The Cistercians large-scale water systems

• Autorzy: Milecka, M.

Warianty tytułu

PL

Wielkoprzestrzenne układy wodne cystersów

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Cistercian Order having in its rule soil cultivation as one of the main activities, developed in its congregation certain permanent principles regarding a choice of the monastery location and a manner in which it was arranged. Water constituted an inherent attribute of their layouts and it was used for economic and industrial purposes in a very skilful way. Throughout centuries, Cistercian streams and rivers, whose waters were captured in the form of canals, millstreams and ponds, constituted a source of water necessary to irrigate farmlands and gardens, to the proper work of ‘water crafts’ of mills, forges, breweries and fulleries. The article presents water systems in the territories administered by two abbeys, i.e. Cîteaux and Mogiła in order to show solutions in the range of large scale water management used by Cistercians. Transformations of the landscape which were made in the presented areas and their contemporary results should constitute the basis for further research on the influence of man’s activities on the natural environment, whereas historical systems and water devices should be researched at length and protected as cultural heritage of the white monks.

PL

Zakon cystersów, mający w swojej regule uprawę roli jako jedno z głównych zajęć, wyrobił w swoim zgromadzeniu pewne stałe zasady dotyczące wyboru terenu pod lokalizację klasztoru i sposobu jego rozplanowania. Nieodłącznym atrybutem ich założeń była woda, w niezwykle sprawny sposób wykorzystywana do celów gospodarczych i przemysłowych. Cysterskie strumienie i rzeki, których wody ujęto w kanały, młynówki i stawy, przez całe wieki były źródłem wody koniecznej do nawadniania użytków rolnych i ogrodów, do pracy „kunsztów wodnych” młynów, kuźni, browarów i foluszy. Artykuł prezentuje układy wodne na terenach administrowanych przez dwa opactwa: Cîteaux i Mogiłę, w celu ukazania stosowanych przez cystersów rozwiązań w zakresie wielkoprzestrzennej gospodarki wodnej. Przekształcenia krajobrazu, jakich dokonano na prezentowanych obszarach, i ich współczesne skutki winny stanowić podstawę dalszych badań nad wpływem działalności człowieka na środowisko przyrodnicze, historyczne układy i urządzenia wodne powinny zaś być szczegółowo zbadane i objęte ochroną jako dziedzictwo kulturowe białych mnichów.

Słowa kluczowe

PL

opactwo cysterskie; klasztor; system wodny; walory naturalne

EN

Cistercians abbey; monastery; water system natural values

• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2012
• Tom: Nr 1(31)
• Strony: 13--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Milecka, M.

• Department of Landscape Design and Conservation, University of Life Sciences in Lublin

Bibliografia

• [1]Déceneux M., Les abbayes médiévales en France, Editions Oucst France, Rennes 2007.
• [2]Kinder T.N., Cistercian Europe. Architecture of Contemplation, Grand Rapids, Michigan/Cambridge 2002.
• [3]Layout plan of the Dlubnia River, mill races and water mills in Mogiła, Krzeslawice and Bieńczyce regions, undated, scale 1:2880, in colour, from the map archives of Cistercian Monastery in Mogiła, cat. no. 24.
• [4]Leroux-Dhuys J.F., Les abbayes cisterciennes en France et en Europe, Editions Place des Victoires, Paris 1998.
• [5Łużyniecka E., Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2002.
• [6]Łużyniecka E., Świechowski Z., Kunkel R., Architektura opactw cysterskich. Małopolskie filie Morimond, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2008.
• [7]Milecka M., Doliny cysterskie - historia i współczesność, [in:] Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, D. Chylińska, J. Łach (eds), Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2010, pp. 63-72.
• [8]Milecka M., Ogrody cystersów w krajobrazie małopolskich opactw filii Morimondu, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.
• [9]Milecka M., Zarządzanie wodą w opactwach cysterskich, [in:] Architektura i technika a zdrowie, K. Gerlic (ed.), Zakład Graficzny Politechniki Śląskiej, Gliwice 2008, pp. 143-154.
• [10]Milecka M., Znaczenie wody w działalności ojców cystersów w Polsce, [in:] Obraz i żywioły, M.U. Mazurczak, M. Żak (eds), Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, pp. 263-275.
• [11]Mogiła, property of Cistercian Monastery - a copy of a cadasti-al map as of1872, made by J. Kempa in 1901, scale 1:2880, in colour, from the map archives of Cistercian Monastery in Mogiła, cat. no. 1.
• [12]Monasticon Cisterciense Poloniae. Dzieje i kultura męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej od średniowiecza do czasów współczesnych, A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek (eds), Vol. 1,2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
• [13]Plan of the Vistula course near Rybitwy and Plaszowski forest, as of 30.04.1853, linear scale, in colour, from the map archives of Cistercian Monastery in Mogiła, cat. no. 23.
• [14]Pour une histoire monumentale de l’abbaye de Cîteaux (1098-1998), M. Plouvier, A. Saint-Dcnis (eds), Cîteaux, commcntarii cistercienses, Association Bourguignonne des Sociétés Savantes, Dijon 1998.
• [15]Wyrwa A.M., Opactwa cysterskie na Pomorzu, Patria Polonorum Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1999.
• [16] Wyrwa A.M., Powstanie zakonu cystersów i jego rozwój na ziemiach polskich w średniowieczu, [in:] Monasticon Cisterciense Poloniae. Dzieje i kultura męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej od średniowiecza do czasów współczesnych, Vol. 1, A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek (eds),Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999, pp. 27-54.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc120102