Obraz kosmosu u dawnych Bałtów

• Autorzy: Klimka Libertas , Straižys Vytautas

Warianty tytułu

EN

THE PICTURE OF TIIE UNIVERSE OF THE ANCIENT BALTS

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorzy przedstawiają wyobrażenia starożytnych Bałtów dotyczące struktury i pochodzenia świata, zrekonstruowane na podstawie wykopalisk archeologicznych, folkloru, mitologii, danych lingwistyki. 4–5 tysięcy lat temu przodkowie dzisiejszych Litwinów i Łotyszów ukształtowali poglądy na relacje miedzy człowiekiem a siłami natury, na pochodzenie świata i jego budowę, oparte na wyobrażeniach religijnych i mitologicznych. To zainteresowanie kosmosem rozwinęło się następnie w poszukiwanie regularności zjawisk niebieskich i ustalenie kalendarza.

EN

The article presents views of the ancient Balts on the structure and origin of the world, reconstructed on the basis of archeological excavation sites, folklore, mythology and linguistic data. Four to five thousand years ago, the ancestors of today’s Lithuanians and Latvians had already developed views, based on religious and mythological beliefs, on the relationship between humans and nature, as well as the origin and structure of the world. Their interest in the universe then developed into astronomical observations, a search for regularities in celestial phenomena and the development of a calendar.

Słowa kluczowe

PL

starożytni Bałtowie; pochodzenie świata; budowa świata; kosmos

EN

the ancient Balts; the origin of the world; the structure of the world; the universe

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 1999
• Tom: 11
• Strony: 139–164

Twórcy

autor

Klimka Libertas

autor

Straižys Vytautas

Bibliografia

• Basanavičius, Lew w litewskich bajkach i pieśniach ludowych (lit.), Vilnius 1919.
• Daugudis A., Konstrukcje drewniane dawnej Litwy (lit.), „Mosklas”, Wilno 1982.
• Daukantas S., Prace wybrane, T. 1, „Vaga”, Wilno 1976.
• Dunduliene P., Drzewa w religii dawnej Litwy (lit.), „Mintis”, Vilanius 1979.
• Dunduliene P., Ogień w litewskiej tradycji (lit.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego, 1985.
• Dunduliene P., Litewska kosmologia ludowa (lit.), „Mokslas”, Vilanius 1988.
• Dunduliene P., Mitologia i religia dawnej Litwy (lit.), „Mokslas”, Vilanius 1990.
• Dunduliene P., Święta litewskie: tradycje, zwyczaje i rytuały (lit.), „Mintis”, Vilnius 1991.
• Dunduliene P., Żmija i jej symbolika w litewskiej sztuce ludowej i w folklorze (lit.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego 1979.
• Gimbutas M., The Goddesses and Gods of Old Europe, University of California Press 1982.
• Gimbutiene M., The Prehistory of Eastern Europe I, Cambridge 1956.
• Gimvutiene M., Prehistor'ia Baltów (lit.),„Mokslas”, Vilnius 1985.
• Gingerich O., Pochodzenie zodiaku, „Niebo i teleskop”, t. 67, nr 3, 1984.
• Girininkas, Kiedy nie było jeszcze kurhanów (lit.), „Mokslas” Gyvenima”, Vilonius 1989.
• Gravitis V., Narodowa wiedza astronomiczna a tradycja (lit), [w:] Dabas un vesures kalendars, „Zinatne”, Ryga 1970.
• Gusie M., Staroliterwski kalendarz (ros.), Izavestia of the Imperial Archeological Society, t. 5, St. Petersburg 1865.
• Jovaiša E., Archeologiczne znaleziska w grobach ziemnych kultury niemeńskiej (lit.), Kulturos Barai, nr 9, Wilno 1987.
• Klebs P., Der Bernsteinschmuck der Steinzeit von der BaggereibeiSchwarzort und anderen Lokalitäten, Preussens…, Königsberg 1882.
• Kletnieks J., Semantyka astronomiczna łotewskiej ornamentyki (lit.), Zvaigžnota Debess, Wiosna 1990, Ryga.
• Kletnieks J., Wzór kalendarza na szarfie Mary (lit.), Zvaigžnota Debess, Lato 1990, Ryga.
• Kwapiński M., Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk 1987.
• Loze I., Bałtyjska sztuka ery kamienia (lit.), „Zinatne”, Riga 1983.
• Mify narodov mira, red. S. A. Tokariev, t. 1-2, Moskwa 1980-1982.
• Pakarklis P., The State System of Crusader (lit.), Vilnius 1948.
• Praetorius M., Deliciae Prussicae oder Preussische Schaubuhne, 1698, Berlin, Manuskrypt w bibliotece Litewskiej Akademii Nauk.
• Proto – Indo – Europeans: The Archeology of a Linguistic Problem, ed. S. Skomal and E. C. Polome, Instytute for the Study of Man, Washington 1987.
• Rhesa L. J., Dainos oder Littauische Volkslieder, Könisberg 1825; cyt. przez J. Balys, Niebo w folklorze litewskim (lit.), Michigan 1954.
• RimantieneR.,Šventoji, T. 1,Narvos kultüros gyvenvietes, „Mokslas”, Vilnius1979.
• RimantieneR.,Šventoji, T. 2, Pramarin kultüros gyvenvietes, „Mokslas”, Vilinius 1980.
• Rimantiene R, Akmens amžius Lietuvoje, „Mokslas”, Vilinius 1984.
• Rimantiene R., Nida, Senuju baltu gyvenviete, “Mokslas”, Vilonius 1989.
• Rivius I. J., Kronika, 1967, Manuskrypt w bibliotece Litewskiej Akademii Nauk.
• Rybakov B. A., Jazyčestvo drevnej Rusi, „Nauka”, Moskva 1989.
• Rybakov B. A., Jazyčestvo drevnih Slavjan, „Nauka”, Moskva 1981.
• Sarbiewski M., [w:] D. Poška, Prace wybrane (lit.), Vilnius 1959.
• Slavenas P., Litewskie nazwy ciał niebieskich (lit.), „Gamta”, nr 1, 1940.
• Slavenas P. Wiedza astronomiczna w bajkach Indraja (lit.), „Mokslasir Gyvenimas”, nr 12, Wilno 1976.
• Straižys V., Bogowie i boginie dawnych Bałtów (lit.), Lietuvos Dangus, Wilno 1990.
• Tretiakov P. N., Finno-ugry, bałty i słavjane na Dnepre i Vołge, „Nauka”, Moskva-Leningrad 1966.
• Urbanavičius V., The Šventaragis Valley: Legends and Facts, Kulturos Barai, nr 12, 1987.
• Velius N., The World Outlook of the Ancient Balts (lit.), “Mintis” Vilanius 1983.
• Źródła historii Litewskiej Republiki Ludowej, T. 1, Vilnius 1955.
• Žulkus V., Klimka L., Nadbałtyckie terytoria Litwy w średniowieczu (lit.), „Mosklas” 1989.