Obszar przedsudecki zagłębiem potasowym w Polsce

• Autorzy: Czapowski, Grzegorz , Hodbod, Marta

Warianty tytułu

EN

Fore-Sudetic area as the potash district in Poland

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Osady potasonośne, zbudowane głównie z chlorkowych minerałów potasu i magnezu jak sylwin i karnalit, wyróżniane są w randze formacji w profilach evaporatowych trzech cyklotemów cechsztynu (górny perm) na obszarze Polski. Największy obszar zajmują utwory formacji starszej soli potasowej (K2, cyklotem Stassfurt [PZ2]) i młodszej soli potasowej (K3, cyklotem Leine [PZ3]), zaś osady formacji najstarszej soli potasowej (K1, cyklotem Werra [PZ1]) stwierdzono tylko lokalnie na obszarze północnej Polski. Pokłady soli K2 i K3, o miąższości >2 m, występujące na głębokości do 2 km na obszarze przedsudeckim uznano za najbardziej perspektywiczne zasobowo i przydatne do przyszłej eksploatacji metodą ługowania podziemnego. Skały starszej soli potasowej (K2) tworzą zasoby przewidywane 7 obszarów perspektywicznych (wyznaczone 98 otworami wiertniczymi) o sumarycznej wielkości 3,2 mld Mg i łącznej powierzchni 454 km2 . Z kolei utwory młodszej soli potasowej (K3) tworzą zasoby przewidywane 6 obszarów perspektywicznych (wyznaczonych na podstawie 23 otworów wiertniczych) wielkości 288,8 mln Mg i o sumarycznej powierzchni >60 km2 . Tym samym obszar przedsudecki charakteryzuje wysoki potencjał zasobowy soli potasowych, na który składa się 13 obszarów perspektywicznych o zasobach przewidywanych oszacowanych na 3,53 mld Mg kopaliny i łącznej powierzchni niemal 514 km2 . Wstępne szacunki możliwej do pozyskania ilości K2 O w tych zasobach (przyjmując niską średnią zawartość K2 O wynoszącą 1%) wskazują na 35,32 mln Mg,

EN

The potash-bearing deposits composed mainly of such chloride K-Mg minerals as sylvine and carnallite are recognised as formations in the successions of three cyclothems of the Zechstein (Upper Permian) evaporites in Poland. The largest surface areas are represented by the Older Potash (K2, Stassfurt [PZ2] cyclothem) and the Younger Potash (K3, Leine [PZ3] cyclothem) Formations, while the deposits of the Oldest Potash (K1, Werra [PZ1] cyclothem) Formation have been documented only locally in northern Poland. The seams of K2 and K3 deposits, being over 2 m thick and occurring at the depth of up to 2 km in the Fore-Sudetic Area, are considered to be the most prospective resources for future mining (recommended, owing to their relatively inexpensive extraction costs by the method of solution mining). The Older Potash (K2) deposits compose the predicted reserves of seven prospective areas (defined by 98 wells), with the total volume estimated at 3.2 billion Mg and situated on the total surface area of 454 km2 . The Younger Potash (K3) rocks occur in six areas (contoured by 23 wells), with the predicted reserves of 288.8 million Mg and the total surface area of over 60 km2 . Therefore, the Fore-Sudetic Area has a fairly high resource potential of potassium salts, offering 13 prospective areas, with the total predicted reserves of 3.53 billion Mg of potash and the total surface area of up to 514 km2 . Preliminary calculations of possible K2 O presence in these reserves suggested the amount of 35.32 million Mg of potassium oxide, at the assumed low average K2 O content of 1%.

Słowa kluczowe

PL

sole potasowo-magnezowe; perm; obszar przedsudecki

EN

potassium salt; permian; Fore-Sudetic area

• Czasopismo: Przegląd Solny
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 17
• Strony: 25--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 79 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Czapowski, Grzegorz

• Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa,

autor

Hodbod, Marta

• Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa,

Bibliografia

• BĄK B., PRZENIOSŁO S. (red.), 1993. Zasoby perspektywiczne kopalin Polski wg stanu na 31.XII.1990 r. PIG, Warszawa.
• BRAITSCH O., 1971. Salt deposits: their origin and composition.1-197. Springer-Verlag, New York.
• BORNEMANN O., BEHLAU J., FISCHBECK R., HAMMER J., JARITZ W., KELLER S., MINGERZAHN G., SCHRAMM M., 2008. Standortbeschreibung Gorleben, Teil 3: Ergebnisse der über- und untertägigen Erkundung des Salinars. Geologisches Jahrbuch, R. C, 73: 1-211. Hannover.
• CHARYSZ W., 1973. Cechsztyńskie piętro soli młodszych (Z3) w regionie kujawskim. Prace Instytutu Geologicznego, 75: 1-68.
• CZAPOWSKI G., 1993. Facies characteristics and distribution of the Zechstein (Upper Permian) salt deposits of PZ3 (Leine) Cycle in Poland. Bull. Pol. Academ. Sciences, Earth Sciences, 41 (4): 229 237.
• CZAPOWSKI G., 1995. Upper Permian (Zechstein) salt deposits on the Żary Pericline ‑ characteristics, origin and economical value. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego,150: 35‑60.
• CZAPOWSKI G., 2017. Potencjał zasobowy soli kamiennej i soli potasowo-magnezowych obszaru przedsudeckiego. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego,469: 105-128.
• CZAPOWSKI G., ANTONOWICZ L., PERYT T. M., 1991. Facies and paleogeography of the Zechstein (Upper Permian) Older Halite (Na2) in Poland. Bull. Pol. Acad. Sciences, Earth Sciences, 38 (1- 4): 45-55.
• CZAPOWSKI G., BUKOWSKI K., 2013. Potencjał zasobowy soli kamiennej i soli potasowych w Polsce a perspektywy jego wykorzystania. Górnictwo Odkrywkowe, 54 (2): 74-84.
• CZAPOWSKI G., BUKOWSKI K., 2015. Mapy wystąpień zasobów perspektywicznych soli w Polsce jako narzędzie w projektowaniu przyszłego zagospodarowania złóż kopalin. Przegląd Solny, 11: 5-31.
• CZAPOWSKI G., BUKOWSKI K., GĄSIEWICZ A., SADŁOWSKA K., 2015. Obszary perspektywiczne wystąpień i zasoby przewidywane surowców chemicznych Polski na mapach w skali 1:200 000 - sól kamienna, sole potasowo-magnezowe i siarka. Przegląd Geologiczny, 63 (9): 561-571.
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., HANDTKE B., WACHOWIAK J., PERYT T. M., 2022c. Trace Elements and Mineralogy of Upper Permian (Zechstein) Potash Deposits in Poland. Applied Sciences, 12. https://doi.org/10.3390/app12147183
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., PERYT T. M., TOMASZCZYK M., CHEŁMIŃSKI J., 2009. Złoża permskiej soli kamiennej i potasowej w rejonie Zatoki Puckiej – budowa geologiczna i zasoby. Przegląd Geologiczny, 57 (9): 757-758.
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., TOBOŁA T., TADYCH T., 2012. Geology, geochemistry and petrological characteristics of potash salt units from PZ2 and PZ3 Zechstein (Late Permian) cycles in Poland. Geology, Geophysics & Environment, 38 (2):153-188.
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., WACHOWIAK J., 2022a.Wybrane pierwiastki śladowe w górnopermskich (cechsztyn) utworach solnych i potasonośnych w Polsce – ocena złożowa. Przegląd Geologiczny, 70 (5): 384-409.
• CZAPOWSKI G., TOMASSI-MORAWIEC H., WACHOWIAK J., 2022b. Wybrane pierwiastki śladowe w górnopermskich (cechsztyn) utworach potasonośnych w Polsce – czy warto je stąd pozyskiwać? Przegląd Solny, 16: 43-66.
• DAWIDOWSKI S., 1976. Obecne rozpoznanie koncentracji soli potasowych młodszych (K3) w okolicy Nowej Soli i perspektywy ich gospodarczego zastosowania. Przegląd Geologiczny, 24 (9): 545-546.
