New occurrence of clausthalite (PbSe) in the Sudetes (SW Poland)

• Autorzy: Muszer, Antoni , Szuszkiewicz, Adam , Łobos, Krzysztof

Warianty tytułu

PL

Nowe wystąpienie clausthalitu (PbSe) w Sudetach

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The presence of clausthalite in the area of old mining works near Dziećmorowice in the Sowie Mts (SW Poland) is reported here for the first time. The identification of the clausthalite is based on macro- and microscopic observations, reflectance measurements, chemical analyses and X-ray diffraction data. The clausthalite, together with uraninite, forms veinlets in a breccia comprising <50% calc-silicate rock fragments. Different polishing hardnesses suggest some variation in the mineral structure of individual clausthalite grains. Chemical spot analyses do not reveal elements other than Pb and Se though calculated unit-cell parameters may suggest minor substitution of S for Se.

PL

Polimetaliczna mineralizacja w rejonie Dziećmorowice (blok sowiogórski) obejmuje siarczki, arsenki i siarkosole Fe, Ni, Co, Bi, Cu, Pb, Zn. Minerały te występują w żyłach barytowo-fluorytowo-kwarcowych, kalcytowych, barytowych, kwarcowo-kalcytowych, które były eksploatowane już w XVI wieku i reprezentowały głównie źródło srebra i miedzi. Po II wojnie światowej stwierdzono także wystąpienia uraninitu oraz minerałów wtórnych (m.in. torbernit, autunit, annabergit i erytryn). Żyły są wieku waryscyjskiego i przecinają gnejsy i migmatyty oraz podrzędnie występujące amfibolity, skały wapienno-krzemianowe i granulity. W roku 1984, na starej hałdzie między Dzeźmorowicami i Starym Julianowem autorzy znaleźli fragmenty skały wapienno-krzemianowej (największy ok. 0,5 kg) z gęstą (do 50% obj.) siecią żyłek zbudowanych z clausthalitu. Jest to czwarte wystąpienie clausthalitu w Polsce, a pozostałe obejmują Kowary, Kletno oraz złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Clausthalit z Dziećmorowic poddano badaniom mikroskopowym w świetle odbitym, punktowym analizom chemicznym na mikroskopie scanningowym i rentgenowskiej analizie dyfraktometrycznej. Ziarna izotropowego clausthalitu są ksenomorficzne i zawierają wrostki uraninitu oraz grafitu, mają refleksyjność wyższą od galeny i nie wykazują obecności trójkątnych wykruszeń, charakterystycznych dla tej ostatniej. Krzywe dyspersji refleksyjności są zbliżone do krzywych podawanych w literaturze, podobnie jak wartość parametru komórki elementarnej a = 6,108±0,001 (standardowo a = 6,124±0,001 ). Różnica ta może sugerować niewielkie podstawienie siarki za selen, aczkolwiek punktowe analizy chemiczne wykazały obecność tylko ołowiu – 73,38% wag. i selenu – 26,62% wag. Z uwagi na typ wystąpienia w formie luźnych bloczków i brak innych minerałów kruszcowych nie udało się ustalić pozycji clausthalitu w mineralizacji kruszcowej (Ni, Co, Pb, Zn i Cu) rejonu Dziećmorowic. Autorzy podejrzewają, że mimo pokaźnej koncentracji w znalezionych okazach clausthalit mógł uniknąć wcześniejszej identyfikacji z uwagi na makroskopowe podobieństwo do galeny.

Słowa kluczowe

EN

clausthalite; ore mineralization; Dziećmorowice; Sowie Mts; Poland

• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 37, iss. 2
• Strony: 123--132
• Opis fizyczny: Bibliogr. [35] poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Muszer, Antoni

• Institute of Geological Sciences, University of Wrocław, Maksa Borna 9, 50-204 Wrocław, Poland

autor

Szuszkiewicz, Adam

• Institute of Geological Sciences, University of Wrocław, Maksa Borna 9, 50-204 Wrocław, Poland

autor

Łobos, Krzysztof

• Institute of Geological Sciences, University of Wrocław, Maksa Borna 9, 50-204 Wrocław, Poland

