Rekonstrukcja dynamiki procesów eolicznych i czasu ich trwania na podstawie wybranych cech teksturalnych osadów wydmy w Cięciwie

• Autorzy: Mycielska-Dowgiałło, E.

Warianty tytułu

EN

Reconstruction of the dynamics of aeolian processes and of their duration on the basis of selected textural features of the deposits within the dune at Cięciwa (eastern Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania cech teksturalnych osadów wydmy w Cięciwie oparto na analizie minerałów ciężkich, uziarnieniu oraz obtoczeniu ziarn kwarcowych dwóch frakcji (0,8-1,0 mm i 0,4--,63 mm). Na podstawie wyników analizy minerałów ciężkich i wartości wskaźnika wietrzeniowego określono położenie gleby kopalnej allerödzkiej (tab.l) rozdzielającej dwie serie wydmowe ze starszego i młodszego dryasu (ryc. 2). Analiza lamin o różnej wielkości ziarna pozwoliła wydzielić laminy grubo- i drobnoziarniste. Rozróżnia je średnia średnica ziarna (Mz) o wartości 1,7 phi (0,3 mm) (ryc. 3). Na podstawie wartości średniej średnicy ziarna i stopnia wysortowania określono dynamikę i prędkość wiatru przeważającego w czasie starszego i młodszego dryasu oraz holocenu. W czasie starszego dryasu przeważał wiatr o dużej zmienności (5–10 m/sek), gdy tymczasem w czasie młodszego dryasu i holocenu warunki były bardziej ustabilizowane (5-6 m/sek). Różny stopień obtoczenia ziarn kwarcowych we frakcji 0,8-1,0 mm i 0,4-0,63 mm w obrębie lamin grubo- i drobnoziarnistych (ryc. 4, 5) wskazuje, że były one w różny sposób transportowane, przy różnych prędkościach wiatru (tab. 2) i ulegały niejednorodnej obróbce. W celach porównawczych analogiczne badania przeprowadzono dla osadów budujących zmarszczki eoliczne w okolicach Khargi w Egipcie.

EN

The investigations of textural features of the deposits of the dune at Cięciwa were grounded on the analysis of heavy minerals, as well as on the grain size distribution of deposits and on the rounding of quartz grains in two fractions, 8-1.0 mm and 0.4-0.63 mm. Allowing for the composition of heavy minerals and the value of weathering index, the position of the Allerod fossil soil was established (Table I), separating two dune series, from older and younger Dry as (Fig. 2). The examination of laminae built of grains of various size enabled to distinguish coarse and fine grain laminae. These laminae were distinguished on the basis of the limiting value of average grain diameter 1.7 phi (0.3 mm) (Fig. 3). Regarding the average grain size and the sorting degree, the dynamics and velocity of wind was defined that prevailed during the older and younger Dryas and the Holocene. During the older Dryas the wind of high variability (5-10 ml sec) prevailed, whereas during the younger Dryas and the Holocene the conditions were more stable (5-6 m/sec). The degree of rounding of quartz grains differed in the fractions 0.8-1.0 mm and 0.4-0.63 mm, in coarse and fine grain laminae (Fig. 4, 5); thus pointing to a different way of their transportation at various wind velocities (Table 2) so that their abrasion was not uniform. For the sake of comparison, analogical examinations were carried out concerning deposits that form aeolian ripplemarks in the region ofKharga, Egypt.

Słowa kluczowe

PL

wydma w Cięciwie; cechy teksturalne osadów; rekonstrukcja wieku; siły wiatru i fazy ruchu cząstek

EN

dune of Cięciwa; textural features of deposits; reconstruction of age; wind velosity and of movement phase of particles

• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 2
• Strony: 163-167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Mycielska-Dowgiałło, E.

• Wydzial Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 30,00-927 Warszawa,

Bibliografia

• 1. BARCZUK A. & MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 2001 - Znaczenie składu mineralnego osadów dla rozpoznania procesów eolicznych. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło (red.) - Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Prac. Sedyment. WGiSRUW: 39-42.
• 2. DYLIKOWA A. 1968 - Fazy rozwoju wydm w środkowej Polsce w schyłkowym plejstocenie, Folia Quater., 29: 120-125.
• 3. DZIERWA K. 2001 - Geneza wydmy w Cięciwie na podstawie badań sedymentologicznych (maszynopis), Prac. Sedyment., WGiSR UW.
• 4. FOLK R. L. & WARD W. 1957 - Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters, J. Sed. Petrol., 27: 1-176.
• 5. GOŹDZIK J. 2001 - O zależności między pomiarami graniformametrycznymi a stopniem zaokrąglenia ziarn. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło (red.) - Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Prac. Sedyment., WGiSRUW: 21-32.
• 6. KONECKA-BETLEY K. 1982 - Gleby kopalne i reliktowe wydm okolic Warszawy. Rocz. Glebozn., 33: 81-109.
• 7. KRYGOWSKI B. 1964 - Graniformametria mechaniczna - zastosowanie, teoria. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, 2, 4: 1-112.
• 8. MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1995 - Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. [W:] Mycielska-Dowgiałło E. & Rutkowski J. (red.) - Badania osadów czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. WGiSR UW, Warszawa.
• 9. PERNAROWSKI L. 1962 - O procesach wydmotwórczych, Czas. Geogr., 33: 173-197.
• 10. RACINOWSKI R. & RZECHOWSKI J. 1969 - Minerały ciężkie w glinach zwałowych Polski środkowej. Kwart. Geol., 13: 29-105.