Metody wymiarowania bezpieczeństwa ruchu lotniczego

• Autorzy: Skorupski, J.

Warianty tytułu

EN

Methods of air traffic safety dimensioning

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozprawa dotyczy problematyki wymiarowania, czyli liczbowej oceny bezpieczeństwa ruchu lotniczego. W części wstępnej przedstawiono definicje podstawowych pojęć z zakresu teorii bezpieczeństwa ruchu lotniczego, stanowiące założenia dla dalszych rozważań. Przedstawiono także obszerny przegląd stanu badań w zakresie oceny bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Na podstawie tych definicji (założeń) postawiono twierdzenia istotne dla możliwości opracowania metod wymiarowania bezpieczeństwa, a dotyczące: mierzalności bezpieczeństwa ruchu lotniczego, zarówno w aspekcie statycznym, jak i dynamicznym, możliwości wykorzystania pojęcia płynności do długoterminowej oceny bezpieczeństwa ruchu, istnienia najlepszej ze względu na bezpieczeństwo wielkości ruchu. W dalszej części rozprawy przedstawiono opracowane geometryczne metody wymiarowania bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem metody przestrzeni eliptycznych, metody przestrzeni złożonych oraz trójwymiarowej metody torów prostych. Omówiono także opracowane metody wymiarowania bezpieczeństwa ruchu w średnim i długim horyzoncie czasowym, wykorzystujące pojęcia pojemności sektora kontroli oraz płynności ruchu. Rozprawę kończy prezentacja kilku przykładów spośród licznych możliwych zastosowań omawianych wcześniej metod wymiarowania bezpieczeństwa ruchu. Należą do nich: ocena wpływu nowych sposobów organizacji przestrzeni powietrznej na bezpieczeństwo ruchu, metoda sekwencjonowana samolotów lądujących z wykorzystaniem poziomu bezpieczeństwa jako kryterium szeregowania, analiza występowania nadmiarowości w zapewnianiu bezpieczeństwa, wyznaczenia dopuszczalnej wielkości ruchu w sektorze, a także zastosowanie opracowanych metod w systemach wykrywania sytuacji potencjalnie konfliktowych. Rozprawę kończy podsumowanie i wykaz literatury.

EN

The paper deals with the issue of dimensioning, i.e. quantitative evaluation of air traffic safety. At the beginning, some basic definitions from the theory of air traffic safety are outlined and for the purpose of serving as assumptions for the analysis. Research in the field of air traffic safety is also reviewed extensively. On the basis of the above mentioned definitions (assumptions) a number of statements important for developing methods of safety dimensioning were made. These are related to: measurability of air traffic safety, both in static and dynamic terms; possibility of using the idea of traffic smoothness for long-term evaluation of air traffic safety; existence of best traffic volume according to safety criteria. In the next chapter, the developed geometric methods of air traffic safety dimensioning are presented, especially the method of elliptic areas, the method of complex areas and the three-dimensional method of straight trajectories. There follows a description of methods developed for medium and long-term air traffic safety dimensioning, employing the concept of traffic sectors capacity and the notion of traffic smoothness. The next chapter presents some examples of many possible applications of the above mentioned methods of air traffic safety dimensioning. These include: assessment of the influence of the new ways of organising airspace on traffic safety, the method of scheduling landing aircraft with the level of safety as a criterion, analysis of the presence of redundance in ensuring traffic safety, calculating allowable traffic volume in the sector, as well as the possibility of using the developed methods in collision detection systems. At the end of the thesis, a summary and references are given.

Słowa kluczowe

PL

ruch lotniczy; bezpieczeństwo ruchu lotniczego

EN

air traffic; air traffic safety

• Czasopismo: Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Transport
• Rocznik: 2008
• Tom: z. 66
• Strony: 3-183
• Opis fizyczny: Bibliogr. 193 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Skorupski, J.

