Stan ekologiczny rzeki Samicy Stęszewskiej w gminie Stęszew i w Wielkopolskim Parku Narodowym - stan obecny i zagrożenia

• Autorzy: Joniak, T. , Sobczyński, T.

Warianty tytułu

EN

The ecological state of Samica Steszewska River in Stęszew district and Wielkopolski National Park - present state and threatens

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem opracowania była ocena właściwości fizyczno-chemicznych i biologicznych wód małej nizinnej rzeki Samicy Stęszewskiej i jezior, przez które ona przepływa w Wielkopolskim Parku Narodowym (WPN). Analiza aktualnego stanu ekologicznego rzeki i jezior przeprowadzona została zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnej. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie, czy realizacja prośrodowiskowych inwestycji władz lokalnych (rozbudowa kanalizacji, nowa oczyszczalnia ścieków) przyczyniła się do poprawy stanu ekologicznego rzeki oraz czy rzeka wywiera nadal negatywny wpływ na jeziora. 0 dużym znaczeniu rzeki dla miasta i gminy Stęszew przesądza położenie w jej dolinie kilku dużych jezior. Wskutek wieloletnich zaniedbań w dziedzinie ochrony środowiska jeziora są silnie zanieczyszczone, a ich trofia jest wysoka. Dotąd głównymi problemami była nadmierna chemizacja upraw i braki kanalizacji. Badania wykazały duże zróżnicowanie chemizmu wody w profilu podłużnym rzeki. Największe obciążenie rzeki notowano powyżej Jeziora Tomickiego (mineralne formy azotu, substancje organiczne). Jezioro i znajdujące się poniżej rozległe trzcinowiska (wokół rezerwatu Trzcielińskie bagno) w znaczącym stopniu zmniejszały zanieczyszczenie wód rzeki, a na obszarze miasta nie następowały większe zmiany chemizmu (poza wzrostem stężeń fosforanów) . Duży wzrost obciążenia rzeki przez substancje biogeniczne i związki organiczne notowano poniżej Jeziora Witobelskiego (ChZT, fosfor całkowity, fosforany, chlorofil a).

EN

The object of this study was an assessment of the physico-chemical and biological properties of the small Samica Stęszewska River and the lakes it flows through in the Wielkopolski National Park (WNP). The assessment of the ecological condition of the river was made in compliance with the guidelines of the Water Framework Directive. The study was designed to find out whether the pro-ecological investments in the improvement of the sewage system and a new sewage treatment plant initiated by the local authorities improved the ecological condition of the river and reduced its negative effects on the lakes. The river is of great significance for the town itself as well as the whole Stęszew district: several large lakes are located in its valley. Environmental protection has been neglected by the local authorities for many years. Due to this fact, the lakes are strongly polluted and their trophy is high. Until recently, the main problems in catchment area of river were the strong of agricultural chemicalization with fertilizers surplus and the lacking in sewerage system. The research demonstrated a significant differentiation of water chemistry in the long profile of the river. The strongest chemical river pollution has been registered upstream of the Tomickie Lake (mineral forms of nitrogen, organic substances). This lake and extensive reedbeds located between station 2 and 3 (around the reserve Trzcielińskie Bagno) have significantly reduced the water pollution and within the Stęszew area the strong changes of water chemistry were been not registered (besides the increase of phosphates concentration). A significant increase of river load with biogenic substances and organic compounds (COD, total phosphorus, phosphates, and chlorophyll a) was registered on station below the Witobelskie Lake.

