Możliwości i ograniczenia systemów translacji automatycznej

• Autorzy: Gajer, M.

Warianty tytułu

EN

The possibilities and frontiers of machine translation systems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opracowanie programów komputerowych, które byłyby w stanie dokonywać automatycznych przekładów pomiędzy naturalnymi językami, było od wielu lat niedościgłym celem wielu ośrodków badawczych. Pomyślne rozwiązanie tego problemu miałoby również poważne skutki natury politycznej, socjologicznej i naukowej. Translacja automatyczna była również jedną z najwcześniejszych aplikacji, jakie zostały zasugerowane dla komputerów. Jednakże próba realizacji marzeń o translacji automatycznej w rzeczywistości okazała się zadaniem niezwykle trudnym i znacznie ciekawszym, niż uprzednio sądzono. Obecnie dostępnych jest już wiele programów komercyjnych, które z powodzeniem realizują stawiane przed nimi zadania. W artykule przedstawiono podstawy translacji automatycznej. Naświetlono historie rozwoju takich systemów i podano argumenty na rzecz ich praktycznej przydatności. Szczególną uwagę zwrócono na te zagadnienia, których rozwiązanie sprawia w przypadku systemów translacji automatycznej najwięcej trudności. W artykule zamieszczono także opis działania nowoczesnych systemów translacji automatycznej i wskazano na kierunki badań, które wydają się najbardziej obiecujące. Autor żywi nadzieję, że artykuł niniejszy dobrze spełni rolę przewodnika wprowadzającego czytelnika w świat systemów translacji automatycznej, wypełniając jednocześnie panującą w tej dziedzinie lukę w piśmiennictwie polskim.

EN

Automatic translation between human languages called also machine translation MT is a long-term scientific dream of enormous social, political, and scientific importance. Machine translation was also one of the earliest applications suggested for digital computers, but turning this dream into reality has turned out to be a much harder, and in many ways a much interesting task than at first appeared. Now, machine translation is a reality. There are a lot of commercially available automatic translation systems, which very well can manage their tasks. In the paper the bases of machine translation systems are given and the history of their development is outlined. The special attention is paid to the issues that cause a lot of trouble during the automation of translation process. In the paper some modern machine translation systems are briefly characterised and the most promising research directions are mentioned. This author hopes that the paper will be a good introductory guide to the problems of machine translation, which will fill the gap in Polish scientific literature.

Słowa kluczowe

PL

przetwarzanie języka naturalnego; lingwistyka komputerowa; translacja automatyczna

EN

natural language processing; computational linguistics; machine translation

• Czasopismo: Elektrotechnika i Elektronika
• Rocznik: 2002
• Tom: T. 21, z. 1
• Strony: 1--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., rys.

Twórcy

autor

Gajer, M.

• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Katedra Automatyki

Bibliografia

• [1] Deller J. R., Proakis J. G., Hansen J. H. L.: Discrete-time processing of speech signals. New Jersey, USA, Macmillan Publishing Company 1993
• [2] Ratyńska J.: Komputerowa analiza i synteza wypowiedzi użytkownika w systemie D&K. Radom, Zakład Poligraficzny Politechniki Radomskiej 1999 (Monografie Nr 37)
• [3] Souvignier В., Kellner A., Rueber В., Schramm Н.: The thoughtful elephant: Strategies for spoken dialog systems. IEEE Transactions on Speech and Audio Processing, vol. 8, No. I, January 2000, 51-62
• [4] Zue V., Seneff S„ Glass J.R., Polifroni J., Pao C„ Hazen T. J., Hetherington L.: Jupiter: A telephone-based conversational interface for weather information. IEEE Transactions on Speech and Audio Processing, vol. 8, No. 1, January 2000, 85-95
• [5] Baker K.L., Franz A.M., Jordan P.W., Mitamura Т., Nyberg E. H.: Coping with ambiguity in large-scale machine translation system. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Camegie-Mellon University 1998
• [6] Mitamura Т., Nyberg E., Torrejon E., Igo R.: Multiple strategies for automatic disambiguation in technical translation. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Camegie-Mellon University 1998
• [7] Szczepaniak L., Królikowski Z.: Kontrolowanejęzyki naturalne—przegląd rozwiązań i zastosowań. Pro Dialog, nr 11, Poznań, Wydawnictwo Nakom 2000, 47-68
• [8] Boitet C.: Dialogue-based MT and self-explaining documents as an alternative to MAHTand MT of controlled languages. Machine Translation Review, No. 10, October 1999, 6-15
• [9] Hutchins J.: Computer-based translation systems and tools, http:// www.eamt.org/archive/hutchins_intro.html
• [10] Vasconcellos M.: Users of systems: The current state of MT usage or: How do I use thee? Let me count the ways. Fourth Machine Transla¬tion Summit in Kobe, http://www.eamt.org/archive/summit93.html
• [11] Brace C.: Focus on Japan, Language Industry Monitor. September/ October 1993, http://www.eamt.org/archive/japan.html
• [12] Brace C., Vasconcellos M., Miller L. C.: MT users and usages: Europe and the Americas. The fifth machine translation summit, Luxemburg July 1995, http://www.eamt.org/archive/summit95.html
• [13] Strona internetowa projektu Cordis, http://www.npk.gov.pl/cordis/ www.cordis.lu/ist/projects/99-12256.htm
• [14] Koncar N., Sipka D.: Slavic as a source nad target language in Neuro- Tran sentence translation, http://main.amu.edu.pl/~sipkadan/fdsl2.htm
• [15] Strona internetowa programu Poleng, http://poleng.wmid.amu.edu.pl/ zasoby/tlumaczenie/english.html
• [16] Rutkowski P.: Jak wiele można przetłumaczyć? Wiedza i Życie, Luty 2001,42-^4
• [17] Corballis M. C., Dessalles J. L., Dunbar R.: Aux origines du langage. La Recherche, No. 341, Avril 2001, 27-39
• [18] Majewicz A. F.: Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa, PWN 1989
• [19] Melby A.: Machine translation and philosophy of language. Machine Translation Review, No. 9, April 1999, 6-17
• [20] Arnold D., Balkan L., Meijer S., Humphreys R. L., Sadler L.: Machine translation: an introductory guide. London, NCC Blachwell 1994
• [21] Leavitt J.R.R., Lonsdale D.W., Keck K, Nyberg E.H.: Tooling the lexicon acguisition process for large-scale KBMT. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Carnegie-Mellon University 1998
• [22] Mitamura Т.: Controlled language for multilingual machine translation. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Carnegie-Mellon University 1998
• [23] Hakkani D.Z., Tiir G., Mitamura Т., Nyberg E.H., Oflazer K.: Issues in generating Turkish from interlingua. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Carnegie-Mellon University 1998
• [24] Cavalli-Sforza V., Czuba К., Mitamura Т., Nyberg E.: Chalanges in adapting an interlingua for bidirectional English-Italian translation. Pittsburgh, Center for Machine Translation, Carnegie-Mellon University 1998
• [25] Carbonell J.G., Mitamura Т., Nyberg E.H.: The KANT perspective: A critique of pure transfer (and pure interlingua, pure staistics,...). Pittsburgh, Center for Machine Translation, Carnegie-Mellon University 1998
• [26] Waibel A., Geutner P., Tomokiyo L.M., Schultz Т., Woszczyna M.: Multilingualirty in speech and spoken language systems. Proceedings of the IEEE, vol. 88, No. 8, August 2000, 1297-1313
• [27] Wiślicki W.: Czy możliwy jest naukowy opis tego, co dzieje się w umyśle? Wszechświat, t. 101, nr 1-3/2000, 8-12
• [28] Penrose R.: Nowy umysł cesarza — o komputerach, matematyce i prawach fizyki. Warszawa, PWN 1995
• [29] Weinberg S.: Czy uda się do roku 2050 zunifikować fizykę? Świat Nauki, Styczeń 2000, 38-45
• [30] Kaeser P.: Workflow automation of translation projects. Proceedings of EAMT Workshop, Geneva, 1998, 41-44
• [31] Blekhman M.S.: The PARS MTfamily: Practical usage. Proceedings of EAMT Workshop, Geneva, 1998, 45-53
• [32] Zue V.W., Glass J.R.: Conversational interfaces: Advances and chalanges. Proceedings of the IEEE, vol. 88, No. 8, August 2000, 1166— 1180
• [33] Cegiela A., Markowski A.: Z polszczyzną za pan brat. Warszawa, Wydawnictwo ISKRY 1986
• [34] Kreisberg A., De Fanti S.: Mówimy po włosku. Warszawa, Wydawnictwo Wiedza Powszechna 1992
• [35] Stembor L., Prądota S.: Mówimy po niderlandzku. Warszawa, Wydawnictwo Wiedza Powszechna 1986
• [36] Danecki J. : Klasyczny język arabski. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie DIALOG 1998
• [37] Skwarczyński M., Kordas M., Zawadowski W.: Leksykon matematyczny. Warszawa, Wydawnictwo Wiedza Powszechna 1995
• [38] Bartz E., Marlewski A.: Komputerowe poszukiwanie rozwiązań pewnego równania diofantycznego. Pro Dialog, nr 10, Poznań, Wydawnictwo NAKOM 2000, 47-57
• [39] Tadeusiewicz R.: Możliwości i ograniczenia sieci neuronowych jako narzędzia w badaniach naukowych i w projektowaniu inżynierskim. I Krajowa Konferencja: „Metody i systemy komputerowe w badaniach naukowych i projektowaniu inżynierskim", Kraków 1997, II-1 -11-20
• [40] Tadeusiewicz R: Problemy biocybernetyki. Warszawa, PWN 1994
• [41] Blekhman M., Pevzner В.: First steps of language engineering in the USSR: The 50s through 70s, Machine Translation Review, Issue No. 11, December 2000, 5-7
• [42] Lonsdale D.: Extraction d'un vocabulaire bilingue: outil et methodes. Center for Machine Translation. Pittsburgh, PA, USA Carnegie-MelIon University 1998
• [43] Kitowski J.: Współczesne systemy komputerowe. Kraków, Wydawnictwo CCNS 2000