Zanieczyszczenie sztucznym światłem a świadczenia ekosystemów i zdrowie człowieka

• Autorzy: Kostecka, J.

Warianty tytułu

EN

Light pollution and ecosystems services and human health

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W publikacji zaprezentowano krótką historię sztucznego światła, podkreślając jego zbawienny wpływ na rozwój cywilizacji, ale także pokazując skutki foto-zanieczyszczenia związanego z marnowaniem energii i brakiem upowszechnienia informacji o ekologicznych, społecznych i ekonomicznych skutkach niefrasobliwego gospodarowania światłem. Szczególną uwagę zwrócono na potencjalnie negatywny wpływ sztucznego oświetlenia na świadczenia ekosystemów, które opierają się o różnorodność biologiczną Planety a ta niejednokrotnie zmienia się pod wpływem sztucznego światła.

EN

The publication presents a brief history of artificial light, highlighting its salutary effect on the development of civilization, but also showing the effects of photo-pollution associated with wasting energy and the lack of dissemination of information on the ecological, social and economic consequences of light-duty management. Particular attention has been paid to the potential negative impact of artificial lighting on ecosystem services that rely on biodiversity on Earth, and this is often altered by artificial light.

Słowa kluczowe

PL

fotozanieczyszczenie; świadczenia ekosystemów; różnorodność biologiczna; zdrowie ludzi

EN

light pollution; ecosystem services; biodiversity; human health

• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 21, cz. 2
• Strony: 59--69
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Kostecka, J.

• Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa i Edukacji Środowiskowej, Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego,

