O różnym pojmowaniu "genius loci" w ogrodach

• Autorzy: Zachariasz, A.

Warianty tytułu

EN

Different interpretation of "genius loci" in gardens

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Idea ducha miejsca (genius loci) pojawia się w sztuce ogrodowej różnych kultur. W swym toposie ogród to idealizowana forma natury i symboliczna postać raju, a w aspekcie historycznym jest zapisem wyjątkowości kultury w czasie i miejscu. Ogród to miejsce stworzone przez naturę i przez człowieka. Jest uwarunkowany topografią, klimatem, roślinnością i architekturą, ale jego wygląd determinują też lokalne warunki ekonomiczne i wzorce kulturowe. W projektowaniu ogrodów widoczne są poszukiwania równowagi pomiędzy naturą a kulturą. Projektanci wykorzystują treści semantyczne, uruchamiając u zwiedzającego wiele skojarzeń, odwołują się do jego przeżyć, wiedzy i doświadczenia. Elementy te współtworzą niepowtarzalny genius loci. W artykule zaprezentowano pojmowanie geniusza miejsca w różnych okresach historycznych i rozmaitych kulturach (Europa, Japonia, Australia).

EN

The idea of spirit of a place (genius loci) appears in garden art of various cultures. In its topos, garden is an idealised form of nature and a symbolic form of paradise, and in a historical aspect it records the uniqueness of nature in time and place. A garden is a place created by nature and human beings. It's determined by topography, climate, vegetation and architecture but its image is also shaped by a local economy and cultural models. Garden design reflects the search for balance between nature and culture. Designers make use of the semantic content, evoking many associations in a visitor and appealing to their experience and knowledge. These elements together create unique genius loci of a garden. The article explores various understanding of the genius loci in garden art of different cultures and periods (e.g. Europe, Japan, Australia).

Słowa kluczowe

PL

ogrody historyczne i współczesne; percepcja ogrodu; semantyka; sztuka ogrodowa

EN

garden art; garden perception; historic and modern gardens; semantics

• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 107, z. 5-A
• Strony: 13-30
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz.,

Twórcy

autor

Zachariasz, A.

• Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska,

Bibliografia

• 1001 ogrodów, które warto w życiu zobaczyć, Warszawa 2008.
• BIAŁOSTOCKI J., Symbole i obrazy w świecie sztuki, Warszawa 1982.
• BOGDANOWSKI J., Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Kraków 1976.
• CHAMBERS W., Dissertation on Oriental Gardening, London 1772.
• CHARAGEAT M., Sztuka ogrodów, Warszawa 1978.
• CZARTORYSKA I., Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, Wrocław 1805.
• DEZALLIER D’ARGENVILLE J.-A., La Théorie et la pratique du jardinage, Paris 1709.
• GOULTY G.A., A Dictionary of Landscape, Aldershot 1993.
• GRIMAL P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987.
• HUNT J.D., Greater Perfection, The Practice of Garden Theory, London 2000.
• HUNT J.D., The Figure in the Landscape, Baltimore 1976.
• JANKOWSKI E., Dzieje ogrodnictwa w Polsce w zarysie, Warszawa 1923.
• JANKOWSKI E., Dzieje ogrodnictwa, t. I, Kraków 1938.
• JAROSZEWSKI T.S., O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981.
• KUCK L., The World of the Japanese Garden, New York-Tokyo 1968.
• ŁEPKOWSKI J., Listy z podróży archeologicznej. Jasielskie, "Gazeta Warszawska", Warszawa 1852.
• MAJDECKI L., Historia ogrodów, Warszawa 1981.
• MOSZYŃSKI F.A., Rozprawa o ogrodownictwie angielskim, tłum. i wstęp: A. Morawińska, Wrocław 1977.
• NORBERG-SCHULZ CH., Bycie, przestrzeń i architektura, Warszawa 2000.
• PANOFSKY E., Ideowe poprzedniki chłodnicy Rolls Royce’a, [w:] E. Panofsky, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 343-361.
• PERRAULT CH., Porównanie starożytnych i nowożytnych w tym, co dotyczy sztuk i nauk, tłum. K. Secomska, [w:] Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce. 1600-1700, wybrał i opracował J. Białostocki, red. naukowa i uzupełnienia M. Poprzęcka i A. Ziemba, Warszawa 1994.
• SIEWNIAK M., MITKOWSKA A., Tezaurus sztuki ogrodowej, Warszawa 1998.
• SLAWSON D., Secret Teachings in the Art of Japanese Gardens, Tokyo 1987.
• SZAFRAŃSKA M., Ogród renesansowy. Antologia tekstów, Warszawa 1998.
• SZAFRAŃSKA M., Ogród w świetle księżyca, czyli genius loci a genius horti, [w:] Genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, (red.) B. Gutowski, Warszawa 2009, s. 147-152.
• SZMYGIN B., Dobór funkcji użytkowej uzupełnieniem konserwacji obiektów zabytkowych, [w:] "Aura" nr 11, 1993, s. 29.
• THACKER CH., The Genius of Gardening, London 1994.
• The Australian Garden, (ed.) H. Vaughan, Royal Botanic Garden Board Victoria 2007.
• The Oxford Companion to Gardens, Oxford, (eds.) G. Jellicoe, S. Jellioce, P. Goode, M. Lancaster, 1991.
• The theory and practice of gardening: wherein is fully handled all that relates to fine gardens, commonly called pleasure-gardens ... Done from the French original [of Antoine Joseph Dezallier d'Argenville] ... by John James, printed by Geo James, London 1712.
• WINTLE S., Australian by design, [w:] "Topos" 02/(62), 2008, s. 20-26.
• WODZICKI S., O chodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu Drzew, Krzewów, Roślin i Ziół celnieyszych ku ozdobie Ogrodów przy zastosowaniu do naszej strefy, t. I, wyd. II, Kraków 1824.
• WOODBRIDGE K., The Stourhead Landscape, London 1995.
• ZACHARIASZ A., Liryczne piękno, tajemniczość i spokój. Historyczne i współczesne ogrody japońskie, Czasopismo Techniczne, z. 4-A/2010, s. 53-88, Kraków 2010.
• ZACHARIASZ A., O sacrum i symbolice w ogrodach angielskich, [w:] Sacrum w ogrodach historycznych i symbolika ich roślinności, materiały z II konferencji z cyklu "Dendrologia historyczna", Kraków 1997, s. 7-26.
• ZACHARIASZ A., Ogród barokowy - potrzeba okazałości. Natura ujarzmiona i nieskończoność perspektyw, [w:] Ogrody - zwierciadła kultury. Zachód, (red.) L. Sosnowski, A. Wójcik, Kraków 2008, s. 190-221.
• ZACHARIASZ A., Ogród za oknem jako dzieło sztuki, [w:] Ogród za oknem - dzieło sztuki, Wydawnictwo Sztuka ogrodu - sztuka krajobrazu, Warszawa 2010, s.12-27.
• ZACHARIASZ A., Współczesne kierunki i tendencje w projektowaniu parków publicznych, [w:] Nauka, Przyroda Technologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, t. 3, z. 1, #60, Poznań 2009.
• ZACHARIASZ A., Zabytkowe parki i ogrody publiczne we współczesnym krajobrazie - problemy rewaloryzacji, [w:] Przyroda i miasto, t. X, cz. I, (red.) J. Rylke, Warszawa 2007, s. 328-354.
• ZUG S.B., Ogrody w Warszawie i jej okolicach opisane w r. 1784, [w:] Kalendarz Powszechny na rok przestępny 1848, R. 14, 1848, s. 1-18.
• ZUYLEN G. VAN, The Garden. Vision of Paradise, London 1995.