• Wydział Transportu PW

Bibliografia

• [1] AIP Polska - Aeronautical Information Publication - Zbiór Informacji Lotniczych.
• [2] Ale B.J.M. i in., Towards a casual model for air transport safety - an ongoing research project, Safety Science, vol. 44, issue 8, Elsevier 2006, pp. 657-673.
• [3] Ambroziak T., Modelowanie ruchu lotniczego w aspekcie bezkolizyjnych lotów - sformułowanie zadania optymalizacyjnego, Komputerowe Wspomaganie Badań Naukowych, Wrocław 1995.
• [4] Ambroziak T., Modelowanie procesów technologicznych w transporcie, Prace Naukowe PW, Transport, z. 40, OWPW, Warszawa 1998.
• [5] Analizy stanu bezpieczeństwa lotów z lat 1994-2007. Urząd Lotnictwa Cywilnego, wcześniej Główny Inspektorat Lotnictwa Cywilnego 1994-2007.
• [6] Arad B.A., The controller load and sector design, Journal of Air Traffic Control, Cambridge 1964 pp. 12-31.
• [7] Athenes S. i in., Complexity and Controller Workload, International Conference on Human-Computer Interaction in Aeronautics, MIT, Cambridge 2002, pp. 56-60.
• [8] Aviation Capacity Enhancement Plan, US Department of Transportation, Federal Aviation Administration, DOT/FAA/ASC-95-01. Washington 1995.
• [9] Bauerle N., Engelhardt-Funke O., Kolonko M., On the waiting time of arriving aircrafts and the capacity of airports with one or two runways, European Journal of Operational Research, vol. 177, issue 2, Elsevier 2007, pp. 1180-1196.
• [10] Beasley J.E .. i in., Scheduling aircraft landings - the static case, Transportation Science, vol. 34, Elsevier 2000, pp. 180-197.
• [11] Blom H., Daams J., Nijhuis H., Human Cognition Modeling in ATM Safety Assessment, Air Transportation Systems Engineering, vol. 193, NLR Air Transport Safety Institute, Amsterdam 2001, pp. 481-511.
• [12] Bolender M.A., Slater G.L., Evaluation of scheduling methods for multiple runways, Journal of Aircrafts, vol 37, Cincinati 2000, pp. 3-22.
• [13] Borgoń J. i in., Symulacyjne metody badania bezpieczeństwa lotów, Wydawnictwo Naukowe ASKON, Warszawa 1997.
• [14] Brooker P., Reducing mid-air collision risk in controlled airspace: Lessons from hazardous incidents, Safety Science, vol. 43, issue 9, Elsevier 2005, pp. 715-738.
• [15] Brooker P., Air Traffic Management Accident Risk: The limits of realistic modeling, Safety Science, vol. 44, issue 5, Elsevier 2006, pp. 419-450.
• [16] Brooker P., Air Traffic Management accident risk. Part 2: Repairing the deficiencies of ESARR4, Safety Science, vol. 44, issue 7, Elsevier 2006, pp. 629-655.
• [17] Bureau of Transport and Communications Economics, Quality of service in Australian passenger aviation. Research report 80, Australian Government Publishing Service, Canberra 1992.
• [18] Button K. i in., Conforming with ICAO safety oversight standards, Journal of Air Transport Management, vol. 10, issue 4, Elsevier 2004, pp. 249-255.
• [19] Caldwell J.A., Fatigue in aviation, Travel Medicine and Infectious Disease, vol. 3, issue 2, Elsevier 2005, pp. 86-96.
• [20] Capri S., Ignaccolo M., Genetic algorithms for solving the aircraft-sequencing problem: the introduction of departures into the dynamic model, Journal of Air Transport Management, vol. 10, issue 5, Elsevier 2004, pp. 345-351.
• [21] Cardosi K.M., Murphy E.D., Human factors in the design and evaluation in air traffic systems, US Department of Transportation, Cambridge 1995, p. 762.
• [22] CFMU Operations executive summary, EUROCONTROL, 2002.
• [23] Chatterji G.B., Sridhar B., Measures for air traffic controller workload prediction, First AIAA Aircraft Technology, Integration and Operations Forum, Los Angeles 2001, pp. 35-41.
• [24] Christien R., Benkouar A., Chaboud T., Loubieres T., Air Traffic Complexity Indicators and ATC Sectors Classification, ATM '2003, Budapest 2003, pp. 2D3-1-2D3-7.
• [25] Clements J.C., The optimal control of collision avoidance trajectories in air traffic management, Transportation Research part B: Methodological, vol. 33, issue 4, Elsevier 1999, pp. 265-280.
• [26] Coombs C.H., Dawes R. M., Twersky A., Wprowadzenie do psychologii matematycznej, PWN, Warszawa 1977.
• [27] Dąbrowa-Bajon M., Jabłoński A., Sterowanie ruchem w transporcie jako element bezpieczeństwa i sprawności, Zagadnienia Transportu, PWN, Warszawa 1975, s. 127-136.
• [28] Dąbrowa-Bajon M., Podstawy sterowania ruchem kolejowym. Funkcje, wymagania, zarys techniki, OWPW, Warszawa 2002.
• [29] Duong V.N., Hoffmann E.G., Conflict Resolution Advisory Service in Autonomuos Aircraft Operations, w Proc. 16th Digital Avionics Systems Conference, Irvine CA 2007, pp. 9.3-10 - 9.3-17.
