Ochