Reorganizacja publicznego ubezpieczenia chorobowego w Polsce

• Autorzy: Garbiec, Roman

Warianty tytułu

EN

Reorganization of public sickness insurance in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jednym z głównych powodów reformy systemowo-parametrycznej polskiego systemu ubezpieczeń społecznych w 1999 r. była likwidacja deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Do wdrożonych wówczas rozwiązań należało m.in. wyodrębnienie z FUS funduszu emerytalnego, rentowego chorobowego i wypadkowego wraz z odrębnymi składkami. Podjęta wówczas reforma nie została jednak dokończona, a jej rozwiązania pogarszają funkcjonowanie systemu i jego elementów składowych, takich jak ubezpieczenie chorobowe, a osiągane wyniki są gorsze niż przed wdrożeniem reformy. Celem niniejszego artykułu jest prezentacja skali deficytu finansowego w ubezpieczeniu chorobowym oraz wskazanie działań zmierzających do poprawy jego efektywności poprzez wykorzystanie nowego instrumentu finansowego w postaci Indywidualnego Konta Społecznego. Wprowadzenie tego rozwiązania wraz z rekonstrukcją rozwiązań systemowych i parametrycznych zrównoważy (zdaniem autora) cały system ubezpieczeń społecznych w Polsce. Do analizy deficytu finansowego w ubezpieczeniu chorobowym wykorzystano metodę analizy ekonomicznej i badania dokumentów oraz miernik efektywności finansowej systemu. Na podstawie przeprowadzonej analizy w artykule wskazano możliwości ujednolicenia systemu ubezpieczeń społecznych poprzez realizację idei przezorności indywidualnej, zapewnienie mu spójności poprzez obligatoryjne stosowanie zasad systemowych oraz zrównoważenie finansowe osiągnięte przy pomocy zaproponowanego narzędzia finansowego i określone zmiany systemowo-parametryczne.

EN

One of the main reasons for the system-parametric reform of the Polish social insurance in 1999 was the expected elimination of the deficit of the Insurance Trust Fund (FUS). The solutions implemented at that time included the separation of pension, disability, sickness and accident funds from FUS, and collection of separate contributions per each fund. Yet, as the reform started at that time has never been completed, its solutions caused decline of the system and its components, including sickness insurance, and the results that have been achieved are worse than before the implementation of the reform. The purpose of this paper is to present a scale of the funding deficit in sickness insurance, and to indicate actions aimed at improving its effectiveness through the use of a new financial tool the form of an Individual Social Security Account. The funding deficit in sickness insurance was analyzed in the paper using the method of economic analysis, document study and a measure of financial efficiency of the system. On the basis of the analysis the author presented possibilities of unifying the social security system by realizing the idea of individual anticipation, ensuring its coherence by obligatory application of the system rules and financial balance achieved by means of the proposed financial tool, and specific system and parametric changes.

Słowa kluczowe

PL

efektywność finansowa; zmiany systemowe i parametryczne; Indywidualne Konto Społeczne; ubezpieczenie chorobowe; zasiłek chorobowy; Indywidualne Konto Chorobowe

EN

financial effectiveness; sickness insurance; system and parametric changes; Individual Social Security Account; sickness benefit; Individual Sickness Account

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 88
• Strony: 87--112
• Opis fizyczny: Bibliogr. 67 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Garbiec, Roman

• Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania

Bibliografia

• 1. Absencja chorobowa. https://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/ opracowania-tematyczne/absencja-chorobowa (18.08.2023).
• 2. Baumberg Geiger, B. (2018). A better WCA is possible: disability assessment, public opinion and the benefits systems. Demos. 79-92, /demos.co.uk/wp-content/uploads/2018/12/2018_A_Better_WCA_is_possible_FULL-4.pdf (15.03.2023).
• 3. Bengtsson, M., Jacobsson, K. (2018). Ideological influences, main reforms and social inequality outcomes of “the new work strategy”. Sociologist Forskning, 2-3, 483-493.
• 4. Benio, M. (2006). Niedostrzegalna prywatyzacja systemu ubezpieczeń społecznych. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 71, 41-57.
• 5. Bezpieczeństwo dzięki różnorodności, Reforma systemu emerytalno-rentowego w Polsce (1997). Warszawa: Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Reformy Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa.
• 6. Biscardo, C.A., Bucciol, A., Pertile, P. (2019). Job Sick Leave: Detecting Opportunistic Behavior. Health Economics, 28(3), 373-386. https://www.missoc.org/missoc-data-base/comparative-tables/.
• 7. Böckerman, P., Kanninen, O., Iuoniemi, I. (2018). A kink that makes you sick: The effect of sick pay on absence. Journal of Applied Econometrics, 33(4), 568-579.
• 8. Busse, R., Blümel, M., Knieps, F. (2017). Statutory health insurance in Germany: a health system shaped by 135 years of solidarity, self-governance, and competition, Lancet. 26, 882-897.
• 9. Cazenave-Lactroutz, A., Godzinski, A., (2018). Lower sick leave cover, fewer health-related work absences? Evidence from France. http://www.jmsinsee.fr/2018/S07b_2_RESUME_CAZENAVE_JMS2018.pdf (20.03.2023).
• 10. Dekkers-Sánchez, P.M., Hoving, J.L., Sluiter, J.K., Frings-Dresen, J.H.W. (2008). Factors associated with long-term sick leave in sick-listed employees: a systematic review. Journal of Occupational Environmental Medicine, 65(3), 153-157.
• 11. DICE Database. (2017, December 19). Lost working time due to sickness, 2000-2009. http://www.cesifo-group.de/DICE/fb/3Sb8mxDdU.
• 12. Domański, R. (2011). OFE – międzygeneracyjny podział majątku a podział bieżącego PKB jako podstawa konstrukcji systemu emerytalnego. In: J. Hryniewicz (red.), Ubezpieczenie społeczne w Polsce, 10 lat reformowania, Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, 74-79.
• 13. Dobrzański, D. (2006). Nowożytna idea solidarności. In: D. Dobrzański, A. Wawrzynowicz (red.), Idea solidarności w kontekstach filozoficzno-historycznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 13.
• 14. Eichhorst, W., Kaufmann, O., Konle-Seidl, R., Reinhard, H.J. (2008). Bringing the Jobless into Work? An Introduction to Activation Policies. In: W. Eichhorst, O. Kaufmann, R. Konle-Seidl (eds.), Bringing the Jobless into Work? Berlin–Heidelberg: Springer.
• 15. Fevang, E., Markussen, S., Røed, K. (2014). The sick pay trap. Journal of Labor Economics, 32(2), 305-336.
• 16. Floderus, B., Göransson, S., Alexanderson, K., Aronsson, G. (2005), Self-estimated life situation in patients on long-term sick leave. Journal of Rehabilitation Medicine, 37(5), 291-299.
• 17. Garbiec, R. (2013). Efektywność finansowa publicznego systemu ubezpieczeń w Polsce po reformie w 1999 roku. Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej.
• 18. Garbiec, R. (2017a). Poprawa efektywności finansowej systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, 73, 81-92.
• 19. Garbiec, R. (2017b). Nierówności społeczne w polskim systemie ubezpieczeń społecznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 51, 293-304.
• 20. Garbiec, R. (2018a). Finansowanie i obliczanie wysokości świadczeń emerytalnych w publicznym systemie ubezpieczeń społecznych w Polsce. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, 30, 51-66.
• 21. Garbiec. R. (2018b). Perspektywy finansowe publicznego (pozarolniczego) systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce. In: K. Włodarczyk, P. Zwiech (red.), Kształtowanie relacji w biznesie i administracji – dobre praktyki. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 137-148.
• 22. Garbiec, R. (2020). Finansowe aspekty rozwoju zintegrowanego publicznego systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 64, 31-44.
