Jan Hempel - górnik i geolog - autor "Mapy geognostycznej zagłębia węglowego..." (1856 r.)

• Autorzy: Wójcik, A. J.

Warianty tytułu

PL

Jan Hempel - miner and geologist - author of "Mapa geognostyczna zagłębia węglowego..." (1856)

• Konferencja: Dziedzictwo i historia górnictwa oraz możliwości wykorzystania pozostałości dawnych robót górniczych (19-21.04.2006 ; Jugowice)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jan Hempel (1818-1886) rozpoczął prace w Okręgu Zachodnim Królestwa Polskiego początkowo jako pomocnik inżyniera mierniczego, a następnie organizował służbę mierniczą we wszystkich kopalniach. W 1847 r. wprowadził do pomiarów teodolity, zapoczątkowując tym samym wykonywanie dokładnych map górniczych. W 1856 r. wydał "Mapę geognostyczną zagłębia węglowego w Królestwie Polskiem", która była pierwszą mapą przedstawiająca budowę geologiczna regionu.

EN

Jan Hempel (1818-1886) started his work in the West Region of the Polish Kingdom, firstly as a surveyor's helper, than he organised surveying service in all mines. In 1847 Hempel introduced theodolites into surveying and thereby, accurate mining maps could eventually be created. In 1856 he published "Mapa geognostyczna zaglebia weglowego w Krolestwie Polskiem", that was the first ever map to present geological structure of this region.

Słowa kluczowe

PL

mapy górnicze i geologiczne; górnictwo węgla kamiennego; Zagłębie Górnośląskie

EN

mining maps; geologocal structure

• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 117, nr 32
• Strony: 349-359
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz.

Twórcy

autor

Wójcik, A. J.