• GARLICKI A., SZYBIST A., 1986. Salinarne osady polskiego cechsztynu z solami potasowo-magnezowymi. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 2 (3-4): 389-404.
• HANCZKE T., 1969. Mineralogia i petrografia soli cechsztyńskich kopalni Kłodawa. Prace Muzeum Ziemi,16:3‑52.
• KIJEWSKI P., 1988. Sole cechsztyńskie na północ od Wrocławia. Konf. nauk. nt. Wybrane zagadnienia złóż Polski Zachodniej,Wrocław 1988: 60-75.
• KOZUR H., 1994. The Correlation of the Zechstein with the Marine Standard. Jb. Geol. Bundesanstalt, 137 (1): 85-103.
• LUKJANOWA I. W., BOGDANOW J. B., WASILJEWA O. W., WARGIN G. P, 2011. Gassudarstwiennoja gieołogiczieskaja karta Rossyjskoj Fiederacji. Masztab 1: 100 000 (trecije pokolenie). Serija Cienratralno-Jewropiejskaja. List N-(34) – Kalinningrad. Objasnitielnaja zapiska. 1-253. Sankt-Petersburg.
• ŁASZKIEWICZ A., 1967. Minerały i skały solne. Prace Muzeum Ziemi, 11: 101-188.
• MANECKI A., 2019. Mineralogia szczegółowa. Rozpoznawanie, występowanie, znaczenie minerałów. 1-367. MineralPres, Kraków.
• MIKULSKI S. Z., OSZCZEPALSKI S., CZAPOWSKI G., SADŁOWSKA K., GĄSIEWICZ A., MARKOWIAK M., STRZELSKA-SMAKOWSKA B., SZTROMWASSER E., KOŹMA K., SIKORSKA-MAYKOWSKA M., PAULO A., CHMIELEWSKI A., RADWANEK-BĄK B., GIEŁŻECKA-MĄDRY D., MĄDRY S., MICHNIEWICZ M., BUKOWSKI K., KUĆ P., BLIŹNIUK A., KOSTRZ-SIKORA P., PIOTROWSKA M., 2015. Mapy obszarów perspektywicznych wystąpień rud metali i surowców chemicznych w Polsce w skali 1:200 000 wraz z ich oceną surowcową i ograniczeniami środowiskowymi i zagospodarowania przestrzennego. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 1714/2015, Warszawa
• PADUSZYŃSKI J., 1961. Dokumentacja soli potasowych występujących w profilu odwiertu Nowa Sól Geo-1 (z próbą obliczenia zasobów K2O przypadających na 1 km2). Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 4121/142, Warszawa
• PASIECZNA A., 1987. Badania mineralogiczno-geochemiczne cechsztyńskich utworów siarczanowych z rejonu Zatoki Puckiej. Archiwum Mineralogiczne, 43 (1):19-40..
• PAUL J., 1986 - Environmental analysis of basin and schwellen facies in the Lower Zechstein of Germany. Geol. Society Special Publication, 22:143-147.
• PAUL J.,HEGGENMAQNN H., DITRICH D., HUG-DIEGEL N., HUCKRIEDE H., NITSCH E., AG ZECHSTEIN der SHPT/DSK, 2018. Erläuterungen zur Stratigraphischen Tabelle von Dutschland 2016: die Zechstein–Gruppe. Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften, 169 (2): 139-145.
• PERYT T. M.,GELUK M., MATHIESEN A., PAUL J., SMITH K., 2010 - Zechstein, Chapter 8. W: Doornenbal J. C & Stevenson A. G. (eds) „ Petroleum Geological Atlas of the Southern Permian Basin Area”. EAGE Publications, b. v. Houten: 1-342.
• POBORSKI J., 1960. Cechsztyńskie zagłębie solne Europy środkowej na Ziemiach Polskich. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 30 (II):355‑373.
• POBORSKI J., 1961 ‑ Główne kierunki poszukiwań soli potasowo‑magnezowych w Polsce. Przegląd Geologiczny, 9 (11): 570‑573.
• POBORSKI J., 1964. Stosunki facjalne w zagłębiu cechsztyńskim w Polsce. Kwartalnik Geologiczny, 8 (1):111‑121.
• POBORSKI J., 1965. Perspektywy poszukiwań i eksploatacji soli potasowych w Polsce. Przegląd Geologiczny,13 (5):189‑191.
• POBORSKI J., 1969. Rozwój idei potasonośnego zagłębia gdańskiego w systemie permskim. Przegląd Geologiczny, 17 (5): 231‑235.
• POBORSKI J., 1970.The Upper Permian Zechstein in the Eastern Province of Central Europe. 3rd Symposium on Salt, 1: 24-29. Cleveland.
