Radiometryczne datowanie wybranych minerałów potasowych z mioceńskich formacji solonośnych wschodniego Przedkarpacia

• Autorzy: Wójtowicz, A. , Hryniv, S. P. , Bilonizhka, P. M.

Warianty tytułu

EN

Radiometric dating of selected potash minerals from the Miocene salt formations of the eastern part of the Carpathian Foredeep

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Mioceńskie złoża siarczanów potasowo-magnezowych wschodniej części zapadliska przedkarpackiego występują w 2 poziomach stratygraficznych. Niższy należy do eggenburgu, wiek wyższego jest dyskusyjny - ottnang lub baden. Metodą K/Ar określiliśmy wiek radiometryczny 24 próbek minerałów skałotwórczych, takich jak langbeinit i kainit, wiek 4 próbek kainitu i leonitu z żyłek i pojedyncze próbki minerałów czapy gipsowo-ilastej, tj. syngenitu i pikromerytu. Wiek radiometryczny większości próbek langbeinitu mieści się w granicach 13,6-14,6 Ma. Tylko 2 próbki są młodsze a jedna nieco starsza. Porównując wieki próbek langbeinitu ze Stebnika (eggenburg) i złoża kałusko-hołyńskiego (ottnang? baden?) nie stwierdziliśmy znaczącej różnicy. Próbki kainitu dały niższy wiek radiometryczny z powodu podatności tego minerału na wpływ podwyższonej temperatury i mieszczą się w szerszym zakresie-od 7,2 do 9,9 Ma. Próbki kainitu i leonitu z żyłek są jeszcze młodsze (2,9-6,1 Ma). Minerały czapy gipsowo-ilastej okazały się, zgodnie z przypuszczeniami, współczesne. Naszym zdaniem nowe dane zaprezentowane w niniejszej pracy nie są powiązane z wiekiem stratygraficznym złóż soli potasowo-magnezowych, a odzwierciedlają jedynie czas powstania minerałów. Tworzenie się minerałów skałotwórczych powiązane jest ze zjawiskami tektonicznymi w procesie geologicznego rozwoju regionu.

EN

Miocene K-Mg sulfate deposits of the eastern part of the Carpathian Foredeep occur in two stratigraphic horizons. The lower one belongs to Eggenburgian stage, and the age of upper one is still debatable - either Ottnangian or Badenian. Wehavedeter-mined the radiometric age of 24 samples of selected rock-building minerals like langbeinite and kainite, 4 samples ofkainite and leonitefrom veins and single samples of minerals from the gypsum-clay cap over salt deposits like syngenite and pikromerile with K/Ar method. Radiometric age of most langbeinite samples varies from 13.6 to 14.6 Ma. Only 2 samples are younger and one seems to be older. Comparison of ages of langbeinite samples from Stebnyk (Eggenburgian) with that from Kalush-Holyn deposits (Ottnangian? Badenian?) does not show significant differences. Radiometric age data determined for kainite samples are younger because of its compliance on higher temperatures and they vary in wide range-from 7.2 to 9.9 Ma. Samples ofkainite and leonitefrom veins are younger (2.9-6.1 Ma). Minerals from the gypsum-clay cap are recent, as we had supposed. In our opinion the new data presented here do related to the not indicate stratigraphic ages of K-Mg salts deposits, but the only time of the origin of minerals. The origin of rock-building minerals is connected with tectonic events in the history of geological development of region.

Słowa kluczowe

PL

datowanie K/Ar; sole potasowe; miocen; zapadlisko przedkarpackie

EN

K-Ar dating; potash salts; Miocene; Carpathian Foredeep

• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2002
• Tom: Vol. 50, nr 7
• Strony: 625-629
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wójtowicz, A.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4,00-975 Warszawa
• Pracownia Spektrometrii Mas IF UMCS,pl. M. Curie-Skłodowskiej 1, 20-031 Lublin

autor

Hryniv, S. P.

• Instytut Geologii i Geochemii NANU, ul. Naukowa 3a,79053 Lwów, Ukraina

autor

Bilonizhka, P. M.

