Wykorzystanie spontanicznych procesów przyrodniczych w rewitalizacji terenów poprzemysłowych - kontrowersje i rozwiązania

• Autorzy: Rostański, A. , Woźniak, G. , Tokarska-Guzik, B.

Warianty tytułu

EN

Spontaneous processes in revitalization of post-industrial areas - controversies and solutions

• Konferencja: Konferencja "Od terenów poprzemysłowych do..." (01-03.06.2006 ; Kraków, Polska)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niezagospodarowane tereny poprzemysłowe są typowym elementem krajobrazu wszystkich zindustrializowanych regionów w Europie. Zarządzanie takimi terenami stało się ważnym problemem środowiskowym. Z jednej strony z powodu działalności przemysłowej naturalna szata roślinna i gleba zostają zmienione lub nawet zniszczone, z drugiej strony tworzone są nowe wartości. Tereny poprzemysłowe niezależnie od prowadzonej rekultywacji podlegają naturalnym procesom (sukcesji), będącej skutkiem ekologii w podstawowym tego słowa znaczeniu - stosunkach wewnętrznych pomiędzy organizmami żyjącymi na niezagospodarowanym terenie a ich najbliższym środowiskiem. Biologiczna różnorodność (liczba gatunków, liczba agregatów roślinnych) odzwierciedla mikroróżnorodność określonego środowiska. Różnorodne warunki środowiskowe na terenach poprzemysłowych są oczywistym, ale niestety też bardzo skomplikowanym czynnikiem rekultywacji tych terenów. Niektóre z tych terenów postrzegane są jako odsłonięte grunty mineralne wystawione na kolonizację (podobnie jak w przypadku zjawiska naturalnego cofania się lodowców). W takich przypadkach potencjał biologiczny ma kluczowe znaczenie w naprawie systemów po naturalnych klęskach żywiołowych, czyli przykładowo dla propozycji takich jak odbudowa samopodtrzymujących, funkcjonalnych ekosystemów w renowacji. Potencjał biologiczny odnosi się zazwyczaj do bioróżnorodności systemu. Ta różnorodność wyrażona jest liczbą oraz obfitością wszystkich gatunków w obrębie poszczególnej jednostki funkcjonalnej.

EN

The industrial wasteland is the typical element of the landscape of all the industrialized regions in Europe. Management of such sites has become an important environmental problem. On the one hand as a result of the industrial activity the natural plant cover and land relief have been changed or even destroyed on the other new, exceptional habitats have been created. The industrial sites regardless of any reclamation carried out, undergo natural process (succession), that is the result of ecology in its basic meaning - the interrelationship between living organisms and their immediate wasteland habitat. The biological diversity (the number of species, and the number of plant assemblages) reflects the micro-variety of the specific habitat. The multivariate environmental conditions on the postindustrial sites are the obvious but unfortunately very complex factor in wasteland reclamation. For some sites it is possible to consider them as bare mineral land exposed to colonization (similar to a site of natural retreat of glaciers). In such cases the biological potential is of crucial importance to the recovery of systems after natural disasters, thus for purposes like re-establishment of self-sustaining, functioning ecosystems in restorations. This biological potential is usually referred to as the biodiversity of a system. This diversity is ex-pressed in terms of the number and abundance of species of all types within a particular functional unit.

Słowa kluczowe

PL

rekultywacja terenów poprzemysłowych; spontaniczne procesy przyrodnicze

EN

reclamation of industrial wasteland; spontaneous natural processes

• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2006
• Tom: R. 103, z. 8-A
• Strony: 75--86
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., fot.

Twórcy

autor

Rostański, A.

• Katedra Botaniki Systematycznej, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski

autor

Woźniak, G.

• Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski

autor

Tokarska-Guzik, B.

• Katedra Botaniki Systematycznej, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski

Bibliografia

• 1. Bejček V.P., Tyrner P. Primary succession and species diversity of avian communities on spoil banks after surface mining of lignite in the Most Basin (NW Bohemia), Folia Zoologica, Brno 29, 1980, 67-77.
• 2. Box J., Conservation or greening? The challenge of post-industrial landscapes, British Wildlife 4 (5), 1993, 273-279.
• 3. Box J., Nature Conservation and Post-Industrial Landscapes, Industrial Archeology Review, 21 (2), 1999, 137-146.
• 4. Cohn V.J., Rostański A., Tokarska-Guzik B., Trueman I.C., Woźniak G., The flora and vegetation of an old Solvay process tip in Jaworzno (Upper Silesia, Poland), Acta Soc. Bot. Pol. 70 (1), 2001, 47-60.
• 5. Dobrzańska J., Badania florystyczno-ekologiczne nad roślinnością galmanową okolic Bolesławia i Olkusza Acta Soc. Bot. Pol. 24 (2), 1955.
• 6. Dulewski J., Wtorek L., Problemy przywracania wartości użytkowych gruntom zdegradowanym działalnością górniczą, Inżynieria ekologiczna, Nr 1, Ochrona i rekultywacja gruntów, Wyd. Ekoinżynieria, Lublin, 2000, 14-22.
• 7. Gasidło K., Problemy przekształceń terenów poprzemysłowych, Architektura, Zesz. Nauk. Politechniki Śl., z. 37, 1998, 202.
• 8. Greenwood E.F., Gemmell R. P., Derelict industrial land as a habitat for rare plants in S.Lancs, (v .c.59) and W. Lancs, (v.c.60), Watsonia, 12, 1978, 33-40.
• 9. Grodzińska K., Korzeniak U., Szarek-Łukaszewska G., Godzik B, Colonization of zinc mine spoils in Southern Poland - preliminary studies on vegetation, seed rain and seed bank, Fragm. Flor. Geobot. 2001, 42.
• 10. IBA '99, Dahlheimer A., Radomski S., Danne S., Wubbeling B. (eds.) , Internationale Bauausstellung Emscher Park, Essen 1999.
• 11. Jefferson R.G., Quarries and wildlife conservation in the Yorkshire Wolds, England, Biol. Conserv., 29, 1984, 363-380.
• 12. Johnson M.S., Land reclamation and the botanical significance of some former mining and manufacturing sites in Britain, Environ, Conserv. 5, 1978, 223-228.
• 13. Krzaklewski W., Rekultywacja terenów pogórniczych, Wyd. SGGW, CPBP, z. 18, Warszawa 1990.
• 14. Pardey A., Naturschutz-Rahmenkonzeption Galmeifluren NRW, LOBF B. 16, Nordrhein-Westfalen, Recklinghausen 1999.
• 15. Lamparska-Wieland M., Historia zapisana w krajobrazie. Przyroda Górnego Śląska, 1, 14, 1996.
• 16. Patrzałek A., Rostański A., Procesy glebotwórcze i zmiany roślinności na skarpie rekultywowanego biologicznie zwałowiska odpadów po kopalnictwie węgla kamiennego. Arch. Ochr. Środ., 3-4, 1992, 157-168.
• 17. Prach K., Pyšek P., How do species dominating in succession differ from others? Journal of Vegetation Science 10, 1999, 383-392.
• 18. Prach K., Pyšek P., Šmilauer P., Prediction of Vegetation Succession in Human - Disturbed Habitats Using an Expert System, Restoration Ecology 7 (1), 1999, 15-23.
• 19. Rostański A., Spontaniczna sukcesja roślinności na wybranych zwałach poprzemysłowych w województwie katowickim. Kształtowanie Środowiska Geograficznego i Ochrona Przyrody na Obszarach Uprzemysłowionych i Zurbanizowanych, WBiOŚ, WNoZ, UŚ. 3, 1991, 35-38.
• 20. Rostański A., Hałdy przemysłowe - uciążliwy, a zarazem interesujący element krajobrazu Górnego Śląska, Przegląd Przyrodniczy, 7 (3-4), 1996, 259-262.
• 21. Rostański A., Rośliny naczyniowe terenów o wysokim stopniu skażenia metalami ciężkimi, Acta Biol. Siles. 30 (47), 1997a, 56-85.
• 22. Rostański A., Flora spontaniczna hałd Górnego Śląska, Archiwum Ochrony Środowiska, 23 (3-4), 1997b, 159-165.
• 23. Rostański A., Rekultywacja i zagospodarowanie nieużytków poprzemysłowych- rozwiązania alternatywne, Inżynieria ekologiczna, Nr 1, Ochrona i rekultywacja gruntów, Wyd. Ekoinżynieria, Lublin, 2000a, 81-86.
• 24. Rostański A., Podsumowanie badań flory terenów poprzemysłowych na Górnym Śląsku (1989-1999), Acta Biol. Siles. 35 (52), 2000b, 131-154.
