Moskiewska szkoła semantyczna a Polska szkoła składni semantycznej: rekonesans metalingwistyczny

• Autorzy: Kiklewicz Aleksander , Szumska Dorota

Warianty tytułu

EN

The Moscow Semantic School and the Polish School of Semantic Syntax: the metalinguistic reconnaissance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

The article, as reflected in the title, is an attempt to name the main similarities and differences between the theoretical ideas and the results of empirical research of the two most influential theoretical schools of semantics, i.e. the Moscow Semantic School (MSS) and the Polish School of Semantic Syntax (PSSS). The aim of the comparison is to make it clear that, in spite of a common epistemological ground, which lies in functionalism and an integrated approach to semantics and syntax, MSS and PSSS prioritize the problem of a complex description of the semantics of lexical units in a different way. MSS puts stress on the troubled relationship between semantics and lexicography, focusing on the lexicographical application of semantic analysis, while PSSS examines the sentence-forming formalization of the propositional structure within the scope of the explication of its components. The final conclusion is that, although it would be naive to assume that MSS and PSSS can work hand in hand, it would be reasonable to expect that they can learn from mutual experiences and inspire each other to improve the explanatory adequacy of research results, contributing to the theory of lexical semantics.

Słowa kluczowe

EN

the Moscow Semantic School; the Polish School of Semantic Syntax; metalinguistics; functional linguistics; semantics; syntax; integrated description of language; predicate-argument structure

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego
• Czasopismo: Przegląd Wschodnioeuropejski
• Rocznik: 2023
• Tom: 1
• Strony: 285-318

