Miastotwórcza rola transportu w teorii urbanistyki

• Autorzy: Gzell, S.

Warianty tytułu

EN

City-formative role of transport in the theory of urbanism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wyrażona w tytule tomu współzależność: transport a logika formy urbanistycznej zachęciła autora artykułu do zarysowania syntezy, której "głównym bohaterem" jest miasto nowoczesne. Przeciwstawiona innym formułom doktrynalnym jak np. socrealizm a także współczesnym eksperymentom Nowej Urbanistyki, struktura przestrzenna miasta z czasów modernizmu jest nadal wdzięcznym przedmiotem badań nad teoretycznymi podejściami do problemu budowania formy urbanistycznej w kontekście funkcji transportowych. Osią kompozycyjną tekstu jest pytanie o rolę ulicy w przestrzennej strukturze miasta a zwłaszcza kwestia dualizmu: ulica jako element świadomie komponowanej przestrzeni urbanistycznej i jednocześnie jako czynnik strukturotwórczy zmieniający strukturę miejską odpowiednio do ewolucji i rewolucji w systemach transportowych. Geometria układu ulicznego traktowana jest tutaj jako jedno z głównych kryteriów typologii przestrzennych form miasta. W artykule opisano sześć takich typów ("szachownica", "ogród", "linia", "węzeł", "korytarz", "sieć"). Przegląd zamykają pytania o szanse skutecznego przeciwdziałania negatywnym skutkom "rozlewania się miast" i wyjścia z pułapki - z "ideowej próżni" - w jakiej znalazła się dzisiejsza urbanistyka.

EN

Encouraged by the title of this volume: transport and the logic of urban form, the author of this paper outlines the synthesis having The City of Modern Movement as the main hero. Contrasted with other doctrinal formulations such as "social realism" and contemporary experiments of New Urbanism, still The City of Modern Movement is suitable a subject for studying theoretical approaches to the problem of principles governing the formation of urban spatial structure in the context of transport functions. Compositional axis of the paper is the question about the role of the street in urban spatial structure and - in particular - the dualism: street as the element of consciously composed urban space versus the structure formation/form generative factor changing the city structure respectively to the evolution and revolution in transport system. The geometry of street pattern is regarded here as the main criterion in the typology of urban form. In the paper six types of form are discussed (chessboard, "garden", line, knot, corridor, net). The review is concluded by questions about the chances of effective counteraction to negative impact of urban sprawl and how to come out of "ideological vacuum" in which today urbanism is trapped.

Słowa kluczowe

PL

forma urbanistyczna; geometrie układu sieci ulic; kompozycja urbanistyczna; miasto modernistyczne; nowa urbanistyka; planowanie przestrzenne

EN

modern city; new urbanism; spatial planning; street patterns; urban composition; urban form

• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 107, z. 1-A
• Strony: 5-19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz.,

Twórcy

autor

Gzell, S.

