Proces konserwacji i odbudowy wagonu Maximum, czyli jak ze zgliszcz odtworzyć sprawny tramwaj

• Autorzy: Kołodziejczyk, Krzysztof , Sielicki, Tomasz

Warianty tytułu

EN

Conservation and reconstruction of the Maximum tramcar: how to recreate a functional tram from ashes

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W ostatnich latach we Wrocławiu wyremontowano kilka ruchomych zabytków techniki związanych z komunikacją zbiorową. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje tramwaj Maximum o numerze taborowym 325 z 1901 r., jedyny taki zachowany w Polsce i jeden z nielicznych tego typu wagonów na świecie. Jego duża wartość wynika z tego, że czteroosiowe tramwaje z początku XX w. są rzadkością na skalę światową. Celem artykułu jest omówienie historii wagonu oraz przebiegu remontu wraz z przedstawieniem głównych problemów. Prace przebiegały w pięciu etapach. Założono przywrócenie tramwajowi stanu pierwotnego, a jednocześnie, że pojazd po zakończeniu procesu odbudowy ma być w pełni sprawny i dopuszczony do ruchu ulicznego. Restauracja tramwaju została wyróżniona przez Oddział Dolnośląski Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków Dolnośląskim Laurem Konserwatorskim 2023 w kategorii „zabytek ruchomy”. Nagrodę przyznano za wzorową – choć trudną – konserwację pojazdu, poprzedzoną skrupulatnymi i złożonymi badaniami.

EN

In recent years, several movable technical monuments related to public transport have been renovated in Wrocław. Among them, the Maximum tram with rolling stock number 325 from 1901 deserves special attention, the only one of its kind preserved in Poland and one of the few cars of this type in the world. Its high value is due to the fact that four-axle trams from the early twentieth century are rare on a global scale. The aim of the article is to discuss the history of the car and the renovation process, along with presenting the main problems. The work was carried out in five stages. It was assumed that the tram would be restored to its original condition and, at the same time, that the vehicle would be fully operational and allowed for road traffic after the reconstruction process. The tram restoration was awarded the Lower Silesian Conservation Laurel 2023 by the Lower Silesian Branch of the Association of Monument Conservators in the “movable monument” category. The award was granted for exemplary— although difficult—maintenance of the vehicle, preceded by meticulous and complex studies.

Słowa kluczowe

PL

tramwaj; ruchomy zabytek techniki; wózek typu Maximum-Minimum; Wrocław

EN

tram; movable technical monument; Maximum-Minimum bogie; Wrocław

• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 78
• Strony: 103--123
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., il., fot.

Twórcy

autor

Kołodziejczyk, Krzysztof

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego,
• Klub Sympatyków Transportu Miejskiego

