Nowe znaleziska tropów kręgowców z pstrego piaskowca Gór Świętokrzyskich

• Autorzy: Ptaszyński, T. , Niedźwiedzki, G.

Warianty tytułu

EN

New finds of vertebrate tracks from the Buntsandstein of the Holy Cross Mountains (central Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W utworach dolnego pstrego piaskowca Gór Świętokrzyskich odkryto nowe stanowiska z tropami kręgowców. Występują one w utworach fluwialnych najniższego pstrego piaskowca w kamieniołomach Zachełmie i Jaworznia oraz w osadach międzywydmowych piaskowców tumlińskich na Górze Sosnowica. Łącznie w pstrym piaskowcu dolnym Gór Świętokrzyskich zidentyfikowano ichnorodzaje: Batrachichnus, Limnopus, Amphisauropus, Rhynchosauroides, Phalangichnus, Palmichnus, Paradoxichnium, Varanopus, Dimetropus i Chelichnus. Wszystkie te formy znane były dotychczas z utworów permu. Odkryte stanowiska z ichnocenozami kręgowców dostarczają nowych informacji o składzie, zmianach i rozprzestrzenieniu ichnofaun na przełomie permu i triasu na obszarze Gór Świętokrzyskich. Ich obecność potwierdza późnopermski wiek pstrego piaskowca dolnego odsłoniętego w Górach Świętokrzyskich.

EN

New vertebrate tracksites were discovered in the Lower Buntsandstein of the Holy Cross Mountains. Footprints occur in lowermost Buntsandstein fluvial deposits at Zachelmie and Jaworznia localities and in interdune deposits ofTumlin Sandstones at Sosnowica Hill. In the Lower Buntsandstein of the Holy Cross Mountains the ichnogenera: Batrachichnus, Limnopus, Amphisauropus, Rhynchosauroides, Phalangichnus, Palmichnus, Paradoxichnium, Varanopus, Dimetropus and Chelichnus have hitherto been recognized. All these forms have been known from Permian deposits. New tracksites provide additional information concerning temporal composition, changes and diversification of vertebrate ichnofauna near the Permian/Triassic boundary of Poland. Their presence allows to confirm Late Permian age of the Lower Buntsandstein that cropped out in the Holy Cross Mountains.

Słowa kluczowe

PL

tropy kręgowców; pstry piaskowiec; granica perm-trias; Góry Świętokrzyskie; Polska

EN

vertebrate tracks; Buntsandstein; Permian/Triassic boundary; Holy Cross Mountains; Poland

• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2002
• Tom: Vol. 50, nr 5
• Strony: 441-446
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Ptaszyński, T.

• ul. Strońska 1 m 12, 01-461 Warszawa

autor

Niedźwiedzki, G.

• Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa

Bibliografia

• 1. BIRKENMAJER K. (red.), ALEXANDROWICZ S., BURCHART J., CIEŚLIŃSKI S., DADLEZ R., KUTEK J., NOWAK W., ORŁOWSKI S., SZULCZEWSKI M. & TELLER L. 1975 - Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej. Instr. Met. Bad. Geol.,33: 1-63.
• 2. CEOLONI P., CONTI M. A., MARIOTTI N. & NICOSIA U. 1986 - New late Permian tetrapod footprints from Southern Alps. Mem. Della Soc. Geol. Ital., 34: 45-65.
• 3. CONTI M. A., LEONARDI G., MARIOTTI N. & NICOSIAU. 1977 - Tetrapod footprints of the „Val Gardena Sandstone” (North Italy). Their paleontological, stratigraphical and paleoenvironmental meaning. Paleontographia Ital., 70: 1-91.
• 4. FICHTER J. & LEPPER J. 1997 - Die Fährtenplatte von Heuberg bei Gieselwerder. Philippia, 8: 35-60.
• 5. FIJAŁKOWSKAA. 1992 - Palinostratygrafia osadów cechsztynu i dolnego pstrego piaskowca w północno-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 40: 468-473.
• 6. FIJAŁKOWSKA A. 1994 - Palynostratigraphy of the Lower and Middle Buntsandstein in north-western part of the Holy Cross Mts. Kwart. Geol., 38: 59-84.
• 7. FUGLEWICZ R. 1987 - Górnopermski zespół gondwańskich miospor w osadach dolnego pstrego piaskowca Polski. Prz. Geol., 35: 583-586.
• 8. FUGLEWICZ R., PTASZYŃSKI T. & RDZANEK K. 1990 - Lower Triassic footprints from the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, Poland. Acta Palaeont. Pol., 35: 109-164.
• 9. GAND G. & HAUBOLD H. 1988 - Permian Tetrapod Footprints in Central Europe, Stratigraphical and Palaeontological Aspects. Z. Geol. Wiss., 16: 885-894.
• 10. GRADZIŃSKI R., GĄGOL J. & ŚLĄCZKA A. 1979 - The Tumlin Sandstone (Holy Cross Mts., Central Poland): Lower Triassic deposits of aeolian dunes and interdune areas. Acta Geol. Pol., 29: 151-175.
• 11. GRADZIŃSKI R. & UCHMAN A. 1994 - Trace fossils from interdune deposits-an example from the Lower Triassic aeolian Tumlin Sandstone, central Poland. Palaeogeogr. Palaeoclim., Palaeoecol., 108: 121-138.
• 12. HAUBOLD H., LOCKLEY M. G., HUNT A. P. & LUCAS S. G. 1995 - Lacertoid footprints from Permian dune sandstones, Cornberg and DeChelly sandstones. [W:] Lucas S. G., Heckert A. B. (red.). Early Permian footprints and facies. New Mexico Mus. Nat. Hist. Sc. Bull., 6: 235-244.
• 13. HAUBOLD H. 1996 - Ichnotaxonimie und Klassifikation von Tetrapodenfährten aus dem Perm. Hallesches Jahrb. Geowiss., B, 18: 23-88.
• 14. HAUBOLD H. & STAPF H. 1998 - The Early Permian tetrapod track assemblage of Nierstein, Standenbühl Beds, Rotliegend, Saar-Nahe Basin, SW-Germany. Hallesches Jahrb. Geowiss., B, 20: 17-32.
• 15. KARASZEWSKI W. 1976 - Chirotherium łuniewskii sp. nov. from Roethian sediments of the Holy Cross Mts. (Central Poland). Bull. Acad. Pol. Sc., Ser. Sc. Terre, 24: 23-25.
• 16. KOZUR H. 1978 - The correlation of the Uppermost Carboniferous and Permian of middle and western Europe with the marine standard scale. International Symposium Central European Permian. Jabłonna, April 27-29. 1978: 426-450.
• 17. KOZUR H. 1988 - The Permian-Triassic boundary in marine and continental sediments. Zentralbl. Geol. Paläont., 1: 1245-1277.
• 18. KOZUR H. 1998a - Some aspects of the Permian-Triassic boundary (PTB) and of the possible causes for the biotic crisis around this boundary. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 143: 227-272.
• 19. KOZUR H. 1998b - Problems for Evaluation of the Scenario of the Permian-Triassic Boundary Biotic Crisis and of Its Causes. Geol. Croatica, 51: 135-162.
• 20. KULETA M. 2000 - Osady pstrego piaskowca w kamieniołomie Zachełmie. Posiedz. Nauk. Państw. Inst.Geol. za okres 1 styczeń-31 grudzień 1999 r., 56: 128-130.
• 21. KULETA M. & NAWROCKI J. 2000 - Litostratygrafia i magnetostratygrafia pstrego piaskowca w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Arch. PIG Kielce.
• 22. KULETA M., NIEDŹWIEDZKI G. & PTASZYŃSKI T. 2001 - Tropy kręgowców z retu Baranowa, Góry Świętokrzyskie. Prz. Geol., 49: 325-327.
• 23. MARCINKIEWICZ T. 1992 - Megasporowy schemat stratygraficzny osadów pstrego piaskowca w Polsce. Biul. Państw. Inst. Geol., 368: 65-96.
• 24. NAWROCKI J., WAGNER R. & GRABOWSKI J. 1993 - The Permian/Triassic boundary in the Polish Basin in the light of paleomagnetic data. Geol. Quart., 37: 565-578.
• 25. NAWROCKI J. 1995 - Skala magnetostratygraficzna dla utworów czerwonego spągowca, cechsztynu i pstrego piaskowca z obszaru Polski. Prz. Geol., 43: 1027-1029.
• 26. ORŁOWSKA-ZWOLIŃSKA T. 1984 - Palynostratigraphy of the Buntsandstein in section of Western Poland. Acta Palaeont. Pol., 29: 161-194.
• 27. PIEŃKOWSKI G. 1989 - Sedymentologiczne kryterium wyróżniania granicy cechsztyn/pstry piaskowiec oraz perm/trias w Polsce. Prz. Geol., 36: 237-247.
• 28. PIEŃKOWSKI G. 1991 - Facies criteria for delimitating Zechste- in/Buntsandstein and Permian/Triassic boundaries in Poland. Zentralbl. Geol. Paläont., 1: 893-912.
• 29. PTASZYŃSKI T. 1996 - Ślady gadów w najniższym pstrym piaskowcu okolic Ostrowca Świętokrzyskiego. Prz. Geol., 44: 1042-1043.
• 30. PTASZYŃSKI T. 2000a - Lower Triassic vertebrate footprints from Wióry, Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Pol., 45: 151-194.
• 31. PTASZYŃSKI T. 2000b - Tropy kręgowców z piaskowca tumlińskie- go Góry Grodowej - Góry Świętokrzyskie. Prz. Geol. 48: 418-421.
• 32. SARJEANT A. S. & CURRIE P. J. 2001 - The „Great Extinction” that never happened: the demise of the dinosaurs considered. Canad. Jour. Earth Sc., 38: 239-247.
• 33. SENKOWICZOWA H. & ŚLĄCZKA A. 1962 - Pstry piaskowiec na północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 32: 313-337.
• 34. SENKOWICZOWA H. 1970 - Trias. [W:] Rühle W. (red.). Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geol., 56: 7-48.
• 35. SZYPERKO-ŚLIWCZYŃSKA A. 1980 - Litostratygrafia pstrego piaskowca w Polsce i projekt jej usystematyzowania. Kwart. Geol., 24: 275-298.
• 36. SZYPERKO-TELLER A., SENKOWICZOWA H. & KUBERSKA M. 1997 - Trias dolny (pstry piaskowiec). [W:] Marek S., Pajchlowa M. (red.). Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 83-132.
• 37. WAGNER R. 1994 - Stratygrafia osadów i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 146: 1-71.
• 38. WAGNER R. 1997 - Perm górny (cechsztyn). [W:] Marek S. & Pajchlowa M. (red.). Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 63-82.