Charakterystyka sedymentacyjna stropowych osadów stożka domańskiego (neogen/plejstocen) w Kotlinie Orawskiej

• Autorzy: Kukulak, Józef

Warianty tytułu

EN

Sedimentary characteristics of the topmost deposits, Domański alluvial cone (Neogene/Pleistocene) Orawa Depression, Polish Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wierzchowinową część Domańskiego Wierchu na Orawie budują dwie serie osadów różniące się litologią. Należą one do dwóch różnowiekowych stożków napływowych o odmiennym pochodzeniu materiału. W jego niższej części (stożek osadów fliszowych) zalegają warstwy ilasto-mułowe na przemian z piaszczysto-żwirowymi, o miąższości 4-10 m i upadzie 10-30° ku NNW. Żwiry są dobrze obtoczonymi (0,59) okruchami piaskowców fliszowych, o dominujących frakcjach 32-64 i 65-128 mm, o kształcie dyskoidalnym i elipsoidalnym. Stropową część profilu (stożek z materiału tatrzańskiego) tworzą gliny o miąższości 0,5-1,5 m, z okruchami skał krystalicznych, zalegające niezgodnie na żwirach piaskowcowych. Osady w całym profilu są silnie zwietrzałe.

EN

The Domański Wierch hill near Czarny Dunajec is a fragment of a Neogene alluvial fan (Fig. 1). It is built of gravels and sands alternating with clays and muds (Fig. 2). The material in the cone comes mainly from the Podhale Flysch. A thin cover of glacifluvial Pleistocene sediments derived from the Tatra Mountains overlies the Neogene fan sediments. Until recently, the sediments in the lower and middle parts of the hill were better studied. A new trench on the hill crest exposed the structure of sediments in the highest part of the hill (fig. 3). The sequence exposed in this trench includes, in its lower part, two layers of clays (A, C) separated by a series of gravels and sands (B) 9-10 m thick, all inclined to NW, and covered discordantly by a Mindelian glacifluvial cover (D) - Fig. 4. The sandy-gravelly series (B) contains accumulations of coarse and fine gravels, with 32-64 mm and 64-128 mm size fractions prevailing (Fig. 6). Sandstone pebbles are mostly discoidal and ellipsoidal (73% in total; Fig 7). Their mean roundness is 0.59, and those in the 64-128 mm size grade are the best rounded (Fig. 8). The azimuths of dipping of the surfaces of their greatest cross-section are concentrated in the interval 320-40° (Fig. 9). The inferred paleotransport direction is from the south, with due account for the lack of distinct imbrication and the postdepositional tectonic tilt.This inference is supported by a NE-NW - oriented cross-lamination in sand lenses and layers within the cone. The cover of the glacifluvial sediments (D) is strongly weathered, clayey. Only pebbles of quartzitic sandstones, the most resistant to weathering, are preserved. They form now a continuous horizon at the base of the cover. Most other pebbles were decomposed to clay. The base of the cover includes also faintly laminated clayey-muddy loams with clay balls. Similar loams fill frost wedges in the contact zone with the Neogene gravels (Fig. 10).

Słowa kluczowe

PL

osady stropowe; sedymentacja; Kotlina Orawska

EN

topmost deposits; sedimentation; Orawa Depression

• Czasopismo: Studia Geologica Polonica
• Rocznik: 1998
• Tom: Vol. 111
• Strony: 93-111
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., fot., map., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kukulak, Józef

• Institute of Geography, Cracow Pedagogical University, ul. Podchorążych 2, 30-084, Kraków, Poland,

