Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych

• Autorzy: Krzeszowski Tomasz Piotr

Warianty tytułu

EN

The axiological parameter in pre-conceptual image schemas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autor wykorzystuje pojęcie wyidealizowanego modelu kognitywnego (WMK), który mieści w sobie pojęcia konotacji i znaczenia „emotywnego” oraz całość ludzkiego doświadczenia. Celem jego badania jest dotarcie do podstaw doświadczeniowych wartości, które mają korzenie w zmodyfikowanej wersji przedpojęciowych schematów wyobrażeniowych, wcześniej opisanych przez Johnsona i Lakoffa. Wyróżniają oni dwa rodzaje struktur opisujących doświadczenia przedpojęciowe: struktury poziomu podstawowego i kinestetycznych schematów wyobrażeniowych. Znaczenie jest ucieleśnione, wyabstrahowane z kontekstu ludzkich doświadczeń. Struktura poziomu podstawowego jest związana z kategoriami poziomu podstawowego, które definiuje się za pomocą pojęć takich, jak percepcyjne gestalty, zdolność poruszania się i zdolność tworzenia „pełnych obrazów mentalnych”. Ze struktury kinestetycznych schematów wyobrażeniowych pojęcia metaforyczne wyrastają poprzez projekcje metaforyczne z dziedzin materialnych do dziedzin abstrakcyjnych. Wśród tych schematów można wyróżnić: POJEMNIKI, ŚCIEŻKI, POŁĄCZENIA, SIŁY i RÓWNOWAGĘ oraz takie orientacje i relacje, jak: GÓRA – DÓŁ, PRZÓD – TYŁ, CZĘŚĆ – CAŁOŚĆ, CENTRUM – PERYFERIE i inne. Autor dowodzi tezy, że każdy schemat wyobrażeniowy zaproponowany przez Lakoffa i Johnsona musi mieć dodatkowy parametr PLUS – MINUS. Ów parametr ulega aktywizacji w konwencjonalnych i niekonwencjonalnych wyrażeniach językowych, mających swoją podstawę w odpowiednim schemacie. Parametr ów ujawnia się w odpowiednich projekcjach metaforycznych.

EN

The author uses the notion of the Idealized Cognitive Model (ICM), which comprises the notions of connotations and emotive meaning as well as the entirety of human experience. The aim of his study is to arrive at the bases of experiential values which are rooted in a modified pre-notional image schemas that were previously described by Johnson and Lakoff. They distinguish two types of structures depicting pre-notional experience: basic level structures and kinaesthetic image schemas. Meaning is embodied, distilled from the context of human experience. The structure of the basic level is related to the basic level categories, which are defined by such notions as perceptual Gestalts, the ability to move and create ‘full mental images’. Metaphorical concepts arise from the structure of kinaesthetic image schemas through metaphorical projections from the realm of the concrete to the realm of the abstract. Among these schemas, one may distinguish the following: CONTAINERS, PATHS, CONNECTIONS, FORCES and BALANCE, as well as spatial dimensions/orientations and relations such as: UP – DOWN, FRONT – BACK, PART – WHOLE, CENTRE – PERIPHERY, and so on. The author proves that every image schema proposed by Lakoff and Johnson has to have an additional parameter PLUS – MINUS. The said parameter is activated in conventional and unconventional linguistic expressions that are rooted in a particular schema. The said parameter manifests itself in relevant metaphorical projections.

Słowa kluczowe

PL

wartości w języku; wyidealizowany model kognitywny; znaczenie ucieleśnione; schematy wyobrażeniowe

EN

values in language; ICM (idealised cognitive model); embodied meaning; image schemas

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 1994
• Tom: 6
• Strony: 29–51

Twórcy

autor

Krzeszowski Tomasz Piotr

Bibliografia

• Johnson M., 1987, The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Jackendoff R., 1990, Semantics and Cognition, Cambridge. Mass., London, Englans: The MIT Press.
• Krzeszowski T. P., 1990, The Axiological Aspect of Idealized Cognitive Models, [In:] J. Tomaszczyk and B. Lewandowska-Tomaszczyk, [red.] Meaning and Lexicography, Amsterdam: Benjamins B. V., 135-165.
• Krzeszowski T. P., 1991, “Connotation and Denotation”. Referat wygłoszony na sympozjum nt. referencji w Duisburgu, 18-22 marca 1991.
• Langacker R. W., 1987, Foundations of Cognitive Grammar. Stanford, California, Stanford University Press.
• Lakoff G., 1987, Women, Fire and Dangerous Things. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Lakoff G., Johnson M., 1980, Metaphors we Live by, Chicago and London: The University of Chicago Press. Tłumaczenie polskie T. P. Krzeszowski: Metafory w naszym życiu. Warszawa, PPIW, 1988.
• Rosch E. H., 1977, Human Categorization, [In.] Studies in Cross-Cultural Psychology, vol. I. N. Warren [red.] London: New York, San Francisko: Academic Press, 1-49.