• 23. Garbiec, R. (2021a). Zarys koncepcji zrównoważonego (publicznego) systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, (84), 31-47.
• 24. Garbiec, R. (2021b). Zrównoważony rozwój finansów systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce. In: W. Caputa, M. Melnyk (red.), Zrównoważony rozwój w zarządzaniu i finansach. Perspektywa COVID-19. Poznań: Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, 111-123.
• 25. Golinowska, S. (1994). Polityka społeczna w gospodarce rynkowej. Studium ekonomiczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 26. Golinowska, S. (2012). O solidarności i solidaryzmie w polityce społecznej. In: S. Golinowska (red.), Polityka społeczna. Kontynuacja i zmiana, (s. 36–38). Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, 36-38.
• 27. Goštautaitė, B., Shao, Y. (2020). Reducing Older Workers' Sickness Absence: The Moderating Role of Perceived Fairness. Work, Aging & Retirement, 6(2), 130-136.
• 28. Grewiński, M. (2011). Transformacja polityki społecznej w Europie – główne kierunki reorganizacji In: M. Grewiński, B. Więckowska, Przeobrażenia sfery usług w systemie zabezpieczenia społecznego w Polsce. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, 31-42.
• 29. Hauge, K.E., Ulvestad, M.E. (2017). Having a bad attitude? The relationship between attitudes and sickness absence. Journal of Labor Policy, 6, 1-27.
• 30. Helgesson, M. et. al. (2015). Sickness absence at a young age and later sickness absence, disability pension, death, unemployment and income in native Swedes and immigrants. European Journal of Public Health, 25(4), 688-692.
• 31. Hesselius, P., Johansson, P., Nilsson, J. (2009). Sick of your colleagues' absence? Journal of the European Economic Association, 7, 583-594.
• 32. Hubertsson, J., Petersson, I.F., Arvidsson, B., Thorstensson, C.A. (2011). Sickness absence in musculoskeletal disorders – patients’ experiences of interactions with the Social Insurance Agency and health care. A qualitative study. BMC Public Health, 11(1), 107.
• 33. Informacja statystyczna o wynikach kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy. htps://www.zus.pl/baza -wiedzy/statystyka/informacja-statytyczna-o-wynikach-kontroli-prawidlowosci-orzekania-o-czasowej-niezdolnosci-do-pracy (18.08.2023).
• 34. Kasprowski, S. (2018). Solidarność ubezpieczonych w ubezpieczeniu chorobowym a problem nadużyć w prawie do świadczeń. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, 4, 47-67.
• 35. Jasieniowicz-Radzewicz, B. (2021). Utrata prawa do zasiłku chorobowego i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• 36. Johansson, P., Palme, M. (2005). Moral hazard and sickness insurance. Journal of Public Economics, 89(9-10), 1879-1890.
• 37. Karlsson, E.A., Sandqvist, J.L., Seing, I., Ståhl, Ch. (2022). Exploring Interactions in the Sickness Insurance System in Terms of Power and Trust. Journal of Occupational Rehabilitation, 32, 483-493.
• 38. Karlsson, E. (2022). Legitimacy and comprehensibility of work-related assessments and official decisions within the sickness insurance system. Malmö: Linköping University.
• 39. Karlsson, E.A., Sandqvist, J.L., Seing, I., Sta˚hl, Ch. (2021). Social validity of work ability evaluations and official decisions within the sickness insurance system: A client perspective. National Library of Medicine, 70, 109-124. doi: 10.3233/WOR-213558.
• 40. Khan, J., Rehnberg, C. (2009). Perceived job security and sickness absence: a study on moral hazard. The European Journal of Health Economics: HEPAC: Health Economics Inprevention and Care, 10(4), 421-428. doi: 10.1007/s10198-009-0146-5.
• 41. Lach, D.E. (2013). O solidarności społecznej w ubezpieczeniu zdrowotnym. https://prawo.amu.edu.pl/_data/assets/pdf_file/0011/176168/dr-hab.-Lach.pdf (31.07.2022).
• 42. Lederer, V., Loisel, P., Rivard, M.l., Champagne, F. (2014). Exploring the Diversity of Conceptualizations of Work (Dis)ability: A Scoping Review of Published Definitions. Journal of Occupational Rehabilitation, 24(2), 242-267.
• 43. Lindqvist, R. (2019). Activation and medicalisation in sickness insurance: the social citizenchips’ changing meanings. Malmö: Linkoping University.