• [30] Dyduch J., Pawlik M., Systemy automatycznej kontroli jazdy pociągów, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2002.
• [31] EUROCONTROL, Risk assesment and Mitigation in ATM, ESARR 4, 2001.
• [32] EUROCONTROL, Eight States Free Route Airspace Project, Free Route Airspace Concept, 2002.
• [33] Feller W., Wstęp do rachunku prawdopodobieństwa, PWN, Warszawa 1987.
• [34] Findeisen W., Analiza systemowa - podstawy i metodologia, PWN, Warszawa 1985.
• [35] Findlay I., The Missing Link in Aviation Safety, IFATSEA, Londyn 2004, www.ifatsea.org (dostępna w grudniu 2007).
• [36] Finnair and Aeroflot planes in near collision, Helsingin Sanomat, Helsinki 2001, www.helsinki-hs.net (dostępna w grudniu 2007).
• [37] Fishmann G.S., Symulacja komputerowa - pojęcia i metody. PWE, Warszawa 1991.
• [38] Foreman, S.E., An application of Box-Jenkins ARIMA techniques to airline safety data, Logistics and Transportation Review, vol. 29, issue 3, 1993, pp. 221-240.
• [39] Friedman M., Decision analysis and optimality in air traffic control conflict resolution, Transportation Research part B: Methodological, vol. 22, issue 3, Elsevier 1988, pp. 207-216.
• [40] Friedman M., On the exact distribution of the number of perceived conflicts with prescribed duration in air traffic control, Transportation Research Part B: Methodological, vol. 23, issue 4, Elsevier 1989, pp. 245-256.
• [41] Friske M., Ehrmanntraut R., Modeling a responsibility-transfer service for the delegation of tasks in airborne separation procedures and ground automation, Aerospace Science and Technology, vol. 9, issue 6, Elsevier 2005, pp. 533-542.
• [42] Galas Z., Nykowski I., Żółkiewski Z., Programowanie wielokryterialne, PWE, Warszawa 1987.
• [43] Gellman Research Associates, Safety reports: aviation safety data accessibility study index, Office of System Safety, Federal Aviation Administration, Washington, DC 1997.
• [44] Gerz T. i in., Research towards a wake-vortex advisory system for optimal aircraft spacing, Comptes Rendus Physique, vol. 6, issues 4-5, Elsevier 2005, pp. 501-523.
• [45] Gładyś S., Symulacyjna metoda wyznaczania pojemności sektora kontroli ruchu lotniczego, praca doktorska, IT PW, Warszawa 1984.
• [46] Goodwin E.M., A Statistical Study of Ship Domain, Journal of Navigation, nr 28, Cambridge 1975, pp. 328-344.
• [47] Graaf A., Aviation safety, an introduction, Air & Space Europe, vol. 3, issues 3-4, Elsevier 2001, pp. 203-205.
• [48] Grochowski L., Narzędzia informatyczne w transporcie, Prace Naukowe PW, Transport, z. 45, OWPW, Warszawa 2001, s. 131-140.
• [49] Gucma S., Inżynieria Ruchu Morskiego, Wyd. Okrętownictwo i Żegluga, Gdańsk 2001.
• [50] Hadley G.A., Guttman J.A., Stringer P.G., Air traffic control specialist performance measurement database (DOT/FAA/CT-tN99/17). Atlantic City International Airport: Federal Aviation Administration William J. Hughes Technical Center 1999.
• [51] Heideman D., A queueing theory approach to speed-flow-density relationships, w Transportation and Traffic Theory, Pergamon 1996.
• [52] Hilburn B., Cognitive Complexity in Air Traffic Control, Eurocontrol Experimental Centre, Bretigny-sur-Orge 2004.
• [53] Hockday S.L., Chatziioanou A., An analytical method for aircraft collision risk estimation, Transportation Research part B: Methodological, vol. 20 issue 5, Elsevier 1986, pp. 415-428.
• [54] Hoekstra J.M., Gent R., Ruigrok R., Designing for safety: the "free flight" air traffic management concept, Reliability Engineering & System Safety, vol. 75, issue 2, Elsevier 2002, pp. 215-232.
• [55] Hurst M.W., Rose R.M., Objective job difficulty, behavioral response and sector characteristics in air route traffic control centres, Ergonomics, vol 21, Taylor & Francis 1987, pp. 697-708.
• [56] ICAO Document 9574, Manual on Implementation of a 300M (1000 FT) Vertical Separation Minimum between FL290 and FL410 inclusive, 2004.
• [57] Instrukcja o ruchu lotniczym kontrolowanym PL-4444, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa 2003.
• [58] Isaac A., Shorrock S.T., Kirwan B., Human Error in European air traffic management: the HERA project, Reliability Engineering & System Safety, vol. 75, issue 2, Elsevier 2002, pp. 257-272.
• [59] Isaacson D., Erzberger H., Design of a Conflict Detection Algorithm for the Center/TRACON Automation System, w Proc. 16th Digital Avionics Systems Conference, Irvine CA 2007, pp. 9.3-1-9.3-9.
