Konkrecje węglanowe jednostki skolskiej

• Autorzy: Szczepańska, M.

Warianty tytułu

EN

Carbonate concretions of the Skole Unit

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Konkrecje węglanowe występują dość powszechnie w całych Karpatach, w różnych utworach od dolnej kredy do miocenu. Charakteryzują się one bardzo zróżnicowanym składem mineralnym z przewagą węglanów żelaza, magnezu, wapnia i manganu. Przybierają formę różnej wielkości soczewek, bochnów i płaskurowatych ławic średnicy od paru centymetrów do kilku metrów. Konkrecje węglanowe jednostki skolskiej występują w jej profilu głównie w poziomach łupkowych. Zostały znalezione w następujących formacjach: łupków spaskich (fm), z Dołhego, z Ropianki (fm), łupków pstrych, hieroglifowej i krośnieńskiej. Przeprowadzone badania mineralogiczne (mikroskopowe - optyczne i skaningowe, chemiczne, rentgenogra- ficzne i termiczne) pozwoliły wyróżnić szereg typów tych konkrecji, charakterystycznych dla poszczególnych formacji. Konkrecje z łupków spaskich są syderoplesytami. Konkrecje z formacji z Dołhego, ropianieckiej, łupków pstrych i hieroglifowej są zbudowane głównie z węglanów żelaza i manganu, będących mieszaninami mineralnymi dwu- lub trójskładnikowych roztworów stałych. Konkrecje z warstw krośnieńskich są zbudowane z ankerytu i dolomitu żelazistego. Badane konkrecje węglanowe są utworami wczesnodiagenetycznymi.

EN

Carbonate concretions are rather widespread throughout the Carpathians, being present in various strata from Lower Cretaceous to Miocene. Their mineral composition is strongly diversified, with prevalence of carbonates of iron, magnesium, calcium and manganese. They occur as lenses, bread-like forms and irregular layers, and their diameters range from some centimetres to some metres. The carbonate concretions of the Skole Unit are reported mainly from its shaly horizons and were found in the Spas, Dołhe, Ropianka, Variegated Shale, Hieroglyphic and Krosno Formations. Mineralogical investigations (optical microscopy and scanning electron microscopy, X-ray, DTA, chemical analyses) have allowed to distinguish several varieties of these concretions, typical for individual formations. The total of carbonates in the concretions, irrespective of the horizon in which they occur, range between 70 and 90%. Besides the carbonates, the concretions contain quartz and clay minerals, and some of them feldspars and pyrite. The concretions of the Spas Fm are sideroplesites (Szczepańska 1998). Their content of FeCO3 is the highest (50-60%) among all the concretions studied. The concretions of the Dołhe, Ropianka, Variegated Shale and Hieroglyphic Fm are built of various mineral mixtures of bi- or three-component carbonate solid solutions. High total contents of FeCO3 and MnCO3, ranging from about 50 to 75%, are their common feature. In the Krosno Fm the content of FeCO3 decreases (to several percents), while the contents of CaCO3 and MgCO3 increase (CaCO3 to more than 40%). These concretions are composed of ankerite and Fe-dolomite (Rajchel, Szczepańska 1997). The content of simple carbonates in concretions from individual horizons of the Skole Unit varies with the geological time. Similar relationships were reported by Narębski (1958) from the Western Carpathians. He distinguished four geochemical facies, considering the type of sediments and the type of concretions contained in them. In the Skole Unit, the Spas Fm can be included into Narębski's (1958) siderite-pyrite facies, the Ropianka Fm into the siderite facies, the Dołhe, Variegated Shale and Hieroglyphic Fm into the variegated facies, and the Krosno Fm into the dolomite-ankerite facies. The carbonate concretions studied are of early diagenetic origin.

