Dodatnie anomalie izotopów promieniotwórczych 238U, 232Th i 40K w strefie paleozoicznego uskoku mójczańskiego w Górach Świętokrzyskich

Kowalski, J. B.; Olszak, I. J.

Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl

Artykuł - szczegóły

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

2003 | Vol. 51, nr 6 | 492-497

Tytuł artykułu

Dodatnie anomalie izotopów promieniotwórczych 238U, 232Th i 40K w strefie paleozoicznego uskoku mójczańskiego w Górach Świętokrzyskich

Autorzy

Kowalski, J. B. , Olszak, I. J.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Warianty tytułu

Anomalies in concentrations of the 238U, 232Th, 40K radionuclides in the Palaeozoic Mójcza fault zone from the Holy Cross Mountains (Central Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

W pracy zaprezentowano wyniki badań geologiczno-strukturalnych, morfologicznych i chronostratygraficznych. Wyniki te wskazują na neotektoniczną i współczesną aktywność waryscyjskiego, odwróconego uskoku mójczańskiego, położonego pośród trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich w północnej, brzeżnej strefie antyklinorium chęcińsko-klimontowskiego. Stwierdzono, że w osadach przypowierzchniowych bezpośredniej strefy uskokowej występuje podwyższona (nawet pięciokrotnie) koncentracja izotopów ²³⁸U, ²³²Th i ⁴⁰^{K względem ich przeciętnych wielkości notowanych w podobnych osadach regionu świętokrzyskiego i Polski. Ta koncentracja naturalnych radionuklidów ma związek z wodami juwenilnymi lub reliktowymi, przenikającymi ku powierzchni systemem odnawianych neotektonicznie i współcześnie głębokich szczelin uskokowych. Sformułowano także przypuszczenie, że mineralizacja wody pierwiastkami zarejestrowanych izotopów zachodziła poniżej powierzchni morfologicznej w głębokiej strefie młodopaleozoicznych intruzji magmy diabazowej i lamprofirowej. Zasugerowano ponadto potrzebę przemyślenia, czy dodatnie anomalie promieniotwórcze w osadach detrytycznych ponad starymi uskokami, mogą być, obok metod klasycznej identyfikacji, dodatkowym wskaźnikiem przemawiającym za ich młodą i współczesną reaktywacją.}

All the morphological, stratigraphical, and structural geology studies seem to indicate a neotectonic and Recent tectonic activity of the Variscan Mójcza reverse fault from the Palaeozoic core of the Holy Cross Mountains,a marginal zone of the Chęciny-Klimontów anticlinorium. In the subsurface sediments of the very fault zone, the concentrations of the U, ' Th, K radionuclides are higher, even five times, than the average concentrations in the coeval strata from the Holy Cross Mountains and Poland. These concentrations of radionuclides seem to be connected with juvenile or relic waters migrating toward the Earth surface through a system of deep fault fissures rejuvenated due to neotectonic and Recent tectonic activity. Enrichment in concentrations of the radionuclides is suggested to have occurred in the deep zone of the Late Palaeozoic diabase and lamprophyre intrusions. The results raise a question whether positive anomalies (enrichment) in concentrations of radionuclides in terrigenous sediments near ancient faults might be a new evidence, apart from classical ones, for the Recent reactivation of faults.

Słowa kluczowe

uskok mójczański współczesna reaktywacja uskoku koncentracja 238U, 232Th i 40K Pasmo Mójczańskie Góry Świętokrzyskie

Holy Cross Mountains Mójcza Range Mójcza fault contemporaneous fault reactivation 238U 232Th 40K radionuclides

Wydawca

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2003

Tom

Vol. 51, nr 6

Strony

492-497

Opis fizyczny

Bibliogr. 32 poz., fot., map., rys., wykr.

Twórcy

autor

Kowalski, J. B.

Instytut Geografii, Akademia Świętokrzyska, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce

autor

Olszak, I. J.