• [60] Izquierdo M.I., The EUR RVSM Safety Monitoring Report, EATMP Infocentre, Bruksela 2004.
• [61] Jacyna M., Modelowanie wielokryterialne w zastosowaniu do oceny systemów transportowych, Prace Naukowe PW, Transport, z. 47, Warszawa 2001.
• [62] Janic M., An assessment of risk and safety in civil aviation, Journal of Air Transport Management vol. 6, issue 1, 2000, pp. 43-50.
• [63] Johnson C., Software tools to support incident reporting in safety-critical systems, Safety Science, vol. 40, issue 9, Elsevier 2002, pp. 765-780.
• [64] Jaźwiński J., Borgoń J., Niezawodność eksploatacyjna i bezpieczeństwo lotów, WKiŁ, Warszawa 1989.
• [65] Jaźwiński J., Ważyńska-Fiok K., Bezpieczeństwo systemów, PWN, Warszawa 1993.
• [66] Kalsbeek J.W.H., Some aspects of stress measurement of air traffic control officers at Schiphol Airport, Symposium on Stresses of the Air Traffic Control Officers, University of Manchester, Department of Postgraduate Medical Studies, Manchester 1976, pp. 39-42.
• [67] Kanifani, A., Keeler T.E., New entrants and safety: some statistical evidence on the effects of airline deregulation. In: L. Moses and I. Savage, Editors, Transportation Safety in an Age of Deregulation, Oxford University Press, Oxford 1989, pp. 115-128.
• [68] Kinnersley S., Roelen A., The contribution of design to accidents, Safety Science, vol. 45, issues 1-2, Elsevier 2007, pp. 31-60.
• [69] Kirwan B., Scaife R., Kennedy R., Investigating Complexity Factors in UK Air Traffic Management, Human Factors and Aerospace Safety, vol. 1, June, Ashgate Publishing 2001, pp. 125-144.
• [70] Kirwan B., Safety information design, Safety Science, vol. 45, issues 1-2, Elsevier 2007, pp. 155-197.
• [71] Kołowrocki K., Woropay M., An availability modelling of a bus transportation system, Międzynarodowa Konferencja Bezpieczeństwa i Niezawodności, Szczyrk 2001.
• [72] Korzan B., Elementy terorii grafów i sieci - metody i zastosowania, WNT, Warszawa 1978.
• [73] Kozielecki J., Psychologiczna teoria decyzji, PWN, Warszawa 1977.
• [74] Kozłowski M., Metoda oceny gotowości operacyjnej portu lotniczego, praca doktorska, WTPW, Warszawa 2004.
• [75] Kuchar J.K., A Review of Conflict Detection and Resolution Modelling Methods, IEEE Transactions On Intelligent Transportation Systems, vol. 1, No 4, Cambridge 2000, pp. 179-189.
• [76] Kulikowski R., Sterowanie w wielkich systemach, PWN, Warszawa 1976.
• [77] Lee W.K., Risk Assessment modeling in aviation safety management, Journal of Air Transport Management, vol. 12, issue 5, Elsevier 2006, pp. 267-273.
• [78] Leszczyński J., Optymalne decyzje w procesach transportowych, WkiŁ, Warszawa 1981.
• [79] Leszczyński J., Modelowanie systemów i procesów transportowych, OWPW, Warszawa 1994.
• [80] Lewiński A., Problemy oprogramowania bezpiecznych systemów komputerowych w zastosowaniach transportu kolejowego, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2001.
• [81] Lindsay K., Brudnicki D., McFarland A., Assessment of Field Trials, Algorithmic Performance and Benefits of User Request Evaluation Tool (URET) Conflict Probe, w Proc. 16th Digital Avionics Systems Conference, Irvine CA 2007, pp. 9.3-35-9.3-44.
• [82] Luce R.D., Raiffa H., Gry i decyzje, PWN, Warszawa 1964.
• [83] Majumdar A., Ochieng W.Y., The factors affecting air traffic controller workload, Centre for Transport Studies, Imperial College, London 2000.
• [84] Majumdar A, Polak J., Estimating the Capacity of Europe's Airspace Using a Simulation Model of Air Traffic Controller Workload, 80th Annual Meeting of the Transportation Research Board, Washington 2001, pp. 30-43.
• [85] Majumdar A, i in., En-route sector capacity estimation methodologies: An international survey, Journal of Air Transport Management, vol. 11, issue 6, Elsevier 2005, pp. 375-387.
• [86] Malarski M., Borgoń J., Skorupski J., Modelowe badanie bezpieczeństwa systemu ruchu lotniczego, Bezpieczeństwo Systemów'98, Zakopane 1998.
• [87] Malarski M., Modelowanie procesów ruchu lotniczego dla kontroli i planowania lotów, Prace Naukowe PW, Transport, z. 49, OWPW, Warszawa 2002.
• [88] Malarski M., Airplane Rotation Problem in Exploitation Cycle, Archives of Transport, vol. 14, No 4, Warszawa 2002, pp. 41-52.
• [89] Malarski M., Inżynieria ruchu w lotniczym systemie transportowym, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, nr 1586, Transport Nr 47, Gliwice 2003, s. 367-378.
• [90] Malarski M., Identification of True Parameters of Air Traffic and its Control, Archives of Transport, vol. 16, No 3, Warszawa 2004, pp. 5-20.