Bibliografia

• BANAŚ M., 1965: New site of Pb, Hg, and Cu selenides in the Sudetes. Bulletin L’Academie Polonaise des Sciences, Serie des Sciences Géologiques et Géographiques, 13, 4, 267–271.
• BUCH L., 1802: Geognostische Beobachtungen auf Reisen durch Deutschlad und Italien. Entwurf einer geognostischen Beschreibung von Schlesien. In: Leopold von Buch’s Gesammelte Schriften, Bd. 1, Berlin.
• CRIDDLE A.J., STANLEY C.J., 1993: Quantitative data file for ore minerals. London-Glasgow-New York- -Tokyo-Melbourne-Madras. Chapman & Hall.
• DATHE E., FINCKCH L., 1906–1921: Geologische Karte von Preuen und benachbarten Bundesstaaten. 1:25000 Charlottenbrunn.
• DZIEKOŃSKI T., 1972: Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. Ossolineum, Wrocław, 420 pp.
• FIEDLER H., 1863: Die Mineralien Schlesiens mit Berücksichtigung der angrenzenden Länder. Breslau, 1–100.
• FINCKCH L. 1923: Die stellung der Gabbros und Serpentynite Niederschlesiens und ihre Beziehungen zu den Gneissen und den Graniten. Jahrbuch Preussischen geologischen L.A.B. 42, 2, 825–838.
• FÖRSTER B.R., 1875: Der Eulengebirgsgneiss und dessen Erzführung insbesondere bei Silberberg (preuss Schlesien). Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie, 291–295.
• GROCHOLSKI W., 1967: Tektonika Gór Sowich. Geologia Sudetica 3, 181–234.
• GUNIA T., 1985: Pozycja geologiczna bloku sowiogórskiego i jego wpływ na paleogeografię paleozoiku Sudetów środkowych. Geologia Sudetica 20, 2, 83–116.
• GUNIA P., 1997: Petrologia skał ultrazasadowych bloku sowiogórskiego. Prace Geologiczno-Mineralogiczne. LXV. Wyd. Uniw. Wroc. 1–65.
• HAYDUKIEWICZ A., OLSZEWSKI S., PORĘBSKI S., TEISSEYRE A., 1982: Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1:25000, arkusz Wałbrzych. Wyd. Instyt. Geol.
• HOEHNE K., 1935: Quantitative chemische und erzmikroskopische Bestimmung von Arsen, Antimon, Zinn und Wismut in vorwiegend schlesischen Bleiglanzen. Chemie der Erde 9, 178–185
• HOEHNE K., 1936: Über einige Arsen, Nickel, Kobalt, Silber, Wismut und Uranerzführende Kalkspatgänge der Grube Bergfreiheit zu Oberschmiedeberg im Riesengebirge. Chemie der Erde 10, 432–474.
• HOEHNE K., 1942: Hydrotermale Verezung im Gefolge der Waldenburger Porphyrdurchbrüche. Zeitschrift Berg.-Hütt.-u. Salinenw, 90 Abh.
• HOEHNE K., 1951: Zwei charakteristische Tonsteinlager in der Flözgruppe des unteren Hangendzuges (Westfal A) und ihre Bedeutung als Leitschichten im Waldenburger Bergbaugebiet (Niederschlesien). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie 7.
• HOEHNE K., 1953: Ein neues Vorkommen von chromhatligen alumohydrocalcit im niederschlesischen Bergbaugebiet. Neues Jahrbuch für Mineralogie, Monatshefte 1, 45–50.
• KOWALSKI W., 1977: Geochemia, mineralogia i geneza dolnośląskich złóż i wystąpień barytowych. Archiwum Mineralogiczne 33, 1, 107–160.
• KUCHA H., 1982: Platinum-group metals in the Zechstein copper deposits, Poland. Economic Geology 77, 1578–1591.
• KRYZA R., 1981: Migmatyzacja w gnejsach północnej części Gór Sowich. Geologia Sudetica 14, 7–100.
• KRYZA R., 1995: Metamorphic evolution, In: Dallmeyer et al. (eds). Pre-Permian geology of Central and Eastern Europe. Springer Verlag. Berlin-Heidelberg, 351–359.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986: Minerały Dolnego Śląska. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• MOCHNACKA K., 1967: Geologia polimetalicznego złoża w Kowarach (Dolny Śląsk). Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN Oddz. w Krakowie 40, 1–67.
• MUSZER A., 2000: Zarys mikroskopii kruszców. Wyd. Uniwer. Wroc., Wrocław, 233
• PETRASCHECK W.E., 1933: Die Erzlagerstätten des Schlesischen Gebirges. Arch. Lagerst. Forsch, 59, 1–50.
• PICOT P., JOHAN Z., 1982: Atlas of ore minerals. Elsevier, Amsterdam.
• PIESTRZYŃSKI A., 1996: Okruszcowanie. Monografia KGHM Polska Miedź S.A. Lubin. CBPM Cuprum, 200–237.
• SACHS A., 1906: Die Bodenschätze Schlesiens. Erze Kohlen Nutzbare Gestaine. Leipzig.
• SMULIKOWSKI K., 1952: Uwagi o starokrystalicznych formacjach Sudetów. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 21, 67–124
• STEINBECK E., 1857: Geschichte des schlesischen Bergbaues, t. I i II. Breslau.
• ĆVILOVA T.N., BEZSMERTNAJA M.S., SPIRIDONOV E.M., AGROSKIN A.S., PAPAJAN G.W., WINOGRADOV R.A., LEBEDEVA S.I., ZAVJALOV E.N., FILIMONOVA A.A., PETROV W.K., PAJTIAN L.P., SVEŠNIKOVA O.L., 1988: Sprawoćnik – opredelitel rudnych minerałov w atrożenom swietie. Nedra, Moskwa.
• TRAUBE H., 1888: Die Minerale Schlesiens. Breslau.
• WYCKOFF R.W.J., 1964: Crystal Structures, 1, 85–89.
• ŻELAŹNIEWICZ A., 1987: Tektoniczna i metamorficzna ewolucja Gór Sowich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 57, 203–348.
• ŻELAŹNIEWICZ A., 1990: Deformation and metamorphism in the Góry Sowie gneissic complex, Sudetes, SW Poland. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie 179, 129–157.

Identyfikatory

DOI

10.2478/v10002-007-0010-0