Uniwersytet Gdański, ul. Dmowskiego 16a, 80-952 Gdańsk

Bibliografia

1. CZARNOCKI J. 1937 - O złożach ołowianki w Kielcach i w Mójczy. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 48: 32-33.
2. CZARNOCKI J. 1939 - Sprawozdanie z badań terenowych w Górach Świętokrzyskich w 1938 r. Biul. Państw. Inst. Geol., 15: 29-30.
3. CZARNOCKI J. 1961 - Materiały do przeglądowej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 100 000, ark. Kielce. Wyd. Geol.
4. FEDOROWICZ S. & OLSZAK I.J. 1985 - TL studies of Quaternary sediments at the University of Gdańsk. Acient TL, 3: 10-13.
5. IAEA (International Atomic Energy Agensy) 2000 - Database of Natural Matrix Reference Materials. Vienna.
6. JAGIELAK J., BIERNACKA M., HENSCHKE J. & SOSIŃSKA A. 1998 - Radiologiczny atlas Polski 1997. Wyd. Central. Laborat. Radiologicznego, Warszawa.
7. JANCZEWSKI E. 1932 - Ruchy sejsmiczne zauważone w Polsce w lutym 1932 r. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 33: 70-72.
8. JAROSZEWSKI W. 1994 - Neotektonika i ruchy współczesne. [W:] Dadlez R. & Jaroszewski W. (red), Tektonika. Wyd. PWN: 423-460.
9. JAŚKOWSKI B. 1999 - Związek późnoplejstoceńskich procesów wydmotwórczych w regionie świętokrzyskim z neotektoniczną aktywnością podłoża. Prz. Geol., 47: 1032-1038.
10. KONDAKI W. 1884 - O kopalinach rud ołowiu i miedzi w okolicy Kielc i Chęcin. Prz. Tech., 19: 12-16.
11. KOWALCZEWSKI Z. 1974 - Pozycja geologiczno-strukturalna magmatyzmu świętokrzyskiego w świetle wyników ostatnich badań geologicznych. Biul. Inst. Geol., 275: 11-62.
12. KOWALCZEWSKI Z. & KOWALSKI B.J. 2000 - Zarys budowy geologicznej. [W:] S. Cieśliński & A. Kowalkowski (red.), Świętokrzyski Park Narodowy - przyroda, gospodarka, kultura. Wyd. SPN, Bodzentyn-Kraków: 51-99.
13. KOWALSKI B. J. 1995 - Przejawy młodej aktywności tektonicznej w Dolinie Kielecko-Łagowskiej w Górach Świętokrzyskich i jej wpływ na układ sieci wodnej. Prz. Geol., 43: 307-316.
14. KOWALSKI B.J. 1996 - Powierzchniowe procesy egzogeniczne a tektoniczna aktywność uskoku środkowej Lubrzanki w Górach Świętokrzyskich - próba datowania. Prz. Geol., 44: 49-54.
15. KOWALSKI B.J. 1997 - Szczelina uskokowa z wypełnieniem ilastym w piaskowcach kwarcytowych zachodniej części fałdu łysogórskiego (Góry Świętokrzyskie). Rocz. Świętokrz., Ser. B Nauki Przyr., 24: 103-115.
16. KOWALSKI B.J. 1998 - Uskoki w czwartorzędowych pokrywach fluwialnych doliny Lubrzanki w Gorach Swiętokrzyskich. [W:] W. Zuchiewicz (red.), Mater. III Ogólnopol. Konf. Komisji Neotekt. Kom. Bad. Czwartorz. PAN Neotektonika Polski: teraźniejszość i przyszłość. UJ, Kraków: 34-35.
17. KOWALSKI B.J. 2000a - Morfologiczne konsekwencje współczesnej aktywności uskoków paleozoicznych w środkowej części Gór Świętokrzyskich. [W:] Dorobek i pozycja polskiej geomorfologii u progu XXI wieku. Wyd. UMK, Toruń: 228-231.
18. KOWALSKI B. J. 2000b - Rzeźba. [W:] S. Cieśliński & A. Kowalkowski (red.), Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wyd. SPN, Bodzentyn-Kraków: 107-128.
19. KOWALSKI B.J. 2001 - Izotopy promieniotwórcze (uran-238, tor-232, potas-40)jako wskaźnik aktywności tektonicznej paleozoicznego uskoku mójczańskiego w Górach Świętokrzyskich. [W:] W. Zuchiewicz. (red.), Mater. IV Ogólnopol. Konfer. Neotektonika Polski: Neotektonika, morfotektonika, sejsmotektonika - stan badań i perspektywy rozwoju. Kom. Neotektoniki Kom. Bad. Czwart. PAN, Kraków: 56-61.
20. KOWALSKI B.J. 2002a - Geneza doliny rezerwatu przyrodniczego Białe Ługi. [W:] S. Żurek (red.), Rezerwat torfowy Białe Ługi. Wyd. Homini, Bydgoszcz: 17-33.
21. KOWALSKI B. J. 2002b - Geneza sieci rzecznej w Górach Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geogr. Akad. Sw. w Kielcach, 7: 315-351.
22. LINDNER L. 1987 - Main stratigraphic problems in the Pleistocene of Poland. Bull. Pol. Acad. Erth. Sc., 35: 343-358.
23. MIGASZEWSKI Z. 2002 - Datowanie diabazów i lamprofrów świętokrzyskich metodą K-Ar i Ar-Ar. Prz. Geol., 50: 227-229.
24. MIZERSKI W. 1991 - Mezostruktury fałdowe i uskokowe w paleozoiku regionu łysogórskiego Gór Świętokrzyskich i ich znaczenie dla odtwarzania etapów deformacji tektonicznych. Prz. Geol., 39: 472-477.
25. MIZERSKI W. 2000 - Tektonika i tektogeneza paleozoiku świętokrzyskiego. Pr. Inst. Geogr. WSP w Kielcach, 4: 93-125.
26. MIZERSKI W. & ORŁOWSKI S. 1993 - Główne uskoki poprzeczne i ich znaczenie dla tektoniki antyklinorium klimontowskiego - Góry Świętokrzyskie. Geol. Quart., 37: 19-40.
27. NARKIEWICZ M. 2002 - Ordovician through earliest Devonian development of the Holy Cross Mts. (Poland): constraints from subsidence analysis and thermal maturity data. Geol. Quart., 46: 255-266.
28. SOŁTYSIK R. 2000 - Wpływ czynnika tektonicznego na formowanie zabagnień w strefach przedprzełomowych dolin rzecznych w Górach Świętokrzyskich i ich obrzeżeniu. Pr. Inst. Geogr. WSP w Kielcach, 4: 209-222.
29. SOŁTYSIK R. 2001 - Geneza mokradeł Gór Świętokrzyskich i Niecki Nidziańskiej. Arch. Wydz. Geogr. i Stud. Regional. UW, Warszawa.
30. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J. & LEWANDOWSKI P. 1994 - Mapy radiologiczne Polski, cz. II: Mapa zawartości uranu, toru i potasu w Polsce. Państw. Inst. Geol.
31. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S.& NAŁĘCZ T. 2000 - Pierwiastki promieniotwórcze a problem zagrożeń radiologicznych w miastach regionu sudeckiego. Prz. Geol., 48: 1139-1150.
32. TOMCZYK H. 1974 - Góry Świętokrzyskie. [W:] Budowa geologiczna Polski, t. 4, Tektonika, cz. 1, Niż Polski. Inst. Geol.: 128-194.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikatory

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BUS4-0001-0016