Charakterystyka procesu kurczenia dla torfów niskich średnio rozłożonych

• Autorzy: Oleszczuk, R. , Szatyłowicz, J. , Brandyk, T. , Gnatowski, T.

Warianty tytułu

EN

Characteristics of shrinkage process for lowland medium decomposed peat soils

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono charakterystyki kurczenia gleb (krzywe kurczenia, kurczliwość: pionowa, pozioma i całkowita oraz wskaźniki zmian geometrii) dla średnio rozłożonych gleb torfowisk niskich (mechowiskowe, turzycowiskowe, szuwarowe i olesowe) pochodzących z Doliny Biebrzy. W przypadku wszystkich rozpatrywanych gleb torfowych podczas procesu ich kurczenia zaobserwowano trzy fazy kurczenia: strukturalne, normalne i resztkowe. Największą kurczliwość całkowitą (około 75%) zaobserwowano w przypadku torfu szuwarowego, mniejszą dla torfu mechowiskowego i olesowego (około 65%) a najmniejszą dla torfu turzycowiskowego (około 61%). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że w przypadku wszystkich analizowanych rodzajów gleb torfowych wartości kurczliwości poziomej są mniejsze od kurczliwości pionowej. Powyższy fakt potwierdzają wartości wskaźników i zmian geometrii, które wykazują również anizotropowy charakter kurczenia rozpatrywanych gleb. Jedynie w przypadku torfu turzycowiskowego kierunek procesu kurczenia jest najbardziej zbliżony do kurczenia izotropowego (jednakowego we wszystkich kierunkach).

EN

The paper presents the characteristics of the shrinkage process (shrinkage curves, vertical, horizontal, total shrinkage and shrinkage geometry factor) for lowland medium decomposed moss, sedge, reed and alder peat collected from Biebrza Valley. For all considered peat types during the drying three phases of shrinkage process: structural, normal and residual were recognised. The highest total shrinkage (about 75%) for reed peat, the lower for moss and alder (about 65%) and the lowest for sedge peat (about 61%) were observed. The values of the horizontal shrinkage were lower than the values of vertical shrinkage for analysed peat types. According to the shrinkage geometry factor characteristic the moss, sedge and alder peats were shrinking anisotropy and the shrinkage of sedge peat was very closed to the isotropy (the same in all direction).

Słowa kluczowe

PL

krzywa kurczenia; kurczliwość pozioma; kurczliwość pionowa; kurczliwość całkowita; wskaźnik zmian geometrii

EN

shrinkage curve; horizontal shrinkage; vertical shrinkage; total shrinkage; shrinkage geometry factor

• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 18, No. 1
• Strony: 13--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Oleszczuk, R.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Kształtowania Środowiska ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa Poland,

autor

Szatyłowicz, J.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Kształtowania Środowiska ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa Poland

autor

Brandyk, T.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Kształtowania Środowiska ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa Poland

autor

Gnatowski, T.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Kształtowania Środowiska ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa Poland