• 44. Lundin, A. et al. (2016). The Association Between Self-Assessed Future Work Ability and Long-Term Sickness Absence, Disability Pension and Unemployment in a General Working Population: A 7-Year Follow-Up Study. Journal of Occupational Rehabilitation, 26(2), 195-203.
• 45. McEachen, E., Ekberg, K., (2018) Science, Politics, and Values. In: E. McEachen (ed.), Work Disability Policy A Reflection on Trends and the Way Forward in” science politics work disability prevention. London: Routledge, 1.
• 46. Moldvik, I., Ståhl, Ch., Müssener, U. (2021). Work ethics and societal norms influence sick leave and return to work: tales of transformation, Journal of Disability and Rehabilitation, 3, 3031-3040.
• 47. Palme, M., Persson, M., (2020). SIck pay insurance and sickness absence: some European cross-country observations and a review of previous research, Journal of Economic Surveys, 34(1), 85-108.
• 48. Pichler, S. (2015). Sickness absence, moral hazard, and the business cycle. Health Economics (United Kingdom), 24(6), 692-710.
• 49. Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 2022-2027, https://www.zus.pl/-/prognoza-fus-i-fep-na-kolejne-lata?p_l_back_url=%2Fwyniki-wyszukiwania%3Fquery%3D prognoza 2Bfus (17.02.2023).
• 50. Przybyłowicz, A. (2019). Solidarity in sickness insurance selected issues, Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, 2, 47-68.
• 51. Radzińska, J. (2014). Solidarność: definicja i konteksty. Etyka, 48, 61.
• 52. Rutecka, J. ,Więckowska, B. (2015). Rynkowa polityka społeczna. In: M. Grewiński, A. Karwacki (red.), Innowacyjna polityka społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka, 132-146.
• 53. Rymsza, M. (2005). Solidaryzm w ubezpieczeniach społecznych. In: T. Szumlicz (red.), Społeczne aspekty ubezpieczenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH, 43-52.
• 54. Sanetra, W. (2014). Aksjologiczne podstawy prawa ubezpieczeń społecznych. In: K. Frieske, E. Przychodaj (red.), Ubezpieczenia społeczne w procesie zmian. 80 lat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, 27-42.
• 55. Szubert, W. (1987). Ubezpieczenia społeczne. Zarys systemu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• 56. Szumlicz, T. (2005). Ubezpieczenia społeczne. Teoria dla praktyki. Bydgoszcz–Warszawa: Oficyna Wydawnicza BRANTA.
• 57. Szumlicz, T. (2013). Solidaryzm i indywidualizm w ubezpieczeniu społecznym. In: Ł. Kucharczyk-Rok, O. Rawski, M. Motyl (red.), Ubezpieczenia społeczne dawniej i dziś. Wrocław: ZUS, 143.
• 58. Tikka, C., Verbeek, J., Hoving, J.L., Kunz, R. (2022). Evidence-informed decision about (de-) implementing return-to-work coordination to to reduce sick-leave: a case study. Health Research Policy and Systems, 20(1), 19.
• 59. Treble, J., Barmby, T. (2011). Worker absenteeism and sick pay. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• 60. Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 poz. 1230).
• 61. Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 1732).
• 62. Wagner, B. (2009). Zabezpieczenie społeczne po osiągnięciu wieku emerytalnego. In: B. Wagner, J. Gajos (red.), Dziesięć lat reformy emerytalnej w Polsce. Kudowa-Zdrój: Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego, 47-52.
• 63. Ważniejsze informacje z zakresu ubezpieczeń społecznych (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych) z lat 2010-2020. https://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/ wazniejsze-informacje-z-zakresu-ubezpieczen-spolecznych-fundusz-ubezpieczen-spolecznych.
• 64. Wratny, J. (2006). Umowa społeczna. Gospodarka – praca – rodzina – dialog. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, 47-71.
• 65. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (2009). Rocznik Statystyczny ubezpieczeń społecznych – system pozarolniczy 1999-2008, Warszawa: ZUS.
• 66. Ziebarth, N.R., Karlsson, M. (2014). The effects of expanding the generosity of the statutory sickness insurance system. Journal of Applied Econometrics, 2, 208-230.
• 67. Żyżyński, J. (2011). System emerytalny jako element logiki systemu finansowego gospodarki. In: J. Hryniewicz (red.), Ubezpieczenie społeczne w Polsce, 10 lat reformowania. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, 82-102.

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.0239-9415.2023.088.05