Daty

wydano

2023-06-30

Twórcy

autor

Kiklewicz Aleksander

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn,

autor

Szumska Dorota

• Jagiellonian University,

Bibliografia

• Anderson, J. R. (2000), Kognitive Psychologie. Heidelberg Berlin.
• Apresjan, J. D. (1967), Eksperimental’noje issledovanije semantiki russkogo glagola. Moskva.
• Apresjan, J. D. (1994), O jazyke tolkovanij i semantičeskich primitivach. In: Izvestija RAN. Serija Literatura i jazyk. 53 (4), 27-40.
• Apresjan, J. D. (2005), O Moskovskoj semantičeskoj škole. In: Voprosy jazykoznanija. 1, 1-28.
• Apresjan, J. D. (2010) (red.), Teoretičeskie problemyrusskogo sintaksisa. Vzaimodejstvie grammatiki i slovarja. Moskva.
• Apresjan, J. D. (red.) (2014a), Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. A-B. Moskva.
• Apresjan, J. D. (red.) (2014b), Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. V-G. Moskva.
• Apresjan, J. D. (red.) 2017. Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. D-Z. Moskva.
• Apresjan, J. D. | Babickij, K. M. (1966), Raboty LMP MGPIIJ po semantike. In: Computational Linguistics. 5, 1-18.
• Apresjan, J. D. | Boguslavskij, I. M. (1989), Lingvističeskoe obespečenie sistemy ETAP-2. Moskva.
• Apresjan, J. D. | Jomdin, L. L. (1989), Konstrukcjii tipa negde spat’: sitaksis, semantika, leksikografija. In: Semiotika i informatika. 29, 34-92
• Awdiejew, A. | Habrajska, G. (2004), Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej. T. 1. Łask.
• Banasiak, J. (2010), Wbudowane pozycje argumentowe a intensjonalna zupełność propozycji. W: Slavia Meridionalis. 10, 13-22.
• Banasiak, J. (2019), The Polish School of Semantic Grammar (Polish Semantic Grammar Circle). In: Terminologichnyi visnik. 5, 130-139.
• Bendix, E. H. (1971), The Data of Semantic Description. In: Steinberg, D. D. | Jakobovits, L. A. (eds.), Semantics. An Interdisciplinary Reader in Philosophy, Linguistics and Psychology. Cambridge, 393-409.
• Bierwisch, M. (Hrsg.) (1980), Psychologische Effekte sprachlicher Strukturkomponenten. München.
• Bogusławski, A. (2011), Reflections on Wierzbicka’s explications & related essays. Warszawa.
• Bojar, B. (1975), Polskie czasowniki z wbudowanym argumentem. W: Polonica. I, 167-185.
• Bol’šakov, I. A. | Gel’bukh, A. F. (2000), Model’ smysl – tekst: tridcat’ let spustja. In: International Forum on Information and Documentation 1. https://www.gelbukh.com/CV/Publications/2000/Forum-MTM-rus.htm.
• Bondarko, A. V. (1984), Funkcional’naja grammatika. Leningrad.
• Bresnan, J. | Asudeh, A. | Toivonen, I. et al. (2016), Lexical-functional Syntax. Hoboken.
• Christmann, U. (1989), Modelle der Textverarbeitung. Textverarbeitung als Textverstehen. Münster.
• Dik, S. C. (1997), The Theory of Functional Grammar. Berlin | New York.
• Dobaczewski, A. (2002), Zjawiska percepcji wzrokowej. Studium semantyczne. Wrocław.
• Eismann, W. (1999), Phraseologie. In: Jachnow, H. (Hrsg.), Handbuch der sprachwissenschaftlichen Russistik und ihrer Grenzdisziplinen. Wiesbaden, 321-366.
• Foley, W. A. | Valin, R. D. van (1984), Functional syntax and universal grammar. Cambridge etc.
• Guo, L. (2018), Scientific Ideas of Moscow Semantic School in China: Borrowing, Adoption and Transformation. In: Nauchnyi dialog. 12, 47-63.
• Holmes, V. | Stowe, L. | Cupples, L. (1989), Lexical Expectations in Parsing Complement-Verb Sentences. In: Journal of Memory and Language. 28, 668-689.
• Jomdin, L. L. (2003), Semantika ponimanija: leksikografičeskij portret glagola ponimat’ In: Trudy meždunarodnoj konferencii “Dialog” 2003. http://www.dialog-21.ru/Archive/2003/Iomdin.pdf.
• Jomdin L. L. (2006a), Jazykovaja model’ ponimanija. In: Apresjan, J. D. (red.), Jazykovaja kartina mira i sistemnaja leksikografija. Moskva, 517-560.
• Jomdin, L. L. (2006b), Mnogoznačnye sintaksičeskie frazemy: meždu leksikoj i sintaksisom. In: Komp’juternaja lingvistika i intellektual’nye technologii. Trudy meždunarodnoj konferencji “Dialog” 2006. Moskva, 202-206.
• Jomdin, L. L. (2008), V glubinach mikrosintaksisa: odin leksičeskij klass sintaksičeskich frazem. In: Trudy meždunarodnoj konferencii “Dialog” 2008. Moskva. https://www.dialog-21.ru/media/1748/27.pdf.
• Karolak, S. (1984), Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Topolińska, Z. (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Warszawa, 11-212.
• Karolak, S. (2001), Od semantyki do gramatyki. Warszawa | Kraków.
• Karolak, S. (2002a), Instrukcja dla zespołów narodowych realizujących projekt „Składnia porównawcza języków słowiańskich II połowy XX wieku” [maszynopis].
• Karolak, S. (2002b), Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa.
• Kempson, R. | Meyer-Viol, W. | Gabbay, D. M. (2001), Dynamic Syntax. The Flow of Language Understanding. Oxford | Malden.
• Kiklewicz, A . (2014), Nowe g atunki – nowa składnia? Realizacja p odstawowych s truktur zdaniowych w tekstach forów internetowych (na przykładzie zdań z verba cogitandi) In: Scheller-Boltz, D. (Hrsg.), Die polnische Sprache – 25 Jahre nach der Wende. Hildesheim | Zürich | New York, 285-310.
• Kiklewicz, A. (2015), Sintaksičeskaja informacija v leksikografičeskom opisanii slova (na materiale mental’nych glagolov). In: Kamalova, A. A (red.), Russkaja leksikografija včera, segodnja, zavtra. Olsztyn, 33-57.
• Kiklewicz, A. (2021), Bessojuznyj sentencial’nyj aktant v svete eksplikativnogo sintaksisa. In: Slavia. 90 (2), 220-239.
• Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. (red.) (2010), Podstawowe struktury zdaniowe współczesnych języków słowiańskich: białoruski, bułgarski, polski. Olsztyn.
• Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019a), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część I. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan. waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/.
• Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019b), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część II.1. Verba Cogitandi. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/
• Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019c), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część II.2. Verba Sentiendi. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/.
• Kintsch, W. (1974) The representation of meaning in memory. Hillsdale.
• Kintsch, W. van Dijk, T. A. (1978), Toward a model of text comprehension and production. In: Psychological Review. 85, 363-394.
• Korytkowska, M. (1992), Typy pozycji predykatowo-argumentowych. Warszawa.
• Korytkowska, M. | Małdżijewa, W. (2002), Od zdania złożonego do zdania pojedynczego (nominalizacja argumentu propozycjonalnego w języku polskim i bułgarskim). Toruń.
• Laskowski, R. (2011), Kilka uwag o poststrukturalizmie (głos w dyskusji). W: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. LXVII, 91-95.
• Lehmann, C. (1988), Typology of clause linkage. In: Haiman, J. | Thomson, S. A. (eds.), Clause Combining in Grammar and Discourse. Amsterdam | Philadelphia, 181-225.
• Mel’čuk, I. A. (1995), Russkij jazyk v modeli „smysl – tekst”. Moskva | Vena. Mel’čuk, I. A. (1999), Opyt teorii lingvističeskich modelej „smysl – tekst”. Moskva.
• Mel’čuk, I. A. | Žolkovskij, A. K. (1984), Tolkovo-kombinatornyj slovar’ sovremennogo russkogo jazyka. Vien.
• Melikijan, V. J. (2014), Sovremenyyj russkij jazyk. Sintaksičeskaja frazeologija. Moskva. Merzljakova, A. C. (2003), Tipy semantičeskogo varirovanija prilagatel’nykh polja “vospirijatie”. Na materiale anglijskogo, russkogo i francuzskogo jazykov. Moskva.
• Miczka, E. (2002), Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu. Katowice.
• Mustajoki, A. (2006), Teorija funkcionalʹnogo sintaksisa. Ot semantičeskich struktur k jazykovym sredstvam. Moskva.
• Nikolovska, V. (2011), Polskata semantička sintaksa. In: Prilozi na Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite. XXXVI (1-2), 235-254.
• Nikolovska, V. (2017), Semantikata na glagolot zaboravi i nejzinite sintaksički projekcii. In:Knowledge. 16 (2), 809-816.
• Padučeva, E. V. (1975), Nekotorye problemy modelirovanija sootvetstvija meždu tekstom i smyslom v jazyke. In: Izvestija Akademii Nauk SSSR. Serija Literatury i Jazyka. 34 (6), 548-559.
• Padučeva, E. V. (2009), Stat’i raznych let. Moskva.
• Papierz, M. (2013), Podstawowe struktury składniowe współczesnego języka słowackiego. Kraków. Parkes, A. P. (2002), Introduction to Language, Machines and Logic. Computable Languages, Abstract Machines and Formal Logic. London.
• Projekt (2009-2010), Aktivnyj slovar’ russkogo jayzka kak osnovnoj tekst o njom. https://www. academia.edu/8176058/.
• Przepiórkowski, A. (2015), Towards a linguistically-oriented textual entailment test-suite for Polish based on the semantic syntax approach. In: Cognitive Studies. 15, 177-191.
• Rachilina, E. V. | Plungjan, V. A. (2011), J. D. Apresjan kak teoretik grammatiki konstrukcij, L. | Krysin, L. (red.), Slovo i jazyk. Sbornik statej k vos’midesjati- letiju akademika J. D. Apresjana. Moskva, 548-555.
• Rauche, G. A. (1974), The Abdication of Philosophy = The Abdication of Man: A Critical Study of the Interdependence of Philosophy as Critical Theory and Man as a Free Individual. The Hague.
• Revzin, I. I. (1977), Soveremennaja strukturnaja lingvistika. Problemy i metody. Moskva.
• Ruda, M. (2017), On the syntax of missing objects. A study with special references to English, Polish and Hungarian. Amsterdam.
• Sucharowski, W. (1996), Sprache und Kognition. Neuere Perspektiven in der Sprachwissenschaft. Opladen.
• Szumska, D. (2006), Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Analiza formalizacji struktur propozycjonalnych w warunkach predykacji niezdaniotwórczej. Kraków.
• Szumska, D. (2012), Struktura (nie)obecna. Głos w dyskusji o metodzie poszukiwania znaczeń niewyrażonych. W: LingVaria. VII (1), 37-45.
• Szumska, D. (2017), Struktura predykatowo-argumentowa jako narzędzie analizy tekstu: pro et contra. W: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. 52, 264-277.
• Szumska, D. | Ozga, K. (2020), Eksplicytacja: zjawisko → koncept → termin w perspektywie metodologii modelu składni propozycjonalnej. Lingwistyczny głos w dyskusji o uniwersaliach translatologicznych. W: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. LXXVI, 409-423.
• Šmelev, D. N. (1977), Sovremennyj russkij jazyk. Leksika. Moskva.
• Topolińska, Z. (red.) (1984, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część I. Składnia. Warszawa.
• Uryson, E. V. (2003), Problemy issledovanija jazykovoj kartiny mira. Moskva. Valin, R. D. van. (2001), An Introduction to Syntax. Cambridge.
• Wierzbicka, A. (1966), Spór o metodę we współczesnym językoznawstwie. W: Kultura i Społeczeństwo. 10, 135-160.
• Wierzbicka, A. (1969), Dociekania semantyczne. Wrocław.
• Wierzbicka, A. (1986), Tolkovo-kombinatornyj slovar’ sovremennogo russkogo jazyka by Igor’ Mel’čuk, Aleksandr Žolkovskij (reviewed work). In: Language. 62 (3), 684-687.
• Williams, A. (2015), Arguments in syntax and semantics. Cambridge.
• Zolotova, G A. (1988), Sintaksičeskij slovar’. Repertuar ėlementarnych edinic russkogo jazyka. Moskva.
• Żmigrodzki, P. (2003.), Metalingwistyka jako krytyka idei i tekstów językoznawczych. W: Polonica. XXII-XXIII, 5-17.
• Żmigrodzki, P. (2006), Metalingwistyka. W: Stalmaszczyk, P. (red.), Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. Łódź, 57-73.

Identyfikatory

ISSN

2081-1128