«Карьера» и «карьеризм» в истории русского и польского языков

• Autorzy: Феоктистова Любовь А.

Warianty tytułu

EN

Kariera ‘career’: The history of the Russian and Polish words and concepts

• Języki publikacji: RU

Abstrakty

PL

Autorka podejmuje próbę odtworzenia semantycznej ewolucji słów `kariera' i `karieryzm' w języku rosyjskim i polskim, próbuje także uchwycić nałożone na nie wartościowanie. Wykorzystuje w tym celu metodologię opisu stereotypu, zaproponowaną przez J. Bartmińskiego, opartą na analizie danych systemowych, tekstowych i eksperymentalnych (ankietowych). Słowo `kariera' zarówno w języku rosyjskim, jak i polskim wywodzi się od francuskiego carriere, które początkowo oznaczało `drogę przejazdu dla wozów, koni itp.' Historia zapożyczonego słowa w obydwu językach słowiańskich wiąże się z metaforą 'drogi', zakorzenioną w języku–źródle. O awansach zawodowych mówi się jako o drodze kariery, szlaku kariery itp. Funkcjonowanie różnych (przeciwstawnych sobie) sposobów rozumienia treści słowa kariera jako `służba' (service) wskazuje na konieczność odróżnienia kariery od karierowiczostwa, które z reguły zawiera negatywną ocenę. Autorka stwierdza, że konotacje tych aksjologicznie nacechowanych słów ujawniają zależność od ideologii dominującej w społeczeństwie.

EN

The paper is an attempt to trace the semantic evolution of the words карьера ‘career’ and карьеризм ‘careerism’ in Russian and their Polish counterparts, as well as elicit linguistic means of conceptualizing the corresponding phenomena, by analyzing systemic data, the discourse and linguistic reflection of the speakers. The source of the word карьера both in Russian and in Polish is considered to be the French carrière, initially ‘space for the passage of carts, horses etc.’. The history of the borrowed word in both Slavic languages represents the ‘road’ metaphor, rooted in the source language (Russian карьерный путь, Polish droga kariery, szlak kariery and the like). The existence of different (opposite) understandings of the content of карьера as ‘service’, brings about the necessity of differentiating карьера from карьеризм, which as a rule is evaluated negatively. On the whole, connotations of these axiologically marked words reveal their dependence on the ideology dominant in the society.

Słowa kluczowe

PL

semantyka; stereotyp; konotacja; kari’era ‘kariera’; kar’erizm ‘karierowiczowstwo’; język polski; język rosyjski

EN

semantics; stereotype; connotation; kari’era ‘career’; kar’erizm ‘careerism’; Polish; Russian

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 2009
• Tom: 21
• Strony: 153-169

Twórcy

autor

Феоктистова Любовь А.

• Katedra Języka Rosyjskiego i Językoznawstwa Ogólnego Uralskiego Państwowego Uniwersytetu im. A. M. Gorkiego w Jekatierinburgu (Rosja)

Bibliografia

• БАС2 – Большой академический словарь русского языка. СПб., 2004–… .
• Березович Елена Львовна. «Отцы и дети» в лексической семантике (о «поколенческих» различиях в значениях слов аксиологической сферы в языке современного города) // Язык современного города: Тез. докл. междунар. конф. «Восьмые Шмелевские чтения». М., 2008. С. 25–28.
• Даль Владимир Иванович. Толковый словарь живого великорусского языка: В 4 т. М., 1955 (воспроизведение 2-го изд. СПб.; М., 1880–1882).
• СРЯ XVIII – Словарь русского языка XVIII в. Л.; СПб., 1984–… .
• СРЯ ИАН – Словарь русского языка, составленный Вторым отделением Императорской академии наук. СПб., 1895–1915.
• ССРЛЯ – Современный словарь русского литературного языка: В 17 т. М.; Л., 1950–1965.
• Ушаков Дмитрий Николаевич. Словарь русского языка: В 4 т. М., Л., 1935—1940.
• Черных Павел Яковлевич. Историко-этимологический словарь современного русского языка: В 2 т. 5-е изд., стереотип. М., 2002.
• Шанский – Этимологический словарь русского языка / Сост. Николай Максимович Шанский. М., 1963–… .
• Bańko – Inny słownik języka polskiego PWN / Red. naczelny Mirosław Bańko. Warszawa, 2000.
• Bartmiński Jerzy. Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolinwistyczne. Lublin, 2007. – 360 s.
• Bartmiński Jerzy. Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki // Język a kultura. T. 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Wrocław, 1998. S. 63–83.
• Język. Wartości. Polityka – Kariera / Opracowanie Małgorzaty Brzozowskiej // Język. Wartości. Polityka: Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych / Pod red. Jerzy Bartmińskiego. Lublin, 2006. S. 143–148.
• Dor – Słownik języka polskiego / Red. naczelny Witold Doroszewski. W 11 t. Warszawa, 1958–1969.
• Dunaj – Język polski. Współczesny słownik języka polskiego. Langenscheidt. W 2 t. Warszawa, 2007.
• Glare – Oxford Latin Dictionary / Ed. by P. G. W. Glare. Oxford University Press, USA, 1968–… .
• KJP PWN – Korpus Języka Polskiego PWN (wersja demonstracyjna). [Электрон. ресурс]. Режим доступа: www.korpus.pwn.pl.
• Niermeyer Jan Frederik. Mediae latinitatis lexicon minus: A medieval LatinFrench/English dictionary. Leiden, Brill, 1954–1976.
• NSJP – Nowy słownik języka polskiego PWN / Red. Elżbieta Sobol. Warszawa, 2002.
• OED – The Oxford English Dictionary. 2nd ed. / Prepared by J. A. Simpson and E. S. C. Weiner. 20 vols. Oxford: Clarendon Press, 1989.
• Robert – Le Grand Robert de la Langue Française Dictionnaire alphabétique et analogique de Paul Robert. Т. 2. Canada, 1990.
• Warsz. – Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. Słownik języka polskiego. W 8 t. Warszawa etc., 1904–1927 (1952–1953).
• Szym. – Słownik języka polskiego / Red. naukowy Mieczysław Szymczak. W 3 t. Warszawa, 1982.
• Wolny-Peirs Maja. Język sukcesu we współczesnej komunikacji publicynej. Warszawa, 2005. 222 s.
• Zgółkowa – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny / Pod red. Haliny Zgółkowej. W 50 t. Poznań, 1994–2005.

Uwagi

Идея написания статьи принадлежит Елене Львовне Березович, обратившей внимание на «поколенческие» различия в значениях карьеры и карьеризма (см. Березович 2008). Автор также весьма признателен Марии Эдуардовне Рут, Ежи Бартминьскому, Станиславе Небжеговской-Бартминьской, Эве Рудник-Корватовой и Мариоле Якубович за помощь в подготовке этой публикации.