• POBORSKI J., PROCHAZKA K., WALA A., 1956. Sole potasowo--magnezowe w złożach Inowrocławia i Wapna. Acta Geologica Polonica, 6 (4): 337-370.
• PODEMSKI M., 1964. Projekt poszukiwań pokładowych złóż soli potasowo-magnezowych i soli kamiennej w strefie przedsudeckiej. wraz z aneksami nr 1, 2 i 3. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 4120/45 (stara 52/94 z. 27), Warszawa.
• PODEMSKI M. 1966. Sole potasowe cechsztyńskiego poziomu starszej soli potasowej (K2) z okolicy Nowej Soli. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 4121/191, Warszawa.
• PODEMSKI M., 1970. Perspektywy poszukiwań złóż soli potasowych na peryklinie Żar w świetle wyników badań sejsmicznych przeprowadzonych przez Program Rozwoju ONZ. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 52/100, Warszawa.
• PODEMSKI M., 1971.Perspektywy poszukiwań złóż soli potasowych na peryklinie Żar w świetle wyników badań sejsmicznych, przeprowadzonych przez Program Rozwoju ONZ. Kwartalnik Geologiczny, 15 (4): 990‑991.
• PODEMSKI M., 1972a. Cechsztyńskie sole kamienne i potasowe cyklotemów Z2, Z3 w okolicach Nowej Soli. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 260 (2): 5-62.
• PODEMSKI M., 1972b. Poziom soli potasowej starszej w rejonie Zielonej Góry. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 4121/401, Warszawa.
• PODEMSKI M., 1973a. Sedymentacja cechsztyńska zachodniej części monokliny przedsudeckiej na przykładzie okolic Nowej Soli. Prace Instytutu Geologicznego, 71:1-101.
• PODEMSKI M., 1973b. Podsumowanie wyników dotychczasowych badań geofizycznych i geologicznych zachodniej części niecki północno-sudeckiej w aspekcie poszukiwań złóż soli kamiennej i potasowej. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr DS/259 z.12 oraz 14624, Warszawa
• PODEMSKI M., 1974. Wyniki dotychczasowych badań soli potasowych w strefie przedsudeckiej. Przegląd Geologiczny, 21 (1): 7‑12.
• PODEMSKI M., 1975. Sole cechsztyńskie w rejonie struktury Rybaki. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 286 (III): 5-63.
• RACKI G., NARKIEWICZ M. (reds), 2006. Polskie Zasady Stratygrafii. 1-78. PAN,PIG, Warszawa.
• RICHTER-BERNBURG G., 1955. Stratigraphische Gliederung des deutschen Zechsteins. Zeitschrift der deutschen geologischen Gesellswchaft, 105: 843-854.
• RICHTER-BERNBURG G., 1984. Cykliczna sedymentacja cechsztyńska. Kwartalnik Geologiczny, 28 (3-4): 751-752.
• SOKOŁOWSKI J., 1967. Charakterystyka geologiczna i strukturalna obszaru przedsudeckiego. Geologia Sudetica, 3: 297-367.
• SONNENFELD P., 1984. Brines and evaporites. 1-613. Academic Press Inc, Orlando. STĘPNIEWSKI M., 1973. Niektóre pierwiastki śladowe w cechsztyńskich minerałach solnych z rejonu Zatoki Puckiej. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 272 (10): 7-68.
• SZAMAŁEK K., SZUFLICKI M., MIZERSKI W. (red.) 2020. Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski. 1-475. PIG--PIB, Warszawa.
• SZUFLICKI M., MALON A., TYMIŃSKI M. (red.), 2022. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych Polsce wg stanu na 31.XII.2021 r. 1-508, PIG-PIB, Warszawa.
• TOMASSI-MORAWIEC H., CZAPOWSKI G., SKOWROŃSKI L., 2004. Ewolucja zasolenia wód cechsztyńskich zbiorników ewaporacyjnych na obszarze Polski w świetle danych geochemicznych. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 1602/2004, Warszawa.
• TOMASZEWSKI J. B., 1962. Utwory solne cechsztynu monokliny przedsudeckiej w rejonie Lubin‑Sieroszowice. Przegląd Geologiczny, 10 (12): 668‑671.