• 25. Rostański A., Rola lokalnych zasobów genowych w zagospodarowaniu nieużytków poprzemysłowych, Materiały Sympozjum Warsztaty 2000 nt. Zagrożeń naturalnych w górnictwie,. Wieliczka 29 maja-1 czerwca 2001 „Druk-Rol", Kraków 2001, 163-172.
• 26. Rostański A., Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
• 27. Rostański A., Trueman I., A comparison of the spontaneous floras of coal mine heaps in two European industrial regions - Upper Silesia (Southern Poland) and the Black Country (UK), (in:) Green 3. The exploitation of natural resources and the consequences, Thomas Telford, London, 2001, 561-566.
• 28. Rostański A., Woźniak G., The development of vegetation on industrial wastelands In Upper Silesia (Poland) and the Ruhr Region (Germany). in: Jackowiak B. & Żukowski W. [eds.] Mechanisms of Anthropogenic Changes of the Plant Cover, Dept. of Plant Taxonomy, U.A.M. Poznań. 2001, 259-269.
• 29. Szafer W., Flora galmanowa, (w:) Szafer W., Zarzycki K. Szata roślinna Polski, T.II. PWN, Warszawa 1977, 110.
• 30. Tokarska-Guzik B., Hałda huty szkła w Jaworznie-Szczakowej jako ostoja zanikających gatunków w obrębie miasta. (w:) Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, WBiOŚ, WNoZ U.Śl. Katowice-Sosnowiec 1991, 3, 39-42.
• 31. Tokarska-Guzik B., Możliwości przyrodniczego zagospodarowania nieużytków miejskich i poprzemysłowych na przykładzie Aglomeracji Katowickiej, Mat. konferencji naukowej „Gospodarka terenami zniszczonymi działalnością człowieka", PAN, IPIŚ, Zabrze 1996a, 285-288.
• 32. Tokarska-Guzik B., Rola hałd zasadowych w utrzymaniu lokalnej bioróżnorodności Przegląd Przyrodniczy, 7 (3-4), 1996b, 261-266.
• 33. Tokarska-Guzik B., Kształtowanie i ochrona szaty roślinnej i krajobrazu Przegląd Przyrodniczy, 7 (3-4), 1996c, 273-280.
• 34. Tokarska-Guzik B., Przyrodnicze zagospodarowanie nieużytków miejsko-przemysłowych na przykładzie centrów górniczych Europy, Inżynieria ekologiczna, Nr 1. Ochrona i rekultywacja gruntów, Wyd. Ekoinżynieria, Lublin 2000. 72-80.
• 35. Tokarska-Guzik B., Przyrodnicze zagospodarowanie terenów pogórniczych, Materiały Sympozjum Warsztaty 2000 nt. Zagrożeń naturalnych w górnictwie, Wieliczka 29 maja -1 czerwca 2001, „Druk-Rol", Kraków 2001, 209-222.
• 36. Tokarska-Guzik B., Rostański A., Klotz F., Roślinność hałdy pocynkowej w Katowicach-Wełnowcu, Acta Biol. Siles. 19 (36), 1991, 94-102.
• 37. Tokarska-Guzik B. Rostański A., Woźniak G., Sustainable development of urban and post-industrial areas in photographs. Some examples, (w:) Cohn E. i in. Sustainable development of Industrial and urban areas. Student manual. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice 2000.
• 38. Tokarska-Guzik B., Rostański A., Możliwości i ograniczenia przyrodniczego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Natura Silesiae Superioris, Suplement, 2001, 5-18.
• 39. Trueman I.C., Cohn E. V.J., Tokarska-Guzik B., Rostański A., Woźniak G., Calcareous waste slurry as wildlife habitat in England and Poland, (in:) Green 3, The exploitation of natural resources and the consequences, Thomas Telford, London 2001, 527-534.
• 40. Wierzbicka M., Rostański A., Microevolutionary changes in the ecotypes of calamine waste heap vegetation near Olkusz, Poland, Acta Biol. Crac. (in press), 2002.
• 41. Woźniak G., Primary succession on the sedimentation pools of coal mines (in Upper Silesia (Poland), Phtocoenosis 10 (9), 1998, 189-198.
• 42. Woźniak G., Kompała A., Rola procesów naturalnych w rekultywacji nieużytków poprzemysłowych, Inżynieria Ekologiczna. Nr 1, Ochrona i rekultywacja gruntów, Wyd. Ekoinżynieria, Lublin 2000, 87-93.
• 43. Woźniak C., Kompała A., Ekologiczny potencjał nieużytków poprzemysłowych jako podstawa ich iologicznej regeneracji. Materiały Sympozjum Warsztaty 2000 nt. Zagrożeń naturalnych w górnictwie. Wieliczka 29 maja-1 czerwca 2001, „Druk-Rol", Kraków 2001, 223-233.