. Film 16–24 (1949).
• Woroszylski Wiktor. „Przyjaźń”. Pokolenie, 39 (1949).
• Woroszylski Wiktor. „Solidarystyczna bezradność”. Wieś 27 (1948).
• Woroszylski Wiktor. „Szkoła”. Pokolenie 39 (1949).
• Woroszylski Wiktor. „Wiersz”. Wieś 27 (1948).
• Woźniakowski Krzysztof. Z problemów literatury lat 1949–1955, w: Literackie wizje i re-wizje, red. Marian Stępień, Wacław Walecki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.
• Zwierzchowski Piotr. Pęknięty monolit. Konteksty polskiego kina socrealistycznego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2005.
• Zwierzchowski Piotr. Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2000.