• WAGNER R., 1981. Some problems of the Zechstein stratigraphy in Poland. Proc. Intern. Symp. Central Europ. Permian: 398-399. Warszawa.
• WAGNER R., 1986. Problemy formalnej litostratygrafii cyklotemów ewaporatowych na przykładzie cechsztynu. Przegląd Geologiczny, 34 (5): 250-254.
• WAGNER R., 1987. Stratigraphy of the Uppermost Zechstein North Western Poland. Bull. Pol. Acad. of Sciences, Earth Sciences, 35 (3): 265-273.
• WAGNER R., 1991. Stratigraphie des höhsten Zechstein in Polnichen Zentralbecken. Zbl. Geol. Paläont., I (4): 883-892. .
• WAGNER R., 1995. Stratygrafia i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 146: 1-71.
• WAGNER R., PERYT T. M., 1998. O możliwościach podziału cechsztynu w sekwencje stratygraficzne w basenie polskim. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 155: 129-146.
• WAGNER R., PIĄTKOWSKI T. S., PERYT T. M., 1978. Polski basen cechsztyński. Przegląd Geologiczny, 26 (12): 673-786.
• WERNER Zb., 1959. Dokumentacja geologiczna złoża soli potasowo-magnezowych i soli kamiennej w Kłodawie. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 3928/370, 13226. Warszawa.
• WERNER Zb., 1962. Dokumentacja geologiczna złoża soli potasowo-magnezowych i soli kamiennej w kłodawskim wysadzie solnym. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 3927/209, 1919. Warszawa.
• WERNER Zb., 1969 - Złoże polihalitu w rejonie Swarzewa, pow. Puck, woj. Gdańsk. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 2926/87, Warszawa.
• WERNER Z., 1971. Dokumentacja geologiczna złoża polihalitu „Swarzewo”, pow. Puck. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 3027/213,Warszawa.
• WERNER Zb., 1972a. Dokumentacja geologiczna złoża polihalitu „Zdrada”, pow. Puck. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG--PIB nr 3026/113/36, Warszawa.
• WERNER Zb., 1972b. Złoża soli potasowych w rejonie Zatoki Puckiej. Przewodnik 54 Zjazdu PTG, Cetniewo: 37-46.
• WERNER Zb., 1973. Dokumentacja geologiczna złoża polihalitu „Zdrada”, pow. Puck. Opracowanie uzupełniające. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 3026/113/36, Warszawa.
• WERNER Zb., 1974.Dodatek do dokumentacji geologicznej złoża polihalitu „Swarzewo”, pow. Puck. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 2927/40, Warszawa.
• WERNER Z., (z zespołem), 1979. Dokumentacja geologiczna złoża soli kamiennej w kat. C1 w rejonie Zatoki Puckiej. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 13050 CUG, Warszawa.
• WERNER Zb., DAWIDOWSKI J. S., 1976. Poszukiwanie złóż soli potasowych na monoklinie przedsudeckiej. A/73 Podsumowanie wyników I etapu i projekt dalszych prac poszukiwawczych soli potasowych w rej. Nowej Soli. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 4121/140, Warszawa.
• WERNER Z., ORSKA E., KOTOWSKI A., WROTNOWSKA B., 1967. Dokumentacja geologiczna złoża polihalitu i soli kamiennej „Chłapowo-Mieroszyno”. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 2973/32.Warszawa
• WERNER Zb., POBORSKI J., ORSKA J., BĄKOWSKI J., 1960. Złoże solne w Kłodawie w zarysie geologiczno-górniczym. Prace Instytutu Geologicznego, 30: 467-512.
• WERNER Zb., PODEMSKI M., 1971. Wyniki dotychczasowych badań złóż soli potasowych w Polsce i program dalszych poszukiwań. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB nr 9692 [0b0/1265 z. 28], Warszawa.
• WOŁKOWICZ S., SMAKOWSKI T., SPECZIK S. (red.), 2011. Bilans perspektywicznych zasobów kopalin wg stanu na 31.XII.209 r. PIG-PIB, Warszawa.
• ZWIERZYCKI J., 1951. Sole potasowe na północ od Wrocławia. Prace Instytutu Geologicznego, 7: 257-291.