Przemiany podstawowych form azotu i fosforu w zbiorniku antropogenicznym Nakło-Chechło

• Autorzy: Kostecki, M. , Domurad, A.

Warianty tytułu

EN

The conversion of basic nitrogen and phosphorus forms in the anthropogenic water reservoir Nakło-Chechło

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono dynamikę przemian podstawowych form azotu i fosforu jako głównych czynników :inicjujących proces eutrofizacji wód zbiornika Nakło-Chechło. Badania zbiornika rekreacyjnego Nakło-Chechło zostały przeprowadzone w okresie od stycznia do grudnia 1996 roku. W opracowaniu przedstawiono analiz hydrochemicznych wody z dwóch stanowisk pomiarowo-kontrolnych zbiornika oraz skład spływów powierzchniowych ze zlewni bezpośredniej. W świetle obowiązujących przepisów stężenie analizowanych wskaźników utrzymuje wodę zbiornika Nakło-Chechło w i klasie czystości śródlądowych wód powierzchniowych. Dominującą formą azotu w wodzie jest azot azotanowy. Relatywnie wysoki udział azotu organicznego wskazuje, że w zbiorniku zachodzą procesy produkcji biomasy głównie w oparciu o azotanową formę azotu. Dominującą formą fosforu w wodzie zbiornika jest fosfor organiczny. W ogólnej ilości związków azotowych, wnoszonych do zbiornika ze spływami powierzchniowymi ze zlewni bezpośredniej przeważa azot azotanowy. Wyższe - w porównaniu do wartości stężeń w zbiorniku - średnie stężenia azotu amonowego oraz organicznych form azotu i fosforu potwierdzają istotna rolę, jaką w funkcjonowaniu ekosystemu wodnego odgrywają spływy powierzchniowe, które są głównym źródłem wody zasilającej zbiornik. Pod względem zasobności w substancje biogenne zbiornik Nakło-Chechło odpowiada cechom jeziora oligotroficznego. Wskaźnik zagrożenia zakwitami wody, wyrażany jako stosunek azotu do fosforu w badanym zbiorniku w ciągu całego okresu badań nie spadał poniżej I5. w okresie wiosenno-letnim wartości tego wskaźnika, dochodzące do 100 wskazują na rolę fosforu jako czynnika limitującego wykorzystanie azotu w procesach produkcji biomasy. Podkreśla to konieczność ograniczania dopływu związków fosforu do zbiornika oraz celowość działań zmniejszających uwalnianie fosforu z gleb zlewni i osadów dennych zbiornika dla zachowania wysokiej jakości wód tego zbiornika.

EN

The paper presents the conversion dynamics of basic nitrogen and phosphorus forms as main factors Ring eutrophication process in Nakło-Chechło reservoir. Limnological investigations of recreation reservoir carried out in the period from January to December 1996. The results of chemical analyses of water samples taken in two collecting points of the reservoir and a composition of surface run-off from the basin ,.have been presented. In the light of in-force regulations, the water quality of Nakło-Chechło reservoir presents the first class of clearness for inland surface water, when taking into account the concentration of analysed indices. Nitrate nitrogen is a predominating form of nitrogen in water. a relatively high participation of organic nitrogen indicates that in the reservoir the processes of biomass production, mainly with use of nitrate form of nitrogen take place. Organic phosphorus is a predominating form of phosphorus in the reservoir water. A participation of nitrate nitrogen is prevailing taking into consideration the total nitrogen load discharged into the reservoir with surface run-offs from the basin area. Higher average concentrations of amnonium nitrogen and organic forms of nitrogen and phosphorus - compared with concentrations inside the reservoir - confirm the importance of surface run-offs to a water ecosystem as the main source of water supplying the reservoir. With respect to the amount of nutrients, the Nakło-Chechło reservoir can be classified as an oligotrophic The index of water blooming risk, expressed as a nitrogen/phosphorus concentration ratio, was never than 15 during the full period of investigations. In the spring-summer season the values of this index, increased to 100, showed the phosphorus to be a factor limiting a nitrogen utilisation in processes of biomass production. This fact confirms the necessity of reducing phosphorus compounds discharged into the reservoir. The actions that aim at lowering the phosphorus release from soils of reservoir basin and bottom sediments to be undertaken in order to preserve the high water quality of this reservoir.