• Uniwersytet Lwowski, ul. Hruszewskiego 4,79005 Lwów, Ukraina

Bibliografia

• 1. BILONIZHKA P.M. 2001 - Fazovi peretvorennia kainitu pry nahrivanni i ikh geologichne znachennia. Visnyk Lviv. Univ., Ser. Geol.,15: 77-82.
• 2. DZHINORIDZE N.M., GEMP S.D., GORBOV A.F. & RAYEVSKIYV.I. 1980 - Zakonomernosti razmeshcheniya i kriterii poiskov kaliynykh soley SSSR. Izd. Metsnereba, Tbilisi.
• 3. HAŁAS S. 1995 - Geochronologia izotopowa oparta na rozpadziepromieniotwórczym potasu-40. Prz. Geol., 43: 993-998.
• 4. HAŁAS S., WÓJTOWICZ A. & PERYT T.M. 1996 - K/Ar dates of some Miocene potash salts from Carpathian Foredeep. Acta Geol. Hungarica, 39, Supplementum (Isotope Workshop III): 64-67.
• 5. KHODKOVA S.V. 1965 - O vtorichnykh formakh kainita na Stebnik-skom mestorozhdenii kaliynykh soley. Litol. Polez. Iskop., 6: 79-82.
• 6. KHODKOVA S.V. 1968 - Langbeynit Predkarpatya i ego paragenezisy. Litol. Polez. Iskop., 9: 73-85.
• 7. KHODKOVA S.V. 1971 - Mineraly i porody Stebnitskogo mestorozhdeniya kaliynykh soley. [W:] Materialy po gidrogeologii i geologicheskoy roli podzemnykh vod. Izd. Leningrad. Univ., Leningrad: 82-91.
• 8. KHRUSHCHOV D.P. & ZAYDIS P.P. 1978 - Opredelenie absolyutnogo vozrasta porod i mineralov solenosnykh formatsiy. [W:] Osadochnye porody i rudy. Nauk. Dumka, Kiev: 221-227.
• 9. KOVALEVICH V.M. 1982 - Genezis langbeinita kaliynykh soley Predkarpatya po dannym issledovaniya vklucheniy mineraloobrazuyushchikh rastvorov. [W:] Geologiya i geokhimiya nemetalicheskikh poleznykh iskopaemykh. Nauk. Dumka, Kiev: 32-41.
• 10. KOZLOV S.S., LIPNITSKIY V.K. & KHODKOV A.E. 1969 - Nekotorye osobennosti stroeniya gipsoglinistoy shlapy Stebnikskogo mestorozhdeniya kaliynykh soley. Vestnik Leningrad. Univ., Ser. Geol., 12:51-55.
• 11. LOBANOVA V.V. 1956 - Voprosy petrografii kaliynykh zalezhey Vostochnogo Predkarpatya. Trudy Vses. Inst. Galur., 32: 164-214.
• 12. PERYT T.M., HAŁAS S. & KORYŃ S.S. 1996 - Przynależność stratygraficzna mioceńskich soli potasowych zapadliska przedkarpackiego.[W:] III Ogólnopolska Sesja Nauk. Datowanie minerałów i skał. UMCS Lublin, 24-25 października 1996: 55-56.
• 13. PETRYCZENKO O.I., PANOW G.M., PERYT T.M., SREBRODOLSKI B.I., POBEREŻSKI A.W. & KOWALEWICZ W.M. 1994 - Zarys geologii mioceńskich formacji ewaporatowych ukraińskiej części zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 42:734-737.
• 14. RÖGL F. 1998 - Paleogeographic Considerations for Mediterranean and Paratethys Seaways (Oligocene to Miocene). Ann. Naturhistorischen Mus. Wien (1997), 99A: 279-310.
• 15. VALYASHKO M.G. 1962 - Geokhimicheskie zakonomernosti formirovaniya mestorozhdeniy kaliynykh soley. Izd. Moskovskogo Univ.,Moskva.
• 16. VYALOV O.S. 1980 - Skhema stratigrafii neogenovykh otlozheniy zapadnykh oblastey USSR. Paleontol. Sbor., 17: 93-96.
• 17. VYALOV O.S. (red.) 1981 - Istoriya geologicheskovo razvitya Ukrainskikh Karpat. Nauk. Dumka, Kiev.
• 18. WÓJTOWICZ A. & HRYNIV S.P. 2001 - Zastosowanie datowania metodą K/Ar polihalitów wschodniego Przedkarpacia w celu wyjaśnienia ich genezy. Prz. Geol., 49: 1176-1180.