• [91] Malarski M., Zabezpieczenie lotów - zabezpieczenie ruchu - kontrola - sterowanie ruchem - inżynieria ruchu lotniczego. Prace Naukowe PW, Transport, z. 55, OWPW, Warszawa 2004, s. 51-72.
• [92] Malarski M., Dmochowski P., Wyznaczanie dopuszczalnych wielkości ruchu lotniczego, Badania Operacyjne i Systemowe 2004 - zastosowania. Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2004, s. 329-340.
• [93] Malarski M., Piątek M., BezkoIizyjna trajektoria lotu nietrasowego w ruchu lotniczym kontrolowanym, Prace Naukowe PR, Transport 3 (23), Radom 2005, s. 337-342.
• [94] Malarski M., Inżynieria ruchu lotniczego, OWPW, Warszawa 2006.
• [95] Malarski M., Bezpieczeństwo eksploatacji układu człowiek-złożone systemy transportowe. Zeszyty Naukowe AM w Szczecinie, nr 11 (83), Szczecin 2006, s. 195-202.
• [96] McFadden K.L., Hosmane B.S., Operations safety: an assessment of a commercial aviation safety program, Journal of Operations Management, vol. 19, issue 5, Elsevier 2001, pp. 579-591.
• [97] Meckif C., Chone R., Nicolaon J.P., The Tactical Load Smoother for multi-sector planning, 2nd FAA/Eurocontrol ATM R&D Seminar, Orlando 1998.
• [98] Mogford R.H., Guttman J.A, Morrow S.L., Kopardekar D., The complexity construct in air traffic control, FAA report (DOT/FAA/CT TN95/22), Atlantic City 1995.
• [99] Morier Y., Towards a new level of safety, Air & Space Europe, vol. 3, issues 3-4, Elsevier 2001, pp. 29-31.
• [100] Najmiec A, Widerszal-Bazyl M., Psychospołeczne warunki pracy kontrolerów ruchu lotniczego, Bezpieczeństwo Pracy - nauka i praktyka, nr 2/2000, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2006, s. 2-6.
• [101] Obretenow A., Dimitrow B., Teoria masowej obsługi, PWN, Warszawa 1989.
• [102] Pasquini A., Pozzi S., Evaluation of air traffic management procedures - safety assessment in an experimental environment, Reliability Engineering & System Safety, vol. 89, issue 1, Elsevier 2005, pp. 105-117.
• [103] Piasecki S., Teoria organizacji. Procedury projektowania, IBS PAN, Warszawa 1997.
• [104] Pietrzykowski Z., Procedury decyzyjne w sterowaniu statkiem morskim, Wyższa Szkoła Morska, z. 42, Szczecin 2003.
• [105] Prawo Lotnicze, Ustawa z dnia 3 lipca 2002 (Dz.U. z 2002 r., Nr 130, poz. 1112), z późn. zmianami.
• [106] Rhoades D.L. and Waguespack Jr. B., Better safe than service: the relationship between service and safety quality in the US airline industry. Managing Service Quality, vol. 9, issue 6, 1999, pp. 396-400.
• [107] Rose N.L., Fear of flying: economic analyses of airline safety, Journal of Economic Perspectives, vol. 6, issue 2, 1992, pp. 75-94.
• [108] Rutkowski G., Modelowanie domeny statku podczas manewrowania w akwenach ograniczonych, Zeszyty Naukowe PW, Transport, nr 47, OWPW, Warszawa 2001, s. 5-26.
• [109] Sanne J.M., Creating Safety in Air Traffic Control, Arkiv Forlag, Lund 2002.
• [110] Shorrock S.T., Kirwan B., Development and application of a human error identification tool fot air traffic control, Applied Ergonomics, vol. 33, issue 4, Elsevier 2002, pp. 319-336.
• [111] Shorrock S.T., Errors of memory in air traffic control, Safety Science, vol. 43, issue 8, Elsevier 2005, pp. 571-588.
• [112] Shorrock S.T., Errors of perception in air traffic control, Safety Science, vol. 45, issue 8, Elsevier 2007, pp. 890-904.
• [113] Skorupski J., Malarski M., Badania statystyczne i modelowe ruchu lotniczego w FIR Warszawa, V Konferencja Naukowa Nauka i Praktyka w Transporcie Serock, zeszyt III, Warszawa 1990, s. 186-192.
• [114] Skorupski J., Malarski M., Airport Capacity Prediction Problem, Symposium on Operations Research (SOR'96), Braunschweig 1996, s. 125.
• [115] Skorupski J., Metoda wyznaczania pojemności rejonu lotniska dla różnych systemów organizacji ruchu lotniczego, praca doktorska, Warszawa 1997.
• [116] Skorupski J., Malarski M., Gładyś S., Borgoń J., Techniki Symulacji w analizie bezpieczeństwa ruchu lotniczego w rejonie lotniska, VI Konferencja Naukowa Problemy Niezawodności Transportu Ustroń-Jaszowiec, t. 2, Warszawa 1997, s. 37-44.
• [117] Skorupski J., Malarski M., Probabilistic Analysis of Air Traffic Controller Reliability, Symposium on Operation Research, Jena 1997, pp. 181-182.
• [118] Skorupski J., Malarski M., Some Solution Methods for Determining Airport Sectors Capacity, 4th Meeting of the Euro Working Group on Transportation, Pergamon, Amsterdam vol. 2, Newcastle upon Tyne 1996, pp. 441-449.