Słowa kluczowe

PL

konkrecje węglanowe; Karpaty fliszowe; jednostka skolska; sferosyderyty

EN

carbonate concretions; spherosiderite; Flysh Carpathians; Skole unit

• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2003
• Tom: T. 19, z. 1
• Strony: 5-33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 120 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Szczepańska, M.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Astin T.R., 1988 — The diagenetic history of some septarian concretions from the Kimmeridge Clay, England. Sedimentology 35, s. 349-368.
• [2] Bąk K., Bąk M., Geroch S., Manecki M., 1997 — Biostratigraphy and paleoeiwironmental analysis of benthic foraminifera and radiolarians in paleogene variegated shales in the Skole Unit, Polish Flysh Carpathians. Annales Societatis Geologorum Poloniae 67, s. 135-154.
• [3] Birkenmajer K., Narębski W., 1958 — Konkrecje węglanowe łupków aalenu pienińskiego pasa skałkowego Polski. Rocznik PTG 27/1-4, s. 51-74.
• [4] Birkenmajer K., Żabiński W., 1957 — Ślady miedzi w aalenie pienińskiego pasa skałkowego. Acta Geologica Polonica7, s. 117-123.
• [5] Bober L., 1961 — O występowaniu malachitu w okolicach Szlachtowej i Jaworek. Przegląd Geologiczny 9, s. 92-93.
• [6] Bolewski A., Kubisz J., Manecki A., Żabiński W., 1990 — Mineralogia ogólna. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 569 s.
• [7] Bolewski A., Manecki A., 1993 — Mineralogia szczegółowa. PAE Warszawa, 663 s.
• [8] Borysławski A., Wieser T., 1981 — Mikrokonkrecje węglanowe w warstwach hieroglifowych podjednostki raczańskiej (płaszczowina magurska). Sprawozd. z Pos. Nauk. IG. Kwartalnik Geologiczny 25, s. 821-822.
• [9] Bromowicz J., 1978 — Uwagi o łupkach warstw inoceramowych jednostki skolskiej. Spraw, z Pos. Komis. Nauk. PAN. 22/1, Kraków, s. 164-165.
• [10] Bujalski B., 1934 — Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych w r. 1933 na ark. Dobromil. Posiedzenia naukowe PIG 39, s. 24-25.
• [11] Burtan J., 1978 — Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000. Arkusz Mszana Dolna (1016). Wyd. Geol. Warszawa. 70 s.
• [12] Cayeux L., 1935 — Les roches sedimentaires de France. Roches carbonatees. Masson, Paris. 464 s.
• [13] Chlebowski R., 1980 — Petrografia skał osadowych. Wyd. UW, Warszawa. 272 s.
• [14] Cholewa M., Hrynkiewicz A.Z., Kajfosz J., Kwiatek W.M., Jones K.W., Górlich K., 1988 — Composition of nodules from the Carparhian Flysch and from the Atlantic and Pacific Oceans studied by PIXE method. Mineralogia Polonica 19/2, s. 25-34.
• [15] Chowns T.M., Elking J.E., 1974 — The origin of quartz geodes and cauliflower cherts through the silification of anhidrite nodules. Journal of Sedimentary Pctrology 44, s. 885-903.
• [16] Collinson J., 1994 — Sedimentary deformational structures. [W:] The Geological Deformation of Sediments. Ed. A. Maltman. Chapman, Hall. London, Glasgow, Weinheim, New York, Tokyo, Melbourne, Madras, s. 95-126.
• [17] Gabinet M.P., 1959 — O dolomitach i sideritach menilitowoj serii sowietskich Karpat., Minerałogiczeskij Zbornik Lwowskogo Geołogiczeskowo Obszczestwa 13, Lwów, s. 349-362.