• Instytut Historii Nauki PAN, 00-330 Warszawa ul. Nowy Świat 72

Bibliografia

• 1. WÓJCIK A.J., Projekt prawa górniczego Stanisława Staszica. Bud. Górn. i Tunel., 1, 2005, s. 39—46; tenże. Górnicy Stanisława Staszica - Organizacja władz górniczych Królestwa Polskiego. Bud. Górn. i Tunel., 2, 2005, s. 41-50.
• 2. Archiwum Państwowe w Katowicach, AGD - Archiwum Górnicze [Górniczej] - sygn. 2913, 5258, 5259; PAZDUR J., Hempel Jan Marian. W: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, s. 379-380 oraz opracowanie JANOTA-BZOWSKI Ż., Dzieje rodziny Hemplów spisane we współpracy z Kazimierzem Hemplem. Państw. Inst. Wydaw., Warszawa 1987, s. 1-263. Niekiedy mylnie przypisuje się mu imię Marcin.
• 3. MIĄSO J., Szkolnictwo zawodowe w Królestwie Polskim w latach 1815-1915. Zakł. Naród. im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław 1966, s. 1-324; WÓJCIK Z., Studia z dziejów rozpoznania bogactw mineralnych regionu świętokrzyskiego. Tow. Przyj. Górn., Hutn. i Przem. Staropol., Kielce 1997, s. 1-211.
• 4. AGD sygn. 3082, pismo z dnia 2//14 IX 1840 r.
• 5. AGD sygn. 5258.
• 6. AGD sygn. 5258, pismo skierowane do Naczelnika Okręgu Zachodniego Aleksandra Polliniego, a podpisane przez Naczelnika Sekcji Hieronima Łabęckiego i Dyrektora Wydziału Ilja Schenchine, *z dnia 17//29 V 1847 r. o następującej treści: „Inżynier kopalń Fryderyk Krumpe! przeznaczony został na wakującą posadę p.o. Naczelnego Zawiadowcy kopalń Okręgu Wschodniego [...]. Na miejsce P. Krumpla Wydział przeznaczył P. Jana Hempla dotychczas w Sekcji Technicznej Wydziału Górnictwa pomieszczonego, tenże P. Hempel oprócz obowiązków inżyniera kopalń, wypełniając będzie obowiązki jako pomocnik naczelnika Oddziału Kopalń Okręgu Zachodniego, a to wielkiej bliższego wskazania instrukcji, które naczelnik przy kopalniach otrzymasz".
• 7. JURKIEWICZ K., Jan Hempel (Wspomnienie pośmiertne). Bibl. Warsz., z. 3, 1886, s. 89-92.
• 8. AGD sygn. 5258.
• 9. AGD sygn. 1830.
• 10. ŁABĘCKI H., Pożary na kopalniach, a przede wszystkiem na kopalniach węglowych w Królestwie Polskicm. Bibl. Warsz., z. 3 (11), 1860, s. 391
• 11. Archiwum Państwowe w Katowicach, Zbiór Kartograficzny AGD - Archiwum Górnicze Dąbrowy [Górniczej] - Plany i mapy, sygn. 22.
• 12. AUSZER A., Jednostki miar używane w Królestwie Kongresowym w dobie poprzedzającej wydanie dekretu o miarach z d. 8.11.1919. Miesięcznik Statystyczny, z. 1, 1920, s. 76-87; A. Gilewicz, Studia z dziejów miar i wag w Polsce. Cz. I. Miary pojemności i ciężaru (wagi). Spraw. Tow. Nauk. we Lwowie, t. 16, z. 3, 1936, s. 315-322.
• 13. AGD - Plany i mapy, sygn. 227. Wykonany w skali 1:1 000 (łatry), w dniu 23 VII A VI 1855 r.
• 14. HEMPEL J., Karta geognostyczna zagłębia węglowego w Królestwie Polskiem, ułożona z rozkazu dyrektora górnictwa Jenerała Majora Szenszyna. Litogr. M. Fajans, Warszawa 1856, skala 1:20000.
• 15. PACKO T. (red. W. Trzebiński), Centralny katalog zbiorów kartograficznych w Polsce. Zeszyt 5. Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich 1576-1870. Cz. 1. Tekst. Zakł. Naród. im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław 1983, s. 1-109.
• 16. CZARNOCKI S., Budowa geologiczna utworów węglowych w zagłębiu Dąbrowskim. Prz. Gór.-Hut., 1908: nr 4, s. 93-95; nr 6, s. 155-159; nr 7, s. 177-180; nr 8, s. 211-214; nr 9, s. 237-240; nr 10, s. 273-277; nr 11, s. 318-319; nr 12, s. 331-335; nr 14, s. 383-387; nr 15, s. 413^416; nr 16, s. 442-445; nr 17, s. 469-71 ; nr 21, s. 588-589; nr 23, s. 648-650.
• 17. AGD sygn. 5172A, 5259.
• 18. ŁABĘCKI H., O karcie i z powodu karły geognostycznej Zagłębia Węglowego w Królestwie Polskiem, wykonanej przez Jana Hempla. Bibl. Warsz., z. 1, 1860, s. 443: „Okazanie się lej karły w czasie, gdy karta pokładowa zagłębia śląskiego wykonywa się, jest tern poiądańszem, iż ciągi pokładowe w Polsce łączą się z ciągami kopalń śląskich; a wykryte raz prawdy i wyprowadzone wnioski, przyczynią się do wyjaśnienia w Śląsku, łącznych z sobą stosunków ziemi rodnych w graniczących obu krajach". Należy zaznaczyć, że Rudolf v. Carnall byl urzędnikiem górniczym, najpierw w Tarnowskich Górach, a następnie we Wrocławiu. Przyczynił się także do utworzenia w 1838 r. szkoły górniczej w TarnowskichGórach.
• 19. MAUVE C, Flótzkarte de oberschlesischen Steinkohlengebirges bei Beuthen, Gleiwitz, Myslovitz und Nikolai. Breslau, 1860 (mapa składa się z 12 arkuszy w skali 1:16 000, oraz 1 arkusza -zbiorczego w skali 1:80 000) oraz tenże; Erläuterungen zu der Flótzkarte des Oberschlesischen Steinkohlengebirges zwischen Beuthen, Gleiwitz, Nikolai und Myslowitz. Commissions-Verlag von E. Trewendt, Breslau 1860, s. 1-20.
• 20. ALBRECHT A., Materyały tyczące się kopalń galmanu w Królestwie Polskiem. Prz. Górn.-Hutn., 1904, nr 9, s. 246-250; nr 10, s. 273-276; nr 15, s. 426-428; nr 16, s. 444-448; nr 17, s. 476-482; nr 20, s. 550-555; nr 21, s. 574-576.
• 21. AGD sygn. 5258
• 22. SROKOWSKI K., Z dziejów przemysłu..., 1923.
• 23. Sygn. AGD 5258.
• 24. ZAGD sygn. 5258, pismo z dnia 17//29 XI z 1861 r., nr 7196
• 25. AGD sygn. 370, 5258.
• 26. AGD sygn. 370, pismo Gubernatora Cywilnego Guberni Radomskiej nr 637, z dnia 4//16 VIII 1853 r.
• 27. AGD sygn. 370, list z 10//12 VI 1865 r., nr 2901
• 28. AGD sygn. 3087, z dnia 13//25 VI 1860 r.
• 29. JAROS J., Rozwój wiedzy o warunkach geologicznych Zagłębia Górnośląskiego. Część I. Wiad Górn., 1962, nr 2, s. 68-71; Część II, nr 3, s. 108-111; tenże Rozwój badań geologicznych Zaglębii Górnośląskiego. Zaranie Śląskie 1963, z. 2, s. 203-218.
• 30. KOSIŃSKI W., Kilka uwag..., 1869, s. 248