• [119] Skorupski J., Malarski M., Techniki symulacji w analizie sektora kontroli ruchu lotniczego (w rejonie lotniska), Symulacja w badaniach i rozwoju, monografia pod red. R. Bogacza i L. Bobrowskiego, Warszawa, 1997, s. 193-200.
• [120] Skorupski J., Model rejonu lotniska dla wyznaczania jego pojemności, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, seria Transport z. 38, Warszawa 1998, s. 23-34.
• [121] Skorupski J., Borgoń J., Malarski M., Wybrane zagadnienia sterowania rotacją w cyklu eksploatacyjnym samolotów, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Automatyka z. 125 (1391), Gliwice 1998, s. 19-27.
• [122] Skorupski J., Malarski M., Komputerowe wspomaganie sterowania rotacją w cyklu eksploatacyjnym samolotów, II Krajowe Sympozjum Komputerowe Systemy Wspomagania Prac Inżynierskich w Przemyśle i Transporcie, Zakopane 1998.
• [123] Skorupski J., Malarski M., Borgon J., Some Problems of Air Traffic Safety and Controller Reliability, ESREL'98, vol. 2, Trondheim, Norway, 1998, pp. 1269-1275.
• [124] Skorupski J., Malarski M., Borgoń J., Gładyś S., Malawko J., Słodownik A., Niezawodność cyklu eksploatacyjnego samolotów - definicje, metody analizy i sterowania, Krajowa konferencja bezpieczeństwa i niezawodności KONBiN'99 - Zakopane, t. 1, Warszawa 1999, s. 65-68.
• [125] Skorupski J., Malarski M., Problem prognozowania pojemności lotniska a bezpieczeństwo ruchu lotniczego, Krajowa konferencja bezpieczeństwa i niezawodności KONBiN'99 - Zakopane, t. 3, Warszawa 1999, s. 167-174.
• [126] Skorupski J., Borgoń J., Słodownik A., Malarski M., Prognozowanie niezawodności cyklu eksploatacyjnego samolotów, Krajowa konferencja bezpieczeństwa i niezawodności KONBiN'99 - Zakopane, t. 1, Warszawa 1999, s. 65-68.
• [127] Skorupski J., Metoda wyznaczania pojemności rejonu lotniska. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, seria Transport, z. 44, Warszawa 2000, s. 77-87.
• [128] Skorupski J., Malarski M., Kongestia ruchu w analizie pracy portu lotniczego, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Transport XXI wieku, Sekcja III - Eksploatacja i Utrzymanie Technicznych Środków Transportu, t. 3, Warszawa 2001, s. 143-148.
• [129] Skorupski J., Malarski M., Symulacyjna analiza przepustowości odpraw pasażerów w porcie lotniczym, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Transport XXI wieku, Sekcja III - Eksploatacja i Utrzymanie Technicznych Środków Transportu, t. 3, Warszawa 2001, s.149-154.
• [130] Skorupski J., Malarski M., Zagadnienie rotacji samolotów w cyklu eksploatacyjnym, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Transport XXI wieku, Sekcja III - Eksploatacja i Utrzymanie Technicznych Środków Transportu, t. 3, Warszawa, 2001, s. 155-161.
• [131] Skorupski J., Modelowanie rejonu lotniska wykorzystujące kongestię ruchu, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa 2002, s. 45-52.
• [132] Skorupski J., Mażbic-Kulma B., Malarski M., Stelmach A., Geometryczne metody oceny bezpieczeństwa ruchu, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa 2002, s. 11-20.
• [133] Skorupski J., Malarski M., Metoda analizy przepustowości systemu obsługi pasażerów w porcie lotniczym, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa 2002, s. 37-44.
• [134] Skorupski J., Malarski M., Metoda modelowania pracy portu lotniczego wykorzystująca kongestię ruchu, Sympozjum naukowe Przepustowość polskich lotnisk komunikacyjnych w aspekcie realizacji programu HUB dla lotniska Warszawa Okęcie im. Fryderyka Chopina, Warszawa 2002, s. 81-86.
• [135] Skorupski J., Malarski M., Metoda wyznaczania pojemności lotniska, Sympozjum naukowe Przepustowość polskich lotnisk komunikacyjnych w aspekcie realizacji programu HUB dla lotniska Warszawa Okęcie im. Fryderyka Chopina, Warszawa 2002, s. 75-80.
• [136] Skorupski J., Malarski M., Pewien algorytm wyznaczania rotacji samolotów, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa, 2002, s. 53-60. .
• [137] Skorupski J., Mażbic-Kulma B., Malarski M., Rotacja a cykl eksploatacyjny samolotów, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa 2002, s. 31-36.
• [138] Skorupski J., Mażbic-Kulma B., Malarski M., Stelmach A., Wybrane wskaźniki oceny bezpieczeństwa ruchu lotniczego, Modelowanie i optymalizacja - metody i zastosowania, pod redakcją J. Kacprzyka i J. Węglarza, Wyd. EXIT, Warszawa 2002, s. 21-30.
• [139] Skorupski J., Traffic Safety Dimensioning, Archives of Transport, vol. 15, No 3, Warszawa 2003, pp. 59-72.
• [140] Skorupski J., Bezpieczeństwo ruchu lotniczego - metody wymiarowania, Prace naukowe PR, seria Transport nr 1(17), Radom 2003, s. 567-572.
