Modele zdaniowe w tekście naukowym. Model relacyjny (na materiale tekstów naukowych z obszaru humanistyki)

• Autorzy: Kananowicz Tatiana

Warianty tytułu

Sentence models in an academic text. A relational model (using materials from academic humanities texts)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono relacyjny model zdaniowy w systemie innych modeli, zakreślono pole modelu w oparciu o różnorodną semantykę tworzących go czasowników relacyjnych, semantyczne role i taksonomiczne klasy argumentów. Opisano procesy derywacji semantycznej, w których wyniku pole modelu relacyjnego poszerza się kosztem predykatów pierwotnie czynnościowych. Nowa semantyka wielokrotnie skutkuje kształtowaniem się nowych paradygmatów gramatycznych. Istnienie czasowników z tzw. wahającą się semantyką daje możliwość nadawcy tekstu naukowego ujmować czynności intelektualne zarówno agentywnie, jak i impersonalnie.

In the article the author describes the relational sentence model against a background of other sentence models, presents the semantic field of the model on the basis of different semantic groups of verbs, semantic roles and taxonomic classes of the actants. Processes of semantic derivation were described which result in the expansion of the relational model’s field due to agentive predicates of action. New semantics often results in the development of new grammatical paradigms. Due to predicates with unstable semantics, authors of academic texts can choose between agentivity or impersonality while describing the intellectual activities.

Słowa kluczowe

PL

tekst naukowy; model strukturalno-semantyczny; semantyka relacji; izomorfia; derywacja semantyczna

EN

academic text; structural and semantic model; semantics of relations; isomorphism; isosemantic; semantic derivation

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2022
• Tom: 102
• Numer: 1
• Strony: 41-56

Twórcy

autor

Kananowicz Tatiana

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Arutûnova N.D. 1976/2009: Predloženie i ego smysl. Logiko-semantičeskie problemy, URSS, Moskva.
• Arutûnova N.D., Širâev E.N. 1983: Russkoe predloženie. Bytijnyj tip, Russkij âzyk, Moskva.
• Bondarko A.V. 1972: K teorii polâ v grammatike: zalog i zalogovost’, „Voprosy âzykoznaniâ”, nr 3, s. 20–35.
• Bondarko A.V. 1984: Funkcionalʹnaâ grammatika, Nauka, Leningrad.
• Gajsina R.M. 1981: Leksiko-semantičeskoe pole glagolov otnošeniâ v sovremennom russkom âzyke, Izdatelʹstvo Saratovskogo universiteta, Saratov.
• Gak V.G. 1998: Predikativnye otnošeniâ v svete âzykovoj asimmetrii, [w:] V.G. Gak, Âzykovye preobrazovaniâ, Âzyki russkoj kulʹtury, Moskva, s. 125–136.
• Górski R.L. 2008: Diateza nacechowana w polszczyźnie. Studium korpusowe, Lexis, Kraków.
• Kananowicz T. 2019: Modelʹ predloženiâ v sintaksičeskih teoriâh, [w:] T. Kananowicz, A. Klimkiewicz (red.), Porządek słów. Gramatyka. Tekst. Styl. Dyskurs. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zoi Nowożenowej z okazji 45-lecia pracy naukowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 68–77.
• Lariohina N.M. 2018: Obučenie grammatike naučnoj reči i vidy upražnenij, Russkij âzyk, Moskva.
• Lutin S.A. 2005–2006: Tvoritelʹnyj mesta i vremeni v funkcionalʹno-semantičeskom aspekte, „Vestnik RUDN, seriâ Russkij i inostrannye âzyki i metodika ih prepodavaniâ”, nr 1, s. 26–36.
• Novoženova Z. 2001: Russkoe glagolʹnoe predloženie. Struktura i semantika, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk.
• Onipenko N.K. 2001: Teoriâ kommunikativnoj grammatiki i problema sistemnogo opisaniâ russkogo sintaksisa, „Russkij âzyk v naučnom osveŝenii”, nr 2, s. 107–121.
• Padučeva E.V. 2004: Dinamičeskie modeli v semantike leksyki, Âzyki slavânskoj kulʹtury, Moskva.
• Šatunovskij I.B. 1996: Semantika predloženiâ i nereferentnye slova. Značenie. Kommunikativnaâ perspektiva. Pragmatika, Âzyki russkoj kulʹtury, Moskva.
• Šmelëva T.V. 1988: Semantičeskij sintaksis. Tekst lekcij, Krasnoârskij gosudarstvennyj universitet, Krasnoyarsk.
• Zolotova G.A. 1973: Očerk funkcionalʹnogo sintaksisa russkogo âzyka, Nauka, Moskva.
• Zolotova G.A. 1982: Kommunikativnye aspekty russkogo sintaksisa, Nauka, Moskva.
• Żmigrodzki P. 1995: Zdania metaforyczne w języku polskim. Opis semantyczno-składniowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.01003