Słowa kluczowe

PL

zakwaszenie wody; zbiornik antropogeniczny; antropopresja; jakość wody; eutrofizacja

EN

acidification; anthropogenic reservoir; anthropopressure; eutrophication

• Czasopismo: Archiwum Ochrony Środowiska
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 29, no. 1
• Strony: 47--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kostecki, M.

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, ul. M.Skłodowskiej-Curie 34, 41-819 Zabrze

autor

Domurad, A.

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, ul. M.Skłodowskiej-Curie 34, 41-819 Zabrze

Bibliografia

• [1] Domurad A., M. Kostecki: Metale ciężkie w spływach powierzchniowych ze zlewni bezpośredniej oraz w wodzie zbiornika Nakło-Chechło, Archiwum Ochrony Środowiska, 2, 81-95 (2001).
• [2] Gromiec M.J.: Badania zbiorników wodnych na obszarze Centralnego Regionu Wodno- Gospodarczego w ramach programu PONT, Materiały Konferencji Naukowej: Problemy ochrony, zagospodarowania i rekultywacji antropogenicznych zbiorników wodnych, Zabrze 15-16 listopada 1995.
• [3] Kostecki M., A. Domurad, E. Kowalski, J. Kozłowski, I. Łuczak, H. Brylski, Ł. Rychlewska: Ocena stanu jakości wody zbiornika rekreacyjnego Nakło-Chechło, ustalenie przyczyn katastrofalnego zakwaszenia wody oraz opracowanie sposobu ustalenia równowagi jonowej w celu zapobieżenia ujemnym skutkom acidotrofi, Praca IPIŚ PAN, Zabrze 1996 (niepublikowana).
• [4] Kostecki M., A. Domurad, E. Kowalski, J. Kozłowski: Stosunki termiczno-tlenowe oraz wybrane fizyczno-chemiczne wskaźniki jakości wody zbiornika Nakło-Chechło, Archiwum Ochrony Środowiska^, 101-123 (2000).
• [5] Kostecki M., A. Domurad, E. Kowalski, J, Kozłowski: Zakwaszenie wody zbiornika Nakło-Chechło (gmina Świerklaniec) - próba wyjaśnienia przyczyn, Archiwum Ochrony Środowiska, 4, 65-80(1999).
• [6] Lampert W., U. Sommer: Ekologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa 1996.
• [7] Materiały źródłowe - wyniki analiz fizyczno-chemicznych oraz mikrobiologicznych wody zbiornika, wykonywane w latach 1991-1995 przez Stację SANEPID-u w Bytomiu, OBKiŚ w Katowicach oraz WZWET-ZHW w Katowicach (do wglądu w Urzędzie Gminy w Świerklańcu).
• [8] Rapport D.J., H.A. Regier, T.C. Hutchinson: Ecosystem behavior under stress, American Naturalist, 125, 617-640 (1985).
• [9] Schnoor J. L., W. Stumm: Acidification of aquatic and terrestrial systems, [in:] ed. Stumm W. Chemical Processes in Lakes, Wiley Interscience, London 1985.
• [10] Starmach K., S. Wróbel, К. Pasternak: Hydrobiologia. Limnología, PWN, Warszawa 1976.
• [11] Wolborska A., K. Pilecka-Bujnowicz: Eutrofizacja zbiorników wodnych, Przyczyny, skutki, metody zapobiegania i zwalczania, Materiały IV Konferencji Naukowej: Zapobieganie Zanieczyszczeniu środowiska, Ustroń, listopad 1996.
• [12] Wróbel S., В. Szczęsny: Zakwaszenie wód w Polsce i próby ich neutralizacji, [w:] red. Kajak Z.: Funkcjonowanie ekosystemów wodnych, ich ochrona i rekultywacja. Część II. Ekologia jezior, ich ochrona i rekultywacja. Eksperymenty na ekosystemach (Centralny Program Badań Podstawowych 04.10.08), Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa 1990.
• [13] Wyniki rozszerzonych analiz fizyczno-chemicznych wody zbiornika „Nakło-Chechło” k/Tamowskich Gór, IP1Ś-PAN Zabrze, wrzesień 1995.
• [14] Zalewski М., P. Frankiewicz, M. Tarczyńska, B. Bis: Zastosowanie metod biokontroli w ochronie i rekultywacji zbiorników zaporowych, [w:] Materiały Konferencji Naukowej: Problemy ochrony, zagospodarowania i rekultywacji antropogenicznych zbiorników wodnych, Zabrze 15-16 listopada 1995.