• [141] Skorupski J., Malarski M., Metody prognozowania bezpieczeństwa ruchu lotniczego, Metody prognozowania w inżynierii niezawodności, SPE KBM PAN, Szczyrk 2003, s. 336-347.
• [142] Skorupski J., Pewna metoda szacowania bezpieczeństwa ruchu lotniczego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Transport, z. 52, Gliwice 2004, s. 433-442.
• [143] Skorupski J., Nadmiarowość w zapewnianiu bezpieczeństwa ruchu lotniczego, Nadmiarowość w inżynierii niezawodności, SPE KBM PAN, Szczyrk 2004, s. 307-318.
• [144] Skorupski J., Wpływ jakości ruchu lotniczego na jego bezpieczeństwo, Międzynarodowa Konferencja Transport XXI wieku: Sterowanie ruchem w transporcie, Warszawa 2004, s. 211-218.
• [145] Skorupski J., Modelowanie ruchu lotniczego w rejonie lotniska z uwzględnieniem aspektu bezpieczeństwa, Badania Operacyjne i Systemowe - zastosowania, pod redakcją Z. Bubnickiego i O. Hryniewicza, Wyd. EXIT, Warszawa 2004, s. 371-388.
• [146] Skorupski J., Wymiarowanie płynności ruchu lotniczego, Prace Naukowe PR, seria Transport nr 2(20), Radom 2004, s. 493-498.
• [147] Skorupski J., Dmochowski P., Wpływ zakłóceń na płynność ruchu lotniczego, Międzynarodowa Konferencja Transport XXI wieku: Sterowanie ruchem w transporcie, Warszawa 2004, s. 219-227.
• [148] Skorupski J., Wpływ nowych sposobów organizacji przestrzeni powietrznej na pojemność sektora kontroli ruchu lotniczego, Prace naukowe PR, seria Transport nr 3 (23), Radom 2005, s. 473-478.
• [149] Skorupski J., Mathematical Models of Air Traffic in Terminal Area for ATFM Task, IV IMA International Conference on Mathematics in Transport, London 2005, p. 24.
• [150] Skorupski J., Dmochowski P., Metoda oceny płynności ruchu lotniczego kontrolowanego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Transport, z. 60, Gliwice 2005, s. 91-98.
• [151] Skorupski J., Stelmach A., Malarski M., Air Traffic Controller Reliabilty Problem, TRANSCOM 2005 Proc., vol. 1, Żylina 2005, pp. 149-152.
• [152] Skorupski J., Stelmach A., Malarski M., Some Problems of Air Traffic Safety Dimensioning, TRANSCOM 2005 Proc., vol. 1, Żylina 2005, pp. 205-208.
• [153] Skorupski J., Stelmach A., Metody badania zakłóceń w ruchu lotniczym w rejonie lotniska, Metody badań przyczyn i skutków uszkodzeń, SPE KBM PAN, Szczyrk 2005, s. 504-511.
• [154] Skorupski J., Metoda wymiarowania bezpieczeństwa ruchu lotniczego w horyzoncie średnioterminowym, Badania Operacyjne i Systemowe, Analiza systemowa w globalnej gospodarce opartej na wiedzy, pod redakcją E. Urbańczyka, A. Straszaka i J. Owsińskiego, Wyd. EXIT, Warszawa 2006, s. 251-258.
• [155] Skorupski J., Dmochowski P., Pewna metoda oceny płynności ruchu lotniczego, Badania Operacyjne i Systemowe, Analiza systemowa w globalnej gospodarce opartej na wiedzy pod redakcją E. Urbańczyka, A. Straszaka i J. Owsińskiego, Wyd. EXIT, Warszawa 2006, s. 277-286.
• [156] Skorupski J., Malarski M., Stelmach A., Air traffic safety investigation problem, Safety and Reliability for Managing Risk, vol. 3 (red. Soares C.G., Zio E.), Taylor & Francis/Balkema, London 2006, pp. 1845-1849.
• [157] Skorupski J., Problemy wymiarowania bezpieczeństwa ruchu w transporcie, Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej, nr 11 (83), Szczecin 2006, s. 247-256.
• [158] Skorupski J., Metoda przestrzeni złożonych jako narzędzie wymiarowania bezpieczeństwa ruchu lotniczego, 10th International Conference "Computer Systems Aided Science, Industry and Transport", Zakopane 2006, s. 277-282.
• [159] Skorupski J., Stelmach A., Metoda oceny płynności ruchu lotniczego, Niekonwencjonalne metody oceny trwałości i niezawodności, SPE KBM PAN, Szczyrk 2006, s. 270-280.
• [160] Skorupski J., Stelmach A., Malarski M., Model of airport terminal area capacity investigation, Safety an Reliability for Managing Risk, vol. 3 (red. Soares C.G., Zio E.), Taylor & Francis/Balkema, London 2006, pp. 1863-1868.
• [161] Skorupski J., Measuring of Controlled Air Traffic Safety, The Archives of Transport, vol. 19, No 1-2, Warszawa 2007, pp. 177-191.
• [162] Skorupski J., Malarski M., Stelmach A., Polskie porty lotnicze w europejskim systemie transportowym, Marine Traffic Engineering (red. S. Gucma), Maritime University of Szczecin, Szczecin 2007, s. 495-503.
• [163] Skorupski J., Malarski M., Stelmach A., Methods for Determining Air Traffic Safety, Risk, Reliability and Societal Safety, vol. 3, Taylor & Francis, London 2007, pp. 2135-2142.