Bibliografia

• 1. Bird S., Parker J. 2014. Low levels of light pollution may block the ability of male glow-worms (Lampyris noctiluca L.) to locate females. J. Insect Conserv. 18. 737-743. doi: 10.1007/s10841-014-9664-2.
• 2. Dominoni D.M., Goymann W., Helm B., Partecke J. 2013a. Urban-like night illumination reduces melatonin release in European blackbirds (Turdus merula): implications of city life for biological time-keeping of songbirds. Front. Zool. 10. 60. doi:org/10.1186/1742-9994-10-60.
• 3. Dominoni D., Quetting M., Partecke J. 2013b. Artificial light at night advances avian reproductive physiology. Proc. Biol. Sci. 280 (1756): 20123017. doi: 10.1098/rspb.2012.3017
• 4. Dwyer R.G., Bearhop S., Campbell H.A., Bryant D.M. 2013. Shedding light on light: benefits of anthropogenic illumination to a nocturnally foraging shorebird. J. Animal Ecol. 82(2). 478-485. doi: 10.1111/1365-2656.12012.
• 5. Fonken L.K., Aubrecht T.G., Melendez-Fernandez O.H., Weil Z.M., Nelson R.J. 2013. Dim light at night disrupts molecular circadian rhythms and increases body weight. J. Biol. Rhythms. 28(4). 262-271. doi: 10.1177/0748730413493862.
• 6. Góra R. 2017. Projekt „reach the sky” w ramach programu Erasmus. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 169-176.
• 7. Heiling A.M. 1999. Why do nocturnal orb-web spiders (Araneidae) search for light? Behavioral Ecology and Sociobiology. 46. 43-49. doi:org/10.1007/s002650050590.
• 8. Jurkowlaniec E. 2017. Zaburzenia rytmów biologicznych pod wpływem zanieczyszczenia światłem - wybrane fizjologiczne aspekty niedoboru melatoniny oraz witaminy d. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 47-57.
• 9. Kalinowska A. 2016. Jak przyspieszyć zmiany świadomości aby spowolnić tempo utraty różnorodności biologicznej. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 20. 67-76.
• 10. Kozłowski S. 2008. Zrównoważony rozwój? Program na jutro. Wyd. Abrys.
• 11. Kronenberg J. 2012. Usługi ekosystemów w miastach. Zrównoważony rozwój – zastosowania. [w:] Fundacja Sendzimira. Przyroda w mieście. 3. 24-26.
• 12. Krzymińska A., Śmigielska M., Juszczyk R. 2017. Wzrost i kwitnienie czosnku (Allium L.) ‘Ivory Queen’ pędzonego w warunkach sztucznego oświetlenia. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 77-82.
• 13. Longcore T., Rich C. 2004. Ecological light pollution. Frontiers in Ecology and the Environment. 2(4). 191-198.
• 14. Łaszewska K. 2017. Znaczenie odpowiedniego źródła światła w różnych subpopulacjach. Osoby starsze. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 83-90.
• 15. McFadden E., Jones M.E., Schoemaker M.J., Ashworth A., Swerdlow A.J. 2014. The relationship between obesity and exposure to light at night: cross-sectional analyses of over 100,000 women in the breakthrough generation study. Am. J. Epidemiol. 180(3). 245-50. doi: 10.1093/aje/kwu117.
• 16. Millenium Ecosystem Assessment 2005. Ecosystems and Human Well-being. Island Press. Washington. DC.
• 17. Moore M.V., Pierce S.M., Walsh H.M., Kvalvik S.K., Lim J.D. 2000. Urban light pollution alters the diel vertical migration of Daphnia. Verhandlungen des Internationalen Verein Limnologie. 27. 1-4.
• 18. Nightingale B., Longcore T., Simenstad C.A. 2006. Artificial night lighting and fishes. [W:] Ecological Consequences of Artificial Night Lighting. Rich C., Longcore T. (red.). Island Press. Washington DC. 257-276.
• 19. Orzeł-Gryglewska J. 2017. Zaburzenia snu związane z nadmierną ekspozycją na światło. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 91-100.
• 20. Perkin E.K., HölkerF., Tockner K. 2013. The effects of artificial night lighting on adult aquatic and terrestrial insects. Freshwater Biol. 59. 368-377.
• 21. Reutrakul A., Van Cauter E., 2014. Interactions between sleep, circadian function, and glucose metabolism: implications for risk and severity of diabetes. Ann. NY Acad. Sci. 1311, 151-173. doi: 10.1111/nyas.12355.
• 22. Riley W.D., Bendall B., Ives M.J., Edmonds N.J., Maxwell D.L. 2012a. Street lighting disrupts the diel migratory pattern of wild Atlantic salmon, Salmo salar L., smolts leaving their natal stream. Aquaculture. 330-333. 74-81.
• 23. Riley W.D., Davison P.I., Maxwell D.L., Bendall B. 2012b. Street lighting delays and disrupts the dispersal of Atlantic salmon (Salmo salar) fry. Biol. Conserv. 10. 1016.
• 24. Salmon M., Tolbert M.G., Painter D.P. 1995. Behavior of loggerhead sea turtles on an urban beach. II. Hatchling orientation. J. Herpetol. 29. 568-576.
• 25. Skubała P. 2008. Dlaczego potrzebujemy zrównoważonego rozwoju? [w:] Zrównoważony rozwój w ujęciu interdyscyplinarnym. J. Kostecka (red.). Uniwersytet Rzeszowski. 23-34.
• 26. Skwarło-Sońta K. 2015. Skażenie światłem: co dziś wiemy o jego wpływie na funkcjonowanie organizmu człowieka? Kosmos. 64. 4. 633-642.
• 27. Stevens R.G., Zhu Y. 2015. Electric light, particularly at night, disrupts human circadian rhythmicity: is that a problem? Phil. Trans. R. Soc. B. 370. doi:org/10.1098/rstb.2014.0120.
• 28. Woźny A., Rymarz D. 2017. Ukorzenianie sadzonek chryzantemy wielkokwiatowej z zastosowaniem diod elektroluminescencyjnych. Polish Journal for Sustainable Development. Tom 21 (2). 153-160.
• 29. Wright K.P. Jr., McHill A.W., Birks B.R., Griffin B.R., Rusterholz T., Chinoy E.D. 2013. Entrainment of the human circadian clock to the natural light-dark cycle. Curr. Biol. 23(16). 1554-1558. doi: 10.1016/j.cub.2013.06.039.
• 30. Żukow-Karczewski M. Historia oświetlenia - krótka historia sztucznego światła - lampy naftowe, świeczki i żarówki. [dok. elektr. http://www.ekologia.pl/srodowisko/specjalne/walka-o-swiatlo-krotka-historia-sztucznego-oswietlenia,17369,12.html, data wejścia 26. 07.2017].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2017.21.2.6