• Zakład Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechnika Warszawska

Bibliografia

• W. Wicher, Studia nad typologią ulic jako element analizy urbanistycznej. Wybrane zagadnienia na przykładzie Krakowa, praca doktorska, maszynopis w Bibliotece WA PK.
• I. Drexler, Konkursowy plan regulacyi Wielkiego Krakowa, Czasopismo Techniczne 4, Lwów 1911.
• U. Forczek-Brataniec, Widok z drogi. Krajobraz w percepcji dynamicznej, Wydawnictwo Elamed, Katowice 2008.
• K.K. Pawłowski, Początki polskiej nowoczesnej myśli urbanistycznej, [w:] Sztuka około 1900, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1969.
• I. Cerdá, La théorie générale de l’urbanisation, Editions du Seuil, Paris 1979.
• J. Busquets, Barcelona. The urban evolution of a compact city, Harvard University, Graduate School of Design, Nicolodi, Rovereto 2005.
• G. Ciucci, F. Dal Co, M. Manieri-Elia, M. Tafuri, The American City. From the Civil War to the New Deal, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 1983.
• G. Sigfried, Przestrzeń, Czas, Architektura. Narodziny nowej tradycji, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1968.
• G.R. Collins, C. Crasemann-Collins, Camillo Sitte: The Birth of Modern City Planning, Rizzoli, Nowy Jork 1986.
• K. Henrici, Beitrage zur praktischen Asthetik im Stadte-Bau, D.W. Callwey, Monachium 1891.
• H. Geretsegger, M. Peinter, Otto Wagner, Residenzverlag, Salzburg 1964.
• P. Krakowski, Sztuka Trzeciej Rzeszy, IRSA Wiedeń, MCK Kraków 1992.
• W. Sonne, Representing the State. Capital City Planning in the Early Twentieth Century, Prestel, Munich–Berlin–London–New York 2003.
• J. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1990.
• T. Kotaszewicz, Koncepcje przestrzenne rozwoju Warszawy w pracach Tadeusza Tołwińskiego 1916–1946, seria Krajobraz Warszawski, Urząd Gminy Warszawa Centrum, Warszawa 1994.
• W. Kononowicz, Wrocław. Kierunki rozwoju urbanistycznego w okresie międzywojennym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1990.
• M. Sołtysik, Gdynia. Miasto dwudziestolecia międzywojennego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1993.
• H. Ebenezer, Garden Cities of Tomorrow, Attic Books, Powys, 1985 (reprint z 1902).
• F.J. Osborne, A. Whittick, New Towns, Leonard Hill, London 1977.
• Ł. Heyman, Nowy Żoliborz, Studia z Historii Sztuki, t. XXV, PAN, Instytut Sztuki, Ossolineum, Wrocław 1976.
• H. Gurjanowa, Radzieckie koncepcje nowego osadnictwa z lat 1928–1931, IPPPP PW, Materiały i Studia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1967.
• Źródła do studiów nad rozwojem przestrzennym Warszawy, IUiPP WA PW, z. 1, Warszawa 1981.
• B. Malisz, Ekonomika kształtowania miast, Studia KPZK PAN, t. IV, 1963.
• P. Hall, Cities and Regions in a Global Economy, UN Centre for Regional Development, Nagoya 1991.
• A. Kotarbiński, Jan Chmielewski – sylwetka twórcy i zarys działalności, [w:] Początki planowania przestrzennego w Polsce, Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki XV, PAN, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1979.
• J.O. Chmielewski, Podstawowe problemy planowania przestrzennego obszarów odnowy i rozwoju sił człowieka, Problemy Uzdrowiskowe, z. 1 (38), 1968.
• K. Chwalibóg, Ewolucja struktury zespołów mieszkaniowych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1976.
• K. Chwalibóg, Urbanistyczna przyszłość Płocka, Architektura 7–8, 1974.
• W. Seruga, A. Wyżykowski, Zespół osiedli Ruczaj-Zaborze w Krakowie, Architektura 10, 1976; Pasmo Wielickie, Architektura 4, 1980, Krakowski Zespół Miejski, Architektura 6, 1980; K. Seibert, Plan Wielkiego Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983.
• A. Kowalewski, Warszawa. Problemy rozwoju, Książka i Wiedza, Warszawa 1981.
• O. Hansen, LSC. Linearny System Ciągły, Architektura 4–5, 1970.
• The Changing Map of Europe. The Trajectory Berlin–Poznań–Warszawa, red. R. Domański, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Warszawa 1999.
• The Modern City Revisited, ed. T. Deckker, do.co, mo.mo, Spon Press, London–New York 2000.
• J. Jacobs, The Death and Life of Great American Cities. The Failure of Town Planning, Random House, 1961.
• W. Baburow i in., Architekt i urbanista, Architektura 11–12, 1948.
• K. Wejchert, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa 1974.
• E. Cliff, Professional Conflict over Urban Form. The Case of Urban Freeways, 1930 to 1970, [w:] Planning the Twentieth-Century American City, ed. M. Corbin Sies, Ch. Silver, The Johns Hopkins University Press, Baltimore–London 1996.
• F. Dal Co, From Parks to the Region, [w:] The American City. From the Civil War to the New Deal, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 1983.
• J. Gottmann, Megalopolis. The Urbanized Northeastern seaboard of the United States, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London 1961.
• J.A. Dutton, New American Urbanism, Milano 2000.
• S. Kieniewicz, Pomysły urbanistyczne margrabiego Wielopolskiego z 1862 roku, [w:] Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury, Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1953.