Dziewiętnastowieczna leksyka z Wileńszczyzny w rękopiśmiennym słowniczku Artura Dolińskiego na tle innych źródeł z kresów północno-wschodnich

• Autorzy: Kuryłowicz Beata

Warianty tytułu

EN

Nineteenth-century lexis from the Vilnius region in Artur Doliński’s manuscript dictionary against the background of other sources from the north-eastern borderlands

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia nieznane słownictwo z Wileńszczyzny drugiej połowy XIX w. wyekscerpowane z rękopiśmiennego słowniczka Artura Dolińskiego. Jest to ważne źródło do badań nad polszczyzną Kresów północno-wschodnich i świadectwo kulturowego dziedzictwa Wileńszczyzny. W słowniczku zostało zarejestrowanych 210 wyrazów właściwych polskim gwarom ludowym z okolic Wilna, które w toku analiz zostały skonfrontowane z materiałem językowym pochodzącym z innych źródeł północnokresowych. Autorka ustaliła, że 60 leksemów zanotowanych przez Dolińskiego to nazwy nieznane, niewystępujące w dostępnych materiałach źródłowych i opracowaniach. Grupę nowych, nierozpoznanych wcześniej wyrazów tworzą głównie rzeczowniki i czasowniki odnoszące się do codziennego życia mieszkańców podwileńskich wsi. Kolejnych 17 nazw charakteryzuje osobliwa semantyka odmienna od utrwalonych w słownikach i poradnikach znaczeń, słaba dokumentacja w historycznych materiałach źródłowych z Kresów bądź w gwarowej dwudziestowiecznej polszczyźnie z Litwy. Słowniczek Dolińskiego stanowi zatem dodatkowe potwierdzenie ich istnienia w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie kresowej.

EN

This article presents little-known vocabulary from the Vilnius region of the second half of the 19th century excerpted from a manuscript dictionary by Artur Doliński. It is an important source for research into the Polish language of the north-eastern borderlands and a testimony to the cultural heritage of the Vilnius region. The dictionary records 210 words peculiar to Polish folk dialects from the Vilnius area, which in the course of analysis were confronted with linguistic material from other north-eastern sources. The author established that 60 lexemes recorded by Doliński are unknown names, not appearing in available source materials and studies. The group of new, previously unrecognised words consists mainly of nouns and verbs referring to everyday life of inhabitants of villages near Vilnius. Another 17 names are characterised by peculiar semantics different from the meanings recorded in dictionaries and reference books, poorly documented in historical source materials from the Borderlands or in the twentieth-century dialect of Lithuanian Polish. Doliński’s glossary therefore provides additional confirmation of their existence in nineteenth-century Borderland Polish.

Słowa kluczowe

PL

XIX-wieczna polszczyzna kresowa; leksykologia; leksykografia gwarowa; Wileńszczyzna

EN

19th century borderland Polish; lexicology; dialect lexicography; Vilnius region

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2024
• Tom: 104
• Numer: 3
• Strony: 16-26

Daty

wydano

2024

Twórcy

autor

Kuryłowicz Beata

• Uniwersytet w Białymstoku

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.00981