• [18] Gabinet M.P., Jurczakiewicz J.M., 1962 — Charakterystyka mineralogiczno-geochemiczna warunków facjalnych tworzenia się skał serii menilitowej wschodnich Karpat. Rocznik PTG 32/1, s. 5-29.
• [19] Gautier D.L., 1982 — Siderite concretions: indicators of early diagenesis in the Gamman Shale (Cretaceous). Journal of Sedimentary Petrology 52/3, s. 859-871.
• [20] Geroch S., Wieser T., 1983 — Mikrokonkrecje bimessytowe w pstrych łupkach turonu Karpat fliszowych. Kwartalnik Geologiczny. Spraw, z Pos. Nauk. Inst. Geol. 27/2, s. 443-444.
• [21] Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1976 — Sedymentologia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa. 614 s.
• [22] Gromol L., 1996 — Geochemikal types of Pacyfic polymetallic nodules: an application of multivariate analysis. Marine Georesources and Geotechnology 14, s. 361-379.
• [23] Gruszczyk H., 1958 — Perspektywy mineralizacji miedzią w utworach fliszu karpackiego. Przegląd Geologiczny 6, s. 178-179.
• [24] Gucik S., 1986 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50000, 1026 — Krzywcza. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [25] Gucik S., 1987 -— Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000. Arkusz Krzywcza (1026). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa. 77 s.
• [26] Gucik S, Gucwa I., Wieser T., 1983 — Bogate w mangan i żelazo skały węglanowe łupków spaskich okolic Cisowej. Kwartalnik Geologiczny 27/2, s. 437-438.
• [27] Gucik S., Jankowski L., Rączkowski W., Żytko K., 1991 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50000, 1043—Rybotyczc, 1044—Dobromil. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [28] Gucik S., Wójcik A., 1982 — Objaśnienia do mapy geologicznej Polski 1:200000. Arkusz Przemyśl, Kalników. Instytut Geologiczny, Warszawa. 91 s.
• [29] Gucwa I., Wieser T., 1978 — Ferromanganese Nodules in the Western Carpathian Flysch Deposits of Poland. Rocznik PTG 48/2, s. 147-182.
• [30] Haczewski G., 1989 — Poziomy wapieni kokkolitowych w serii menilitowo-krośnieńskiej — rozróżnianie, korelacja, geneza. Annales Societatis Geologorum Poloniae 59/3-4, s. 435-523.
• [31] Hempel J., 1932 — Sprawozdanie z badań, wykonanych w r. 1931 na arkuszu Dynów. Posiedzenia Naukowe PIG 33, s. 20-22.
• [32] Hempel J., 1933a — Budowa geologiczna okolic Sanoka. Sprawozdania PIG 7/3, s. 455-480.
• [33] Hempel J., 1933b — Sprawozdanie z badań, wykonanych w r. 1932 nad złożami rudy manganowej w okolicach Sanoka, Krosna, Jasła i Gorlic. PIG Pos. Nauk. nr 36, s. 43-45.
• [34] Horwitz L., 1927 — Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w r. 1927 na arkuszu Ustrzyki Dolne. Pos. Nauk. PIG 21, s. 9-11.
• [35] Huggett J.M., 1994 — Diagenesis of mudrocks and concretions from the London Clay Formation in the London basin. Clay Minerals 29, s. 693-707.
• [36] Jaroszewski W., Marks L., Radomski A., 1985 — Słownik geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa. 310 s.
• [37] Jasionowicz J., 1961 — Budowa geologiczna fałdu Wańkowej Wsi — Łodyny między Serednicą a Łodyną. Biuletyn IG 166, s. 61-80.
