Nuklidy promieniotwórcze w wodach pochodzących z podziemnych zakładów górniczych

• Autorzy: Chmielewska, Izabela , Czerwiński, Stefan , Chmiela, Andrzej

Warianty tytułu

EN

Radionuclides in waters from underground coal mines

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Górny Śląsk jest specyficznym regionem na mapie Polski, gdzie od bardzo dawna prowadzona jest intensywna działalność górnicza. Nierozerwalnie z wydobyciem węgla, związana jest konieczność odwadniania zakładów górniczych bez względu na to czy jest to kopalnia podziemna czy odkrywkowa. Wody pochodzące z odwadniania kopalń to w dużej mierze solanki o znacznym stopniu mineralizacji, charakteryzujące się bardzo zróżnicowanym składem chemicznym. Dominujące jony to chlorki, siarczany, sód, potas oraz bar, a dodatkowo solanki pochodzące z głębszych wyrobisk mogą zawierać podwyższone stężenia naturalnych nuklidów promieniotwórczych. Zazwyczaj wody kopalniane odprowadzane są na powierzchnię i zrzucane do lokalnych potoków, rzek czy cieków wodnych, tym samym mogą powodować skażenia chemiczne i promieniotwórcze środowiska naturalnego. Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej GIG-PIB od kilkudziesięciu lat prowadzi regularny monitoring wód kopalnianych pod kątem zawartości izotopów radu 226Ra i 228Ra. W pracy zostaną omówione metody stosowane do celów badawczych oraz przedstawione wyniki otrzymane w trakcie prowadzonego monitoringu.

EN

Upper Silesia is a unique region on the map of Poland, where very intensiva mining activity has been carried out for a very long time. Coal mining is inextricably connected with the need to dewater mining plant, regardless of weather it is an underground or open-pit mine. Mine effluents are largely brines, heavily mineralised , characterised by diverse chemical composition. The most freaquently found ions are: chlorides, sulphates, sodium, potassium and barium. Additionally, brines from deep workinings may contain enhanced concentration of natural radionuclides. Usually mining waters are discharged to surface ones like local streams, creeks or rivers, thus causing chemical or radioactive contamination of the natural environment. Silesian Centre for Environmental Radioactivity has been performing regular monitoring of mining water for the content of radium isotopes 226Ra and 228Ra for several decades. In the frame of paper applied research methods and the results obtained during monitoring will be presented.

Słowa kluczowe

PL

wody kopalniane; promieniotwórczość naturalna; izotopy radu; monitoring

EN

mining waters; natural radioactivity; radium isotopes; monitoring

• Czasopismo: Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 13, iss. 2
• Strony: 145--153
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz.

Twórcy

autor

Chmielewska, Izabela

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice, Polska,

autor

Czerwiński, Stefan

• Polska,

autor

Chmiela, Andrzej

• Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. ul. Strzelców Bytomskich 207, 41-914 Bytom, Polska,

Bibliografia

• [1] Bondaruk J., Janson E., Wysocka W., Chałupnik S.: Identification of hazards for water environment inthe Upper Silesian Coal Basin caused by the discharge of salt mine water containing particularly harmful substances and radionuclides. Journal of Sustainable Mining. 179-187. https://doi.org/10.1016/j.jsm.2016.01.001, 2015.
• [2] https://www.wug.gov.pl.
• [3] Chałupnik S.: Rad w wodach kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku - metody badań, ocena wpływu na środowisko, zapobieganie skażeniom. Prace Naukowe GIG nr 807. 2007.
• [4] Leiser K.H.: Nuclear and Radiochemistry, Fundamentals and Applications” Viley - VCH, Verlag 2001.
• [5] Wexler P.: Encyclopedia of Toxicology-Radium, Academic Press, 2024.
• [6] Martin P., Hancock G.J.: Routine analysis of naturally occurring radionuclides in environmental samples by alpha-particle spectrometry, Supervising Scientist Report 180, Supervising Scientist, Darwin NT. 2004.
• [7] Jabłońska B.: Wpływ wód dołowych odprowadzanych z Kopalni Węgla Kamiennego „Ziemowit” na jakość wody w Potoku Goławieckim, Ochrona Środowiska, (2006), nr 26, pp. 29-33.
• [8] Tomza I., Lebecka J.: Radium-bearings waters in coal mines: occurrence, methods of measurements and radiation hazard, In: International Conference on Radiation Hazard in Mining. Golden, Colorado. 1981.
• [9] Chmielewska I., Wysocka M., Drobek L., Dombek V.: Sezonowy monitoring skażeń promieiotwórczych wód kopalnianych I ich wpływ na jakość wód powierzchniowych pogranicza polsko-czeskiego, Przemysł Chemiczny, 100. (6) (2021), pp. 569-572.
• [10] Michalik B.: Skażenie promieniotwórcze środowiska powodowane działalnością podziemnych zakładów górniczych, Prace Naukowe GIG nr 883, 2011.
• [11] Chałupnik S., Lebecka J.: Determination of 226Ra, 228Ra, 224Ra in water and aqueous solutions by liquid scintillation counting, In J.E. Noakes, F. Schonhofer, H.A. Polach (Eds.), International Conference on Advances in Liquid Scintillation Spectrometry 1992 (Vienna, Austria), Radiocarbon, Tuscon: pp. 397-403, 1992.
• [12] Chmielewska I., Chałupnik S., Wysocka M., Smoliński A.: Radium measurements in bottled natural mineral-, spring and medicinal waters from Poland, Water Resources and Industry 24, (2020), 100133.
• [13] Śleziak M.: Kompleksowa ocena zagrożenia radiologicznego w sąsiedztwie zbiorników osadowych wód kopalnianych na przykładzie kopalń Brzeszcze i Silesia, praca doktorska, AGH, Kraków, 2015.
• [14] Wysocka M., Skubacz K., Michalik B., Chałupnik S., Skowronek J., Bonczyk M., Chmielewska I., Samolej K.: The system of monitoring and controlling natural radiation hazards in Polish coal mines, International Journal of Mining and Mineral Engineering (2021), 12(3).
• [15] Wysocka M., Chałupnik S., Chmielewska I., Janson E., Radziejowski W., Samolej K.: Natural Radioactivity in Polish Coal Mines: An Attempt to Assess the Trend of Radium Release into the Environment, International Journal of Mine Water 38(1). DOI: 10.1007/s10230-019-00626-0, 2019.
• [16] Chałupnik S., Wysocka M., Janson E., Chmielewska I., Wiesner M.: Long-term changes in the concentration of radium in discharge water of coal mines and Upper Silesian rivers, Journal of Environmental Radioactivity (2017), 171:117-123.