Skutki ekologiczne wariantowej rewitalizacji dna doliny dolnej Wisły (MDW E40)

• Autorzy: Babiński, Z. , Habel, M. , Szatten, D.

Warianty tytułu

EN

Ecological effects of the lower Vistula river valley bottom (IWW E40) option revitalization

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono główne problemy z podejściem do zagospodarowania den dolin rzecznych, w tym dolnej Wisły. Wzrost dynamiki odpływu wód, warunkowanego zmianami globalnymi klimatu, a także coraz większą ingerencją człowieka (rolnictwo, urbanizacja, przemysł), skutkuje tym, że mamy do czynienia ze wzrostem ilości i wysokości wezbrań z jednoczesnym potęgowaniem się susz. Z kolei podstawową zasadą prawidłowo funkcjonującego systemu rzecznego jest to, by umożliwić swobodny odpływ nadmiaru wód, zwłaszcza podczas wezbrań. I tak korytem następuje odpływ wód najczęściej trwających, tj. od niżówek poprzez stany (pochodne przepływy) średnie do tzw. stanów pełnokorytowych, zaś wody wezbraniowe są odprowadzane, specjalnie wykształconym przez rzekę, poziomem (równina) zalewowym. Tymczasem powierzchnia międzywala jest traktowana jako korytarz ekologiczny, obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) – Dyrektywa Ptasia, oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) – Dyrektywa Siedliskowa. Utrzymanie roślinności na międzywalu powoduje zagrożenie w momencie występowanie zwiększonych przepływów wody, przyczyniając się do wezbrań o charakterze powodzi. W ocenie autorów złą praktyką jest m.in. zachowanie drzewostanu i zakrzewienia na powierzchni równiny zalewowej międzywala, które dzięki „zaszłościom” historycznym i gospodarczym (nie prowadzono wyrębu i wycinki) dziś uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie tej makroformy korytowej (odcinki zatorogenne, utrudniające spływ wód wezbraniowych).

EN

The article discusses main problems related to the approach to development of river valley bottoms, including that of lower Vistula. Increased water outflow dynamics, determined by the global climate change, as well as growing human influence (agriculture, urbanization, industry) lead to escalation of the number and height of floods with simultaneous accumulation of droughts. On the other hand, the basic principle of a correctly functioning river system is to enable free outflow of the excess of waters, especially during floods. The most frequent water stages, i.e. from low water, thorough average water (derived flows), to the so-called bankfull stages, flow downstream the riverbed, whereas high water stages flow into the flood plain shaped by the river. The surface of the inter-embankment zone is treated as an ecological corridor, the area of special protection of birds (SPA) – the Birds Directive, and the area of special protection of habitats (SAC) – the Habitats Directive. Conservation of vegetation in the inter-embankment zone is dangerous at the moment of increased water flows, contributing to the occurrence of high water stages with flood characteristics. The authors consider it to be a wrong practice to preserve wood stands and bushes in the inter-embankment flood plain which, due to historical and economic reasons (no felling nor logging were carried out), prevent today the correct functioning of this riverbed macro-form (sections generating jams, hindering the outflow of flood waters).

Słowa kluczowe

PL

dolna Wisła; rewitalizacja; skutki ekologiczne; MDW E40; system rzeczny; wezbrania; powodzie; równina zalewowa; Natura 2000

EN

Lower Vistula River; revitalization; ecological effects; E40 international waterway; river system; flood; floods; flood plain; Nature 2000

• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 11
• Strony: 355--359
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Babiński, Z.

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych

autor

Habel, M.

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych

autor

Szatten, D.

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Katedra Rewitalizacji Dróg Wodnych

Bibliografia

• [1] Babiński Z. 1985. Hydromorfologiczne konsekwencje regulacji dolnej Wisły. Przegląd Geograficzny, 4, 471-486.
• [2] Babiński Z. 1990. Charakterystyka równiny zalewowej dolnej Wisły. Przegląd Geograficzny, 62, 1-2, s. 159-192.
• [3] Babiński Z. 1992. Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 157.
• [4] Babiński Z. 2002. Wpływ zapór na procesy korytowe rzek aluwialnych, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
• [5] Babiński Z. 2006. Proekologiczna regulacja dolnej Wisły w świetle doświadczeń austriackich na Dunaju, Warsztaty Geomorfologiczne "Techniczne czy proekologiczne metody regulacji rzek?", Pińczów - dolina Nidy, 26-28 październik, Sosnowiec.
• [6] Babiński Z. 2013. Aktualny stan dolnej Wisły i perspektywy jej zagospodarowania, Studia regionalne i lokalne Polski południowo- -wschodniej, Tom 11, Drogi Wodne Europy Środkowo-wschodniej, Dzierdziówka - Kraków, s. 67-79.
• [7] Babiński Z., M. Habel. 2016. Kaskada Dolnej Wisły - niezbędna czy bezużyteczna. Gospodarka Wodna, 8, 233-235.
• [8] Czajka A. 2000. Sedymentacja pozakorytowa aluwiów w strefie międzywala Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej. Przegląd Geograficzny, 48, 3, 263-288.
• [9] Drwal J., R. Gołębiowski. 2002. Uwagi o paleogeografii obszaru. (w:) J. Drwal (red.) Wody delty Wisły, część wschodnia, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, 11-24.
• [10] Falkowski E. 1967. Ewolucja holoceńskiej Wisły na odcinku Zawichost - Solec i inżyniersko- -geologiczna prognoza jej dalszego rozwoju. Biul. Instytutu Geologicznego, 198, t. IV, 57-131.
• [11] Gierszewski P. 1991. Zatorowe deformacje poziomu zalewowego Wisły w rejonie Ciechocinka. Przegląd Geograficzny, 63, 1-2.
• [12] Grześ M., M. Banach. 1983. Powódź zatorowa na Wiśle w styczniu 1982. Przegląd Geograficzny LV, 1.
• [13] Makowski J. 1997. Wały przeciwpowodziowe Dolnej Wisły, historyczne kształtowanie, obecny stan i zachowanie w czasie znacznych wahań, IBW PAN, Gdańsk.
• [14] Monografia dróg wodnych śródlądowych w Polsce. 1985. Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).