• [38] Jasionowicz J., Koszarski L., Szymakowska F., 1959 — Geologiczne warunki występowania konkrecji fosforytowych w pstrych marglach węglowieckich (górna kreda) Karpat Środkowych. Kwartalnik Geologiczny 3/4, s. 1016-1023.
• [39] Jaskólski S., 1928 — Złoża oolitowych rud żelaznych obszaru częstochowskiego. Rocznik PTG 4 (za rok 1927), s. 1-92.
• [40] Kita-Badak M., 1959 — Występowanie minerałów miedzi w Żyznowie koło Strzyżowa. Przegląd Geologiczny 7, s. 173-174.
• [41] Kokoszyńska B., 1949 — Stratygrafia dolnej kredy północnych Karpat fliszowych. Prace PIG 6, s. 1-79.
• [42] Konior K., 1932 — Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w r. 1931 na arkuszu Przemyśl. Posiedzenia Naukowe PIG 33, s. 14-18.
• [43] Kostecka A., 1972 — Calcite paramorphs in the aragonite concretions. Rocznik PTG 42/2-3, s. 289-296.
• [44] Koszarski L., Koszarski A., 1985 — Niebylec — flysch basement — late oligocene and early miocene seąuence. [W:] L. Koszarski (Ed.), Guide to Excursion 3, Carpatho-Balkan Geological XIII Congress, Cracow, Poland 1985. Warszawa, s. 108-110.
• [45] Kotlarczyk J., 1955 — Badania rud manganowych na obszarze arkusza Dobromil. Maszynopis. Arch. Oddz. Karpackiego IG w Krakowie, 72 s.
• [46] Kotlarczyk J., 1961 — Characteristic lithologic horizons of the Lower Paleogene in the Bircza Region (Skole Unit). Buli. Acad. Pol. Sci., Serie Sci. Geol. Geogr. 9/1, s. 23-43.
• [47] Kotlarczyk J., 1966 — Poziom diatomitowy w warstwach krośnieńskich na tle budowy geologicznej jednostki skolskiej w Karpatach polskich. Studia Geol. Pol. 19, s. 7-129.
• [48] Kotlarczyk J., 1978 — Stratygrafia formacji z Ropianki (fm), czyli warstw inoceramowych w jednostce skolskiej Karpat fliszowych. Prace Geologiczne 108, s. 5-82.
• [49] Kotlarczyk J., 1988a — Konkrecje żelazomanganowe w pstrym paleogenie. Wycieczka B. Punkt B-4. Przewodnik LIX Zjazdu PTG. Karpaty Przemyskie 16-18 września 1988, s. 156-164.
• [50] Kotlarczyk J., 1988b — Problemy sedymentologii, stratygrafii i tektoniki Karpat przemyskich oraz ich najbliższego przedpola. Przewodnik LIX Zjazdu PTG. Karpaty Przemyskie 16-18 września 1988, s. 23-62.
• [51] Kotlarczyk J., 1991 — Problematyka batymetrii basenu fliszowego w paleogenie. Materiały XIV Konferencji Paleontologów w Karpatach Rzeszowskich. Paleontologia a batymetria. Kamionka k. Rzeszowa, 7-9 października 1991 r., s. 51-64.
• [52] Kotliński R., 1992 — Wyniki badań geologiczno-poszukiwawczych złóż konkrecji polimetalicznych w strefie Clarion-Clipperon, na Oceanie Spokojnym. Przegląd Geologiczny 4, s. 253—260.
• [53] Kotliński R., 1998 — Konkrecje polimetaliczne. [W:] R. Kotliński, K. Szamałek (red.) Surowce mineralne mórz i oceanów. Wyd. Naukowe Scholar. Warszawa, s. 125-184.
• [54] Kozłowski K., Łapot W., 1989 — Petrografia skał osadowych. Skrypt Uniwersytetu Śląskiego nr 440. Katowice, 307 s.
• [55] Krajewski R., 1960 — Rudy manganu. Instytut Geologiczny. Biuletyn, s. 180—201.