• [164] Skorupski J., Malarski M., Stelmach A., Algorithm for Airport Usability Factor Investigation, Risk, Reliability and Societal Safety, vol. 3, Taylor & Francis, London 2007, pp. 2755-2760.
• [165] Skorupski J., Kozłowski M., Stelmach A., Metoda badania przepustowości portu lotniczego w warunkach zakłóceń, Problemy Niezawodności Systemów, PAN, Szczyrk 2007, s. 288-298.
• [166] Skorupski J., Stelmach A., Kozłowski M., Problem ustalania deklarowanych przepustowości portu lotniczego, 11th International Conference "Computer Systems Aided Science, Industry and Transport", vol. 2, Zakopane 2007, s. 257-264.
• [167] Skorupski J., Kozłowski M., Stelmach A., Wpływ gotowości operacyjnej na przepustowość portu lotniczego, Metody Badania Gotowości Systemów, PAN, Szczyrk 2008, s. 183-191.
• [168] Smalko Z., Modelowanie eksploatacyjnych systemów transportowych, WkiŁ, Warszawa 1996.
• [169] Smolensky M.W., Stein E.S., Human Factors in Air Traffic Control, Academic Press, 1998.
• [170] Stamatopoulos M.A. i in., A decision support system for airport strategic planning, Transportation Research Part C: Emerging Technologies, vol. 12, issue 2, Elsevier 2004, pp. 91-117.
• [171] Stelmach A., Parametry systemu obsługi ruchu lotniczego w rejonie lotniska, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Transport, z. 52, Gliwice 2004, s. 457-464.
• [172] Stelmach A., Modelowe badania ruchu lotniczego w rejonie lotniska, Transport XXI wieku, tom I, Warszawa 2004, s. 229-236.
• [173] Stelmach A., Metoda oceny procesu obsługi ruchu lotniczego w rejonie lotniska, praca doktorska, WTPW, Warszawa 2005.
• [174] Stewart J.A., Shortreed J.H., Risk and Capacity Impacts of ATC Separation Rules, Journal of Transportation Engineering, vol. 119 No 5, ASCE, Reston (USA) 1993, pp. 705-722.
• [175] Stillman R.B. (edt.), Weak Computer Security Practices Jeopardize Flight Safety, US General Accounting Office, report to the Committee on Governmental Affairs, US Senate 1998.
• [176] Subotic B., Ochieng W.Y., Straeter O., Recovery from equipment failures in ATC: Determination of contextual factors, Reliability Engineering & System Safety, vol. 92, issue 7, Elsevier 2006, pp. 858-870.
• [177] Suzuki, Y., The relationship between on-time performance and profit: an analysis of US airline data, Journal of the transportation Research Forum, vol. 37 issue 2, 1998, pp. 30-43.
• [178] Sysło M., Deo N., Kowalik J., Algorytmy optymalizacji dyskretnej. PWN, Warszawa 1999.
• [179] Szopa T., Podstawowe pojęcia i miary bezpieczeństwa, Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, z. 2 (98), 1994.
• [180] Szymanek A., Nauka o bezpieczeństwie jako wiązana dyscyplina naukowa, Międzynarodowa Konferencja Bezpieczeństwa i Niezawodności, Szczyrk 2001, Wyd. ITWL Warszawa 2001, s. 337-350.
• [181] Ternov S., A method, DEB analysis, for proactive risk analysis applied to air traffic control, Safety Science, vol. 42, issue 7, Elsevier 2004, pp. 657-673.
• [182] Ternov S., Tegenrot G., Akselsson R., Operator-centered local error management in air traffic control, Safety Science, vol. 42, issue 10, Elsevier 2004, pp. 907-920.
• [183] Tomlin c., Pappas G.J., Sastry S., Conflict resolution for air traffic management: a case study in multi-agent hybrid systems, IEEE Transactions on Automatic Control, vol. 43, issue 4, 2003, pp. 509-521.
• [184] Von Neumann J., Morgenstern O., Theory of games and economic behaviour, Princeton University Press, Princeton 1944.
• [185] Wawrzyński W., Bezpieczeństwo systemów sterowania w transporcie, ITE, Radom, Warszawa 2004.
• [186] Węgierski J., Metody probabilistyczne w projektowaniu transportu szynowego, WKiŁ, Warszawa 1971.
• [187] Woch J., Podstawy inżynierii ruchu kolejowego, WKiŁ, Warszawa 1983.
• [188] Woch J., Complex Railway Junctions Capacities and Railway Network Effectiveness, Archiwum Transportu, vol. 13, No 3, Warszawa 2001, pp. 87-108.
• [189] Woch J., Kształtowanie płynności ruchu w gęstych sieciach transportowych, Wyd. Szumacher, Kielce 1998.
• [190] Wyndemere, An Evaluation of Air Traffic Control Complexity, Final report NAS2-14284, Boulder 1996.
• [191] Yu-Hern Chang, Chung-Hsing Yeh, A New Airline Safety Index, Transportation Research, part B: Methodological, vol. 38, issue 4, Elsevier 2004, pp. 369-383.
• [192] Żurek J., Modelowanie symboliczne systemów bezpieczeństwa i niezawodności w transporcie lotniczym, OWPW, Warszawa 1998.
• [193] Żylicz M., Prawo Lotnicze międzynarodowe, europejskie i krajowe, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2002.