autor

Sielicki, Tomasz

• Klub Sympatyków Transportu Miejskiego

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Rejencja Wrocławska, I/9702, pag. 172–174.
• Opracowania / Secondary sources
• 2. Bufe Siegfried, Straßenbahnen in Schlesien, Egglham 1992.
• 3. Gewandt Karl-Heinz, 50 langlebige Vierachser, „Strassenbahnmagazin” 2016, nr 8.
• 4. Gierczak Beata, The history of tourist transport after the modern industrial revolution/Dzieje transportu turystycznego po nowożytnej rewolucji przemysłowej, „Polish Journal of Sport and Tourism” / „Sport i Turystyka” 2011, nr 18(4).
• 5. Gradowski Michał, Dawne złotnictwo, technika i terminologia, Warszawa 1984.
• 6. Hondius Harry, Rozwój tramwajów oraz kolejek miejskich niskopodłogowych i o średniej wysokości podłogi (1), „Technika Transportu Szynowego” 2008, nr 7–8.
• 7. Jerczyński Michał, Wrocławskie wagony tramwajowe typu standard, „Świat Kolei” 2001a, nr 6.
• 8. Jerczyński Michał, Z wizytą w Muzeum Komunikacji Miejskiej we Wrocławiu, „Świat Kolei” 2001b, nr 3.
• 9. Köhler Ivo, Poppel Uwe, Maximum-Drehgestelle – was ist das?, „Berliner Verkehrsblätter” 2013, nr 8.
• 10. Kołodziej Jacek, Historyczne pojazdy komunikacji miejskiej w Krakowie, Rybnik 2017.
• 11. Kołodziej Jacek, Odbudowa pojazdów komunikacji miejskiej na przykładzie Krakowa, „Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej Oddział w Krakowie” 2007, z. 135.
• 12. Kołodziejczyk Krzysztof, Historia, stan i perspektywy wykorzystania w turystyce dziedzictwa wrocławskiej komunikacji tramwajowej, [w:] Turystyka kulturowa na Dolnym Śląsku – wybrane aspekty, t. 2, red. Krzysztof Widawski, Wrocław 2011.
• 13. Kołodziejczyk Krzysztof, Industrial and technical heritage of Wrocław – wasted potential?, [w:] Enhancing competitiveness of V4 historic cities to develop tourism: Aspects of cultural heritage, red. Robert Faracik, Krakow–Debrecen 2014.
• 14. Kołodziejczyk Krzysztof, Potencjał polskich miast pod względem zabytkowych tramwajów i ich wykorzystanie w turystyce, „Ekonomiczne Problemy Turystyki” 2018, nr 2(42).
• 15. Kucharski Janusz, Kikin Andrzej, Działania na rzecz ochrony historycznego taboru tramwajowego w Krakowie, „Biuletyn Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie” 2010, nr 3.
• 16. Lubka Arkadiusz, Stiasny Marcin, Atlas tramwajów, Poznań 2011.
• 17. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne we Wrocławiu 1945–1970, Wrocław 1970.
• 18. Piskozub Andrzej, Transport w dziejach cywilizacji, Toruń 1999.
• 19. Schmucki Barbara, The machine in the city: public appropriation of the tramway in Britain and Germany, 1870–1915, „Journal of Urban History” 2012, nr 38(6).
• 20. Sielicki Tomasz, Przez Sępolno, Zalesie i Krzyki – historia wrocławskich tramwajów, [w:] O historii Wrocławia i Śląska inaczej, t. 1, red. Marek Derwich, Wrocław 2012a.
• 21. Sielicki Tomasz, Przez Sępolno, Zalesie i Krzyki… Historia tramwajów we Wrocławiu, Wrocław 2017a.
• 22. Sielicki Tomasz, Przez wrocławskich ulic sto… Historia tramwajów we Wrocławiu, Wrocław 2012b.
• 23. Sielicki Tomasz, Wrocławskie tramwaje konne, Łódź 2017b.
• 24. Sielicki Tomasz, Kołodziejczyk Krzysztof, Szacowne urodziny tramwaju Maximum, czyli 120. rocznica elektryfikacji tramwajów konnych we Wrocławiu, Wrocław 2021.
• 25. Strunk Peter, Vom Dampf zur Elektrizität: die deutsche Eisenbahn im Wechsel der Energiewirtschaft, „ICOMOS – Hefte des Deutschen Nationalkomitees” 1993, nr 9.
• 26. Walczak Dariusz, Tramwaje powojennej Warszawy 1945–1975, Rybnik 2018.
• 27. Wielkopolski Alfred, Zarys dziejów transportu, Szczecin 1969.
• 28. Wojcieszak Jan, 100 lat tramwajów elektrycznych we Wrocławiu, Poznań 1993.
• 29. Wojcieszak Jan, 120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu, Poznań 2000.
• 30. Wspomnienia wrocławskich pionierów, red. Włodzimierz Suleja, Wrocław 2001.
• Dokumentacja / Documentation
• 31. Sielicki Tomasz, „Historyczny tabor komunikacyjny we Wrocławiu”, Wrocław 2013, mps.
• Źródła internetowe / Internet sources
• 32. Markowski Mateusz, Wzorowa renowacja tramwaju Maximum nagrodzona Dolnośląskim Laurem Konserwatorskim 2023, https://www.whitemad.pl/wzorowa-renowacja-tramwaju-maximum-nagrodzona-dolnoslaskim-laurem-konserwatorskim-2023/ (dostęp: 5 XII 2023).

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK78MAXIMUM