Bibliografia

• [1]. Bac-Moszaszwili, M., 1992. Struktura zachodniego zakończenia masywu tatrzańskiego (Structure of the western termination of the Tatra massif). Annal. Soc. Geol. Polon., 63: 167-193.
• [2]. Baumgart-Kotarba, M., 1983. Kształtowanie koryt i teras rzecznych w warunkach zróżnicowanych ruchów tektonicznych (na przykładzie wschodniego Podhala). (Channel and terrace formation due to differential tectonic movements with the Eastern Podhale Basin as example). Prace Geogr. Inst. Geogr. i Przestrz. Zagosp. PAN, 145: 1-119.
• [3]. Baumgart-Kotarba, M., 1992. Rozwój geomorfologiczny Kotliny Orawskiej w warunkach ruchów neotektonicznych (The geomorphological evolution of the Intramontane Orawa basie associated with neotectonic movements (Polish Carpathians). Studia Geomorph. Carp. Balcanica, 25/26: 3-26.
• [4]. Birkenmajer, K., 1954. Sprawozdanie z badań geologicznych przeprowadzonych nad neogenem na Podhalu w latach 1949-1951 (Geological investigations of Podhale Neogene (Central Carpathians). Biul. Inst. Geol., 86: 59-79.
• [5]. Birkenmajer, K., 1958. Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Cz. 11. Wyd. Geol. Warszawa: 1-72.
• [6]. Birkenmajer, K., 1976. Plejstoceńskie deformacje tektoniczne w Szaflarach na Podhalu (Pleistocene tectonic deformations at Szaflary, West Carpathians, Poland). Rocz. Pol. Tow. Geol., 46: 309-323.
• [7]. Birkenmajer, K., 1978. Neogene to Early Pleistocene subsidence close to the Pieniny Klippen Bek, Polish Carpathians. Studia Geomorph. Carp.-Balcanica, 12: 17-28.
• [8]. Birkenmajer, K., 1979. Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Wyd. Geol. Warszawa: 1-236.
• [9]. Birkenmajer, K. & Stuchlik, L., 1975. Early Pleistocene pollen-bearing sediments at Szaflary, West Carpathians, Poland. Acta Paleobot., 16 (2): 113-146.
• [10]. Friedberg, W., 1906. Das Miozn der Niederung von Nowy Targ. S.A. Akad. Wiss. Wien, 115: 779-792.
• [11]. Gołąb, J., 1954. Flisz Podhala na zachód od Białego Dunajca. Mater. Niepubl. Inst. Geol. Kraków.
• [12]. Gradziński, R., Kostecka, A., Radomski, A. & Unrug, R., 1986. Zarys sedymentologii. Wyd. Geol. Warszawa: 1-628.
• [13]. Halicki, B., 1930. Dyluwialne zlodowacenie północnych stoków Tatr (La glaciation quaternaire du versant Nord de la Tatra). Spraw. Państ. Inst. Geol., 5 (3-4): 377-534.
• [14]. Henkiel, A., 1974. Zagadkowy "uskok" w holoceńskim tarasie Łodynki (Karpaty Wschodnie). Przegl. Geol., 2: 110-112.
• [15]. Klimaszewski, M., 1948. Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym. Prace Wrocł. Tow. Nauk., B, 7: 5-235.
• [16]. Klimaszewski, M., 1950/51. Rzeźba Podhala. Czas. Geogr., 21-22: 237-250.
• [17]. Klimaszewski, M., 1988, Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa: 1-668.
• [18]. Krumbein, R. & Sloss, L., 1963. Stratigraphy and Sedimentation. Freeman & Company. San Francisco: 1-660.
• [19]. Lindner, L., Nitychoruk, J. & Butrym, J., 1993. Liczba i wiek zlodowaceń tatrzańskich w świetle datowań termoluminescencyjnych osadów wodnolodowcowych w dorzeczu Białego Dunąjca (Problem of number and age of glaciations in the Tatra Mts against thermoluminescence dating of glaciofluvial sediments in the Biały Dunąjec drainage basin). Przegl. Geol., 1: 10-20.
• [20]. Łańcucka-Środoniowa, M., 1963. Stan badań paleobotanicznych nad miocenem Polski południowej (Paleobotanical investigations on the Miocen of the southern Poland). Rocz. Pol. Tow. Geol.; 33 (2): 131-147.
• [21]. Niedzielski, H., 1971. Tektoniczne pochodzenie wschodniej części Kotliny Nowotarskiej (Tectonic origin of the eastern part of the valley of Nowy Targ). Rocz. Pol. Tow. Geol., 41: 397-408.