Słowa kluczowe

PL

mała rzeka nizinna; stan ekologiczny; jezioro przepływowe; hydrochemia

EN

small lowland river; ecological state; throghflow lakes; hydrochemistry

• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 19, nr 4
• Strony: 208-213
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Joniak, T.

autor

Sobczyński, T.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Ochrony Wód, 61-614 Poznań, ul. Umultowska 89

Bibliografia

• 1. Arczyńska-Chudy E., Gołdyn H., Kraska M., Michalak A. (1995): Zbiorniki śródpolne, jako naturalne oczyszczalnie biologiczne. W: Oczyszczalnie hydrobotaniczne. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna, Gdańsk, 9-13.
• 2. Arczyńska-Chudy E., Gołdyn H., Michalak A. (1996): Water and wetland plants and the neutralization of contamination. W: M. Kraska, R. Blażejewski (eds.) Constructed wetlands for wastewater treatrnent. II Scientific-technical Conference, Poznań, 9-16.
• 3. Czubiński Z. (1947): Wyniszczenie szaty leśnej Wielkopolski. W: Stepowienie Wielkopolski. PTPN Poznań, seria A, tom X, zeszyt 4, 153-166.
• 4. Hermanowicz W., Dojlido J., Zerbe J., Dożańska W., Kosiorowski B. (1999): Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków. Arkady Warszawa.
• 5. Jekatierynczuk-Rudczyk E. (2008): Threats to a small river and ist urban catchment: Hydrological and hydrochemical assessment of Jaroszówka River in Białystok, Poland. Ecohydrology & Hydrobiology 8, l, 77-87.
• 6. Jekatierynczuk-Rudczyk E., Zieliński P. (2004): Stan i zagrożenia małej rzeki nizinnej na obszarze Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. W: Z. Michalczyk (red) Badania geograficzne w poznawaniu środowiska. Wyd. UMCS, Lublin, 301-306.
• 7. JoniakT. (2009): Charakterystyka hydrochemiczna wód i zarys chemizmu osadów dennych drobnych zbiorników wodnych krajobrazu rolniczego i leśnego. W: N. Kuczyńska-Kippen (red) Funkcjonowanie zbiorowisk planktonu w zróżnicowanych siedliskowo drobnych zbiornikach wodnych Wielkopolski. Wyd. Bonami, Poznań, 33-59.
• 8. Joniak T., Kuczyńska-Kippen N., Nagengast B. (2006): The chemistry of waters of small water bodies in the agricultural landscape of the western Wielkopolska region. TEKA Kom. Ochr. Kszt. Śród. Przyr. 3, 60-65.
• 9. Kajak Z. (2001): Hydrobiologia - Limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. PWN Warszawa.
• 10. Kaniecki A. (1995): Wpływ antropopresji na stosunki wodne Niziny Wielkopolskiej. Człowiek a Środowisko, 112-114.
• 11. Kuczyńska-Kippen N., Joniak T. (2010): Chlorophyll a and physical-chemical features of small water bodies as indicators of land use in the Wielkopolska region (Western Poland). Limnetica29, 163-169.
• 12. Ławniczak A.F., Zbierska J., Machula S. (2009): Effect of shallow lakes on nitrogen form concentrations in river ecosystems. Limnol. Rev. 9(4), 189-194.
• 13. Pondel H. (1989): Wpływ nawożenia mineralnego na chemiczne właściwości gleb oraz na wody glebowo—gruntowe i powierzchniowe. W: Wybrane zagadnienia związane z chemicznym zanieczyszczeniem gleb. Ossolineum, Wrocław, 11-39.
• 14. Ryszkowski L. (1998): Zalecenia dla ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami obszarowymi. W: L. Ryszkowski, S. Bałazy (red) Kształtowanie środowiska rolniczego na przykładzie Parku Krajobrazowego im. Gen. D. Chłapowskiego. ZBŚRiLPAN, Poznań, 81-88.
• 15. Schulz M., Bischoff M. (2008): Variation in riverine phosphorus between 1994 and 2003 as affected by land-use and loading reductions in six medium-sized to large German rivers. Limnologica 38, 126-138.
• 16. Sobczyński T., Joniak T. (2010): Aspekty środowiskowe rekultywacji jezior metodą inaktywacji fosforu - Jezioro Witobelskie (Wielkopolski Park Narodowy). Ekologia i Technika 18, 5, 243-250.