Czas dzieciństwa i dojrzewania. Dwie epoki heoriczne w "Sanatorium pod Klepsydrą".

• Autorzy: Małgorzata Jakubowska

Warianty tytułu

EN

The time of childhood and adolescence - two heroic epochs in 'The Hourglass Sanatorium'.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

"Sanatorium pod Klepsydrą" Wojciecha Jerzego Hasa opowiada o powrocie do dzieciństwa i wieku nastoletniego, nie jest jednak historią utkaną z tradycyjnie rozumianych wspomnień. To film o wyprawie w głąb czasu. Dla Brunona Schulza, autora pierwowzoru, dojrzewanie do dzieciństwa jest egzystencjalnym zadaniem dla każdego człowieka. I chociaż postulat ten brzmi jak element psychoanalitycznej terapii, nie otrzymujemy powierzchownego freudyzmu ani w prozie Schulza, ani w filmie Hasa. Freud chciał uwolnić swego pacjenta od ciężaru dzieciństwa i zaoferować wolność w teraźniejszości po uporaniu się z traumą wczesnych doświadczeń. Natomiast w wizji Schulza dominuje pragnienie powrotu do czasu przeszłego, ponieważ tylko tam możemy odnaleźć wolność – dziecięcą, niczym nieskrępowaną twórczość. W "Sanatorium pod Klepsydrą" wokół figur rodzicielskich nie tylko krystalizuje się ludzka osobowość, ale zostaje ujawniona filozofia czasu. Has powtarza za Schulzem, że śmierć i narodziny to dwie strony życia, podobnie jak figury Matki i Ojca. Grób i łono są źródłami czasu, stamtąd wszystko wypływa i tam powraca. Żadna miłość nie jest pierwsza, a żadna śmierć ostateczna.

EN

'The Hourglass Sanatorium' by Wojciech Jerzy Has tells of a return to the time of childhood and the age of adolescence. And yet it is not a story woven of memories understood in a typical way. It is a film about an expedition back into time of childhood. For Bruno Schulz, the author of the original novel, maturing into childhood is an existential challenge for every human being. Though this postulate sounds like a part of psychoanalytic therapy, we do not get superficial Freudianism in Schulz’s prose or in Has’ film. Freud wanted to release the patient from the burden of childhood and offer him the freedom in the present, once the patient dealt with the trauma of early experiences. However, in Schulz’s vision the desire to return to the past dominates, because only there we can find true freedom – in a child’s unfettered creativity. In 'The Hourglass Sanatorium' human personality and philosophy of time crystallize around parental figures. Has repeats after Schulz, that death and birth are simply two sides of life, just as the figures of Mother and Father. The grave and the womb are sources of time from which everything flows, and to which everything must return. No love is the first love, and no death is final.

Słowa kluczowe

EN

Has Wojciech Jerzy; childhood

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2013
• Numer: 81
• Strony: 193-203

Twórcy

autor

Małgorzata Jakubowska

Bibliografia

• Schulz, Bruno. 1989. Opowiadania. Wybór esejów i listów. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź
• Leder, Andrzej. 2008. Psychoanaliza a politeizm. W: Z. Rosińska, J. Michalik, P. Bursztyka (red.) Freud i nowoczesność. Kraków: Universitas.
• Poulet, Georges. 1977. Metamorfozy czasu. Warszawa: PIW.
• Stala, Krzysztof. 1995. Na marginesach rzeczywistości: o paradoksach przedstawiania w twórczości Brunona Schulza, Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.