• [22]. Oszast, J., 1970. O wieku stożka Domańskiego Wierchu na podstawie badań palynologicznych (On the age of the Domański Wierch cone determined by the palynological methods). Kwart. Geol., 14 (4): 843-845.
• [23]. Oszast, J., 1973. The Pliocene profile of Domański Wierch near Czarny Dunąjec in the light of palynological investigations (Western Carpathians, Poland). Acta Paleobot., 14 (1): 1-42.
• [24]. Oszast, J. & Stuchlik, L., 1977. Roślinność Podhala w neogenie (The Neogene vegetation of the Podhale (West Carpathians, Poland). Acta Paleobot., 18 (1): 45-86.
• [25]. Plewa, K., 1969. Analiza pokryw Żwirowych w Domańskim Wierchu (An analysis of gravel covers in the Domański Wierch fan). Folia Geogr. ser. Geogr.-Phys., 3: 101-114.
• [26]. Pomianowski, P., 1995. Budowa depresji orawskiej w świetle analizy wybranych materiałów geofizycznych (Structure of the Orawa Basin in the light of selected geophysical data). Ann. Soc. Geol. Polon., 64: 67-80.
• [27]. Powers, M. C., 1953. A new roundness scale for sedimentary particles. Sedim. Petrol., 23: 117-119. Raciborski, M., 1892. Zapiski paleobotaniczne. Kosmos, 17: 526-533.
• [28]. Romer, E., 1929. Tatrzańska epoka lodowa. Prace Geogr., 11: 1-186.
• [29]. Sikora, W. & Wieser, T., 1974. Utwory piroklastyczne w utworach neogeński ch śródgórskiej niecki Orawy-Nowego Targu. Kwart. Geol., 18 (2): 441-443.
• [30]. Stuchlik, L., 1980. Chronostratygratia neogenu Polski południowej (północna część paratetydy centralnej) na podstawie badań paleobotanicznych (Chronostratigraphy of the Neogene in southern Poland (nothern part of the Central Paratethys) on the basis of paleobotanical studies). Przegl. Geol., 8: 443-447.
• [31]. Stuchlik, L., 1987. Przegląd badań paleobotanicznych osadów plioceńskich i wczesnoplejstoceńskich Polski środkowej i południowej (Review of paleobotanical studies on Pliocene and Lower Pleistocene deposits in central and southern Poland). Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce. Wyd. PAN: 54-62.
• [32]. Szafer, W., 1950. Przewodnik do wycieczki na Podhale XXII Zjazdu Pol. Tow. Geol. w r. 1949 (Guide d'excursion en Podhale de la XXII Reunion de la Société Géologique de Pologne en 1949). Rocz. Pol. Tow. Geol., 19: 505-508.
• [33]. Szafer, W., 1952. Młodszy trzeciorzęd Podhala i jego stosunek do plejstocenu (The young Tertiary of the Podhale and its relation with the Pleistocene). Biul. Inst. Geol., 66: 555-558.
• [34]. Urbaniak, J., 1960. Wiercenie na Domańskim Wierchu w Kotlinie Nowotarskiej koło Czarnego Dunajca (The borehole at Domański Wierch near Czarny Dunąjec, Podhale area). Kwart. Geol., 4 (3): 787-797.
• [35]. Unrug, R., 1957. Współczesny transport i sedymentacja żwirów Dunajca (Recent transport and sedimentation of gravels in the Dunajec valley, Western Carpathians). Acta Geol. Pol., 7: 217-257.
• [36]. Watycha, L., 1976. Neogen niecki orawsko-nowotarskiej (The Neogene of the Orawa—Nowy Targ Basin). Kwart. Geod., 20 (3): 575-585.
• [37]. Watycha, L., 1977. Objaśnienia do szczegółowej Mapy Geologicznej Polski. Arkusz Czarny Dunajec (1048), 1:50 000, Wyd. Geol. Warszawa: 1-102.
• [38]. Wiewióra, A. & Wyrwicki, R., 1980. Minerały ilaste osadów neogenu niecki orawsko-nowotarskiej (Clay minerals of the Neogene sediments in the Orawa—Nowy Targ Basin). Kwart. Geol., 24 (2): 333-348.
• [39]. Zastawniak, E., 1972. Pliocene leaf flora from Domański Wierch near Czarny Dunajec, Western Carpathians, Poland. Acta Paleobot., 13 (1): 1-73.