Motyw motyla w dekoracjach nagrobnych – wybrane przykłady sztuki sepulkralnej

• Autorzy: Konieczna, Karolina , Krupa, Barbara

Warianty tytułu

EN

Butterfly motiffs in tombstone ornaments – selected examples of sepulchral art

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Symbolikę motyla, głęboko zakorzenioną w kulturze, nakreśla greckie znaczenie tego terminu. Psyche, oznacza dosłownie motyla, jak i duszę. Cykl życiowy owada posłużył za porównanie do egzystencji człowieka – gąsienica, będąca stadium larwalnym symbolizuje ludzki los na ziemi, poczwarka, jako forma przejściowa – Śmierć, natomiast motyl, będący postacią doskonalą, jest metaforą zmartwychwstania oraz zbawienia. Motyl jako symbol nadziei oraz nieśmiertelności pojawia się zarówno w chrześcijańskiej, jak i w żydowskiej sztuce nagrobnej. Praca prezentuje motyw motyla na wybranych chrześcijańskich zabytkowych nagrobkach, gdzie został przedstawiony w formie płaskorzeźby bądź jako atrybut postaci figuralnej (skrzydła). Przeprowadzona analiza cmentarzy Polski południowo-wschodniej opisywany motyw wykazała na cmentarzach Rzeszowa (Stary Cmentarz, Cmentarz Pobitno), w Krakowie (Cmentarz Rakowicki) oraz Tarnowie (Stary Cmentarz).

EN

Butterfly is a symbol of Psyche, whose is name the Greek word for both “soul” and “butterfly”. Symbolic meaning of the butterfly based upon its metamorphosis from an egg to a adult insect. This three stages in butterflies life as represented by the caterpillar, the chrysalis and the butterfly, which are clearly symbols of life, death and resurrection. Butterfly, as an emblem of hope, human soul and immortality, was used in Christian and Jewish sepulchral art. This paper presents this symbol in selected, listed Christian cemetery, where the tombs were emblazoned butterflies relief or its wings. This paper contains a overview of research conducted in the grave-yard of South-Eastern Poland. We found the butterfly emblem in Rzeszow (Stary Cmentarz, Cmentarz Pobitno), Krakow (Cmentarz Rakowicki) and Tarnow (Stary Cmentarz).

Słowa kluczowe

PL

motyl; grób; cmentarz; sztuka; zmartwychwstanie; dusza

EN

butterfly; tomb; cemetery; art; resurrection; soul

• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 9, nr 4
• Strony: 21--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., fot.

Twórcy

autor

Konieczna, Karolina

• Uniwersytet Rzeszowski

autor

Krupa, Barbara

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• 1.Białostocki J., 1982. Symbole i obrazy w świecie sztuki. PWN, Warszawa, t. 1, s. 506.
• 2.Czyż A.S., Gutowski B., 2010. Sztuka cmentarzy XIX i XX wieku. Wyd. Uniw. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, s. 352.
• 3.Forstner Osb D., 2001. świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon. Inst. Wyd. Pax, Warszawa, s. 636.
• 4.Fischer A., 1921. Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Zakł. Narod. Ossolińskich, Lwów, t. 2, s. 439.
• 5.Fugiel D., 2010. Posągi nie płaczą. Cmentarz Katedralny w Sandomierzu i jego rewaloryzacja. Armoryka, Sandomierz, s. 90.
• 6.Helwin W., 2002. Stary Cmentarz w Rzeszowie 1792–2002. Stow. Opieki nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie im. Włodzimierza Kozło, Rzeszów, s. 343.
• 7.Helwin W., Uliasz B., Cebula Z., Walat W., 2010. Historia Cmentarza Komunalnego Pobitno w Rzeszowie. Stow. Opieki nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie im. Włodzimierza Kozło, Rzeszów, s. 48.
• 8.Jougan A., 1992. Słownik kościelny łacińsko-polski. Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa, s. 118.
• 9. Kopaliński W., 1990. Słownik symboli. Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 509.
• 10.Krawczuk A., 1988. Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Omnipress, Warszawa, s. 203.
• 11.Król A., 1989. Sztuka cmentarza Rakowickiego, [w:] Cmentarz Rakowicki w Krakowie. red. A. Krawczuk, Omnipress, Warszawa, s. 53–92.
• 12.Kubalska-Sulkiewicz K., Bielska-Łach M., Manteuffel-Szarota A., 2003. Słownik terminologiczny sztuk pięknych. PWN, Warszawa, s. 479.
• 13.Łyżka B., 2005. Zagadnienia konserwatorskie na nekropoliach rzeszowskich na przykładzie Cmentarza Pobitno, [w:] Nekropolie Rzeszowa. Historia, stan zachowania, konserwacje. Mat. konf., Rzeszów 22 kwietnia 2005. Stow. Opieki nad Starym Cmentarzem w Rzeszowie im. Włodzimierza Kozło, s. 5–16.
• 14.Maczubski T., 1989. Zasady inwentaryzacji krajoznawczej cmentarzy. PTTK „Kraj”, Warszawa, s. 36.
• 15.Moszyński K., 1934. Kultura ludowa Słowian. Polska Akademia Umiejętności, cz. II, z. 1, s. 722.
• 16.Nicieja S. S., 1989. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Zakł. Narod. Ossolińskich, Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 448.
• 17.Parandowski J., 1992. Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Puls Publications Ltd, Londyn, s. 375.
• 18.Potępa S., Sypek A., Trusz M., 1991. Cmentarz Stary w Tarnowie. Przewodnik. Tarnowskie Tow. Kulturalne oraz Urząd Miejski w Tarnowie, Tarnów, s. 414.
• 19.Szczepanowicz B., 2007. Zwierzęta i rośliny w życiu Świętych oraz jako ich atrybuty. Dehon Wyd. Księży Sercanów, Kraków, s. 216.
• 20.Sypek A., 2005. Alejami Starego Cmentarza. Skrypt, Toruń, s. 256.
• 21.Tondos B., 1997. Architektura Rzeszowa w dobie autonomii galicyjskiej. Wyd. Akces, Rzeszów, s. 108.