Bibliografia

• BIERNACKA E., KURZAWSKI G. 2007: Analiza zmian objętości gytii detrytusowej w procesie wysychania. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 519: 19-29.
• BRANDYK T., SZATYŁOWICZ J., OLESZCZUK R., GNATOWSKI T. 2003: Water-related physical attributes of organic soils. In: Organic soils and peat materials for sustainable agriculture. Eds. L.-E. Parent, P. Ilnicki. CRC Press and International Peat Society, Boca Raton, Florida (USA): 33-66.
• BRONSWIJK J.J.B. 1990: Shrinkage geometry of a heavy clay soil at various stresses. Soil Sci. Soc. Am. J. 54: 1500-1502.
• BRONSWIJK J.J.B., EVERS-VERMEER J.J. 1990: Shrinkage of Dutch clay soil aggregates. Neth. J. Agric. Sci. 38: 175-194.
• CAMPORESE M., PUTTI M., SALANDIN P., TEATINI P. 2004: Modeling peatland hydrology and related elastic deformation. In: Proc. XV Int. Conf. on Computational Methods in Water Resources. Eds. C.T. Miller et al. Elsevier Pub., 2: 1453-1464.
• FRĄCKOWIAK H., FELIŃSKI T. 1994: Obniżanie się powierzchni łąkowych gleb organicznych w warunkach intensywnego przesuszenia. Wiad. IMUZ 17(2): 29-35.
• GOTKIEWICZ J., SZUNIEWICZ J., KOWALCZYK Z., SZYMANOWSKI M. 1994: Transformation of drained peat soils in birch forest of the Middle Biebrza Basin. In: Towards protection and sustainable use of the Biebrza wetlands: exchange and integration of research results for benefi t of a Polish-Dutch joint research plan. Eds. H. Okruszko, M.J. Wassen. Workshop “Biebrza Wetlands”, October 1993, IMUZ, report 3, A, pp.: 361-374.
• HENDRIKS R.F. 2004: An analytical equation for describing the shrinkage characteristics of peat soils. In: Proc. of the 12th International Peat Congress. Ed. J. Paivanen. 6-11 June, Tampere, 2: 1343-1348.
• ILNICKI P. 1967: Kurczliwość torfów w czasie suszenia w zależności od ich struktury i właściwości fi zycznych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 76: 197-311.
• KENNEDY G.W., PRICE J.S. 2005: A conceptual model of volume-change controls on the hydrology of cutover peats. J. Hydrol. 302: 13-27.
• KIM D.J., VEREECKEN H., FEYEN J., BOELS D., BRONSWIJK J.J.B. 1992: On the characterization of properties of an unripe marine clay soil. Shrinkage processes of an unripe marine clay soil in relation to physical ripening. Soil Sci. 153: 471-481.
• MACIAK F., LIWSKI S. 1996: Ćwiczenia z torfoznawstwa. Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa.
• MYŚLIŃSKA E. 2001: Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• OKRUSZKO H. 1960: Gleby murszowe torfowisk dolinowych i ich chemiczne oraz fizyczne właściwości. Rocz. Nauk Rol. F, 74: 5-89.
• OKRUSZKO H. 1993: Transformation of fenpeat soil under the impact of draining. Zesz. Probl. Nauk Rol. 406: 3-73.
• OLESZCZUK R. 1998: Analiza stosunków wodnych w profilu gleby torfowo-murszowej z uwzględnieniem zjawisk pęcznienia i kurczenia. Maszynopis pracy doktorskiej. KKŚiM SGGW, Warszawa.
• OLESZCZUK R. 2006: Analysis of shrinkage process of raised bog peat. Pol. J. Environ. Stud. 15, 5d, part 1: 86-89.
• OLESZCZUK R., SZATYŁOWICZ J., BRANDYK T. 1999: Prediction of vertical peatmoorsh soil profile movements caused by moisture content changes. Rocz. Akad. Rol. w Poznaniu, CCCX, Mel. i Inż. Środ. 20, cz. I: 139-150.
• OLESZCZUK R., BOHNE K., SZATYŁOWICZ J., BRANDYK T., GNATOWSKI T. 2003: Infl uence of load on shrinkage behaviour of peat soils. J. Plant Nutr. Soil Sci. 166: 220-224.
• OLESZCZUK R., SZATYŁOWICZ J., BRANDYK T., GNATOWSKI T. 2005: Metodyka oceny zmian objętości charakterystycznych warstw gleby torfowo-murszowej w procesie wysychania. Zesz. Nauk. Akad. Rol. w Krakowie 420, Inż. Środ. 26: 157-168.
• OLSZTA W. 1975: Wpływ przesuszenia na zmiany fizycznych i wodnych właściwości hydrogenicznych utworów węglanowych. Rocz. Nauk. Rol. F, 79(1): 57-69.
• PÄIVÄNEN J. 1982: Physical properties of peat samples in relation to shrinkage under drying. Silva Fennica 16 (3): 247-265.
• PYATT D.G., JOHN A.L. 1989: Modelling volume changes in peat under conifer plantations. J. Soil Sci. 40: 695-706.
• SZATYŁOWICZ J. 1997: Analiza przepływu wody w glebach aluwialnych o zmiennej geometrii. Maszynopis pracy doktorskiej, KKŚiM SGGW, Warszawa.
• SZATYŁOWICZ J., OLESZCZUK R., BRANDYK T. 1996: Shrinkage characteristics of some fen peat soils. In: Proc. of 10th International Peat Congress. Ed. G.W. Luttig. 27 May - 2 June, Bremen, 2: 327-338.
• SZUNIEWICZ J., CHURSKI T., SZAJDA J. 1993: Ruchy powierzchni i retencja pulsacji w glebach torfowo-murszowych. Wiad. IMUZ 17(3): 191-205.
• SZYMANOWSKI M. 1982: Kurczliwość utworów torfowych. Torf 3: 12-25.
• SZYMANOWSKI M. 1993: Kurczliwość gleb torfowych niskopopielnych i ocena wilgotności w warunkach polowych przy wykorzystaniu krzywych sorpcji wody. Wiad. IMUZ 17(3): 175-189.
• TOŁPA S., JASNOWSKI M., PAŁCZYŃSKI A. 1967: System der genetischen Klassifizierung der Torfe Mitteleuropas. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 76: 9-99.
• van den AKKER J.J, HENDRIKS R.F. 1997: Shrinkage characteristics of Dutch peat soils. In: Peat in Horticulture. Proc. Inter. Peat Conf., Ed. G. Schmilewski, 2-7.11.1997, Amsterdam: 156-162.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).