• [56] Królikowski J., Kupisz L., 1994 — Uwagi o litostratygrafii i rozwoju facjalnym utworów dolnej kredy spaskiej wschodniej części jednostki skolskiej. Nafta — Gaz 5, s. 181-187.
• [57] Książkiewicz M., 1979 — Geologia dynamiczna. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa. 708 s.
• [58] Kuźniar C., Krajewski R., 1933 — Sprawozdanie z badań rud manganowych, wykonanych w r. 1932. Posiedzenia Naukowe PIG 35, s. 34-36.
• [59] Kwiatkowski S., 1992a — Geneza utworów krzemionkowych w wapieniu jamistym górnośląskiego retu w Gogolinie. [W:] J. Wojewoda i Z. Zwoliński (red.), Osady i procesy sedymentacyjne w środowiskach i systemach depozycyjnych w zapisie współczesnym i kopalnym. Przewodnik Seminarium Sedymentologicznego. Poznań 31 VIII-2 IX 1992, s. 142.
• [60] Kwiatkowski S., 1992b — Związki genetyczne między konkrecjami wapiennymi i krzemionkowymi. [W:] J. Wojewoda i Z. Zwoliński (red.), Osady i procesy sedymentacyjne w środowiskach i systemach depozycyjnych w zapisie współczesnym i kopalnym. Przewodnik Seminarium Sedymentologicznego. Poznań 31 VIII-2 IX 1992, s. 143.
• [61] Kwiatkowski S., 1996 — Diageneza nie detrytycznych osadów krzemionkowych. Przegląd Geologiczny 6, s. 612-618.
• [62] Leszczyński S., Uchman A., 1991 — To the origin of variegated shales from flysch of the polish Carpathians. Geologica Carpathica 42/5, s. 279-289.
• [63] Leśniak P.M., Łącka B., Hladikova J., Zieliński G., 1999 — Origin of barite concretions in the West Carpathian flysch, Poland. Chemical Geology 158, s. 155-163.
• [64] Lorenc S., 1978 — Petrografia skał osadowych. Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego. 176 s.
• [65] Malata T., 1994 — Budowa geologiczna wewnętrznej części jednostki skolskiej między Tyrawą Wołoską a Wańkową. Biuletyn PIG 369, s. 5-28.
• [66] Mizerski W., 1999 — Geologia dynamiczna dla geografów. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. 371 s.
• [67] Mochnacka K., 1961 — Przyczynek do znajomości pirytów karpackich. Zeszyty Naukowe AGH 31, Geologia 4, s. 23-35.
• [68] Moroz-Kopczyńska M.,1976 — Piaskowce krośnieńskie (eocen górny-oligocen). Kwartalnik AGH, Geologia 2/2, s. 53-62.
• [69] Muszyński M., Rajchel J., 1977 — Rodochrozyt i inne minerały węglanowe w konkrecjach z łupków eoceńskich okolic Dynowa. Spraw, z Pos. Kom. Nauk. PAN, I-VI, 21/1, s. 228-229.
• [70] Muszyński M., Rajchel J., Salamon W., 1978 — Concretionary iron and manganese carbonates in Eocene shales of the environs of Dynów near Przemyśl (Flysch Carpathians). Mineralogia Polonica 9/1, s. 111-128.
• [71] Narębski W., 1955 — W sprawie „syderytów” serii menilitowo-krośnieńskiej fliszu karpackiego. Przegląd Geologiczny 2, s. 84-85.
• [72] Narębski W., 1957 — O diagenetycznych dolomitach żelazistych w Karpatach fliszowych. Rocznik PTG 26/1, s. 29-50.
• [73] Narębski W., 1958 — Mineralogia i geochemiczne warunki genezy tzw. syderytów fliszu karpackiego. Archiwum Mineralogiczne XXI/1 (za rok 1957), s. 5-100.
• [74] Narębski W., 1959 — O roli syderytów karpackich w historii geologii Karpat fliszowych. Wszechświat 1, s. 11-13.
• [75] Narębski W., 1960 — Konkrecje fosforytowe z pstrych margli węglowieckich (Karpaty fliszowe). Acta Geol. Polon. 10, s. 165-193.
• [76] Olszewska B., Geroch S., 1991 — Znaczenie batymetryczne otwornic w paleocenie jednostki skolskiej. Materiały XIV Konferencji Paleontologów w Karpatach Rzeszowskich. Paleontologia a batymetria. Kamionka k. Rzeszowa, 7-9 października 1991 r., s. 30-32.
• [77] Peszat C., 1998 — Litologia i geneza konkrecyjnych piaskowców wapnistych jednostki śląskiej (polskie Karpaty fliszowe). Biuletyn PIG 382, s. 75-99.
• [78] Polański A., 1988 — Geochemia i surowce mineralne. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa. 443 s.
• [79] Powder Diffraction File PDF — 2. International Centre for Diffraction Data. 1995.
• [80] Raiswcll R., 1971 —The growth of Cambrian and Liassic concretions. Sedimentology 17,s. 17-171.
• [81] Rajchel J., 1989. — Budowa geologiczna doliny Sanu w rejonie Dynów—Dubiecko. Biuletyn PIG 361, s. 11-53.
• [82] Rajchel J., 1990 — Litostratygrafia osadów górnego paleocenu i eocenu jednostki skolskiej. Zeszyty Naukowe AGH. Geologia 48, s. 5-113.
• [83] Rajchel J., 1991 — Dolomityczne łupki jasielskie z jednostki skolskiej. Kwartalnik AGH, Geologia 17/3, s. 59-78.
• [84] Rajchel J., Myszkowska J., 1998 — Litologia wapieni z warstwy wapienia litotamniowego z Birczy (wt) — jednostka skolska, zewnętrzne Karpaty fliszowe. Przegląd Geologiczny 12, s. 1247-1253.
• [85] Rajchel J., Szczepańska M., 1997 — Dolomity żelaziste z warstw krośnieńskich jednostki skolskiej okolic Dynowa. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia 23/2, s. 229-248.
• [86] Rogala W., Kokoszyńska B., 1935 — Łupki spaskie. Posiedzenia Naukowe PIG nr 42, s. 10.
• [87] Rühle E., 1998 — Fosforyty. [W:] R. Kotliński, K. Szamałek (red.) Surowce mineralne mórz i oceanów. Wyd. Naukowe Scholar. Warszawa, s. 279-287.
• [88] Ryka W., Maliszewska A., 1991 —Słownik petrograficzny. Warszawa, 397 s.
• [89] Schneider J., 1981 — Manganknollen in der Tiefsee — Bildung, Vorkommen und ökologische Folgen des Abbaus. Natur u. Mus. 111/4, s. 114-124.
• [90] Skoek V., 1961 —Karbontov konkrece v uhlenosnch sedimentech Ostravsko-Karvińskpnve. Sbornik stedniho stawu Geologickho Svaze XXVIII oddil geologick, s. 309-346.
• [91] Starczewska-Kozioł A., 1972 — Budowa geologiczna północno-zachodniego przedłużenia fałdów Wary, Witryłowa i Mrzygłodu. Biuletyn IG 258, s.101-160.
• [92] Styrnałówna M., 1925 — Łupki spaskie a warstwy wernsdorfskie z okolic Dobromila. Kosmos 50, s. 1-12.
• [93] Styrnałówna M., Cizancout H., 1925 — O budowie geologicznej okolicy Rybnika nad Stryjem. Kosmos 50, s. 13-25.
• [94] Sujkowski Z., 1932a — Dolna kreda koło Dobromila w Karpatach Pos. Nauk. PIG 32, s. 8-9.
• [95] Sujkowski Z., 1932b — Radiolaryty Polskich Karpat Wschodnich i ich porównanie z radiolarytami tatrzańskimi. Sprawozdania PIG 7/1, s. 97-161.
• [96] Sujkowski Z., 1936a — Budowa serji szypockiej. Posiedzenia Naukowe PIG 44, s. 9-11.
• [97] Sujkowski Z., 1936b— Łupki zawierające nikiel w Karpatach. Archiwum Mineralogiczne 12, s. 118-143.
• [98] Sujkowski Z., 1938 — Serie szypockic na Huculszczyźnie. Prace PIG 3/2, s. 1-105.
• [99] Szczepańska M., 1998 — Syderyty z łupków spaskich jednostki skolskiej. Przegląd Geologiczny 4, s. 342-347.
• [100] Szymakowska F.,1959 — Rozwój warstw krośnieńskich w niektórych obszarach Karpat Środkowych. Kwartalnik Geologiczny 3, s. 620-637.
• [101] Szymakowska F., 1960 — Stratygrafia i tektonika obszaru Tyrawy Solnej — Witryłowa w Karpatach sanockich. Biuletyn PIG 141/4, s. 273-308.
• [102] Świdziński H., 1958 — Mapa geologiczna Karpat polskich. Część wschodnia. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa.
• [103] Tarr W.A., Twenhofel W.H., 1961 — Concretions. [W:] Treatise on sedimentation. Vol. II. Ed. W. H. Twenhofel. Dovcr Publications, INC. New York. s. 696-716.
• [104] Tokarski A., Badak J., Dziewański Ł, Gucik S., Jucha S., Kotlarczyk J., Starkel L., 1961 — Problemy geologiczne jednostki śląskiej, podśląskiej i skolskiej w szerokim otoczeniu Gór Słonnych. [W:] Przewodnik XXXIV Zjazdu PTG, Sanok, s. 65-79.
• [105] Tołwiński K., 1937 — Objaśnienia arkusza Skole. PIG. Warszawa. 90 s.
• [106] Traczyk S., 1978 — Charakterystyka mineralogiczno-petrograficzna pstrych łupków fliszu karpackiego oraz niektóre problemy ich sedymentacji i diagenezy. Kwartalnik Geologiczny 22/2, s. 323-337.
• [107] Tryjefaczka W., 1982 — Uwagi o sferosyderytach karbońskich. Wszechświat 83/4, s. 72-74.
• [108] Tryjefaczka W., 1983 — Konkrecje syderoplezytowe z warstw załęskich /westwal A/ rejonu Pawłowic w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Zeszyty Naukowe AGH 907, 1982 r., Geologia 8/4, s. 99-113.
• [109] Turnau-Morawska M., 1954 — Petrografia skał osadowych. Warszawa. 444 s.
• [110] Uchman A., 1998 — Taxonomy and ethology of flysch tracę fossils: revision of the Marian Książkiewicz collection and studies of complimentary material. Annales Societatis Geologorum Poloniae 68/2-3, s. 105-218.
• [111] Watycha L., 1964 — Budowa geologiczna okolic Birczy, Olszan i Rybotycz. Biuletyn IG bez nr, s. 3-85.
• [112] Wdowiarz J.,1934 — Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w r. 1933 w okolicy Dynowa. Posiedzenia Naukowe PIG 39, s. 14-16.
• [113] Wdowiarz J., 1937 — Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w roku 1936 na arkuszach Dębica, Brzostek i Tyczyn. Kosmos 62, s. 677-682.
• [114] Wdowiarz J., 1938 — Budowa geologiczna Karpat w okolicy Błażowej. Rocznik PTG 14,s.45-57.
• [115] Wdowiarz J., 1939 — Budowa geologiczna Karpat w okolicy Dynowa. Biuletyn PIG 10, s. 1-23.
• [116] Wdowiarz J., 1948 — Budowa geologiczna Karpat w okolicy Dubiecka i Krzywczy. Biuletyn PIG 33, s. 3-29.
• [117] Wdowiarz S., 1939 — Budowa geologiczna Karpat brzeżnych na południowy-wschód od Rzeszowa. Biuletyn PIG 11, s. 1-37.
• [118] Whitten D.G.A., Brooks J.R. V., 1982 — Dictionary of Geology. Penguin Reference. 515 s.
• [119] Wieser T., 1983 — Manganiferous carbonate micronodules of the Polish Carpathians Flysch deposits and their origin. Min. Pol. 13/1, s. 25-42.
• [120] Wieser T., 1986— Bimessitc micronodules in the Polish Carpathians Flysch deposits. Mineralogia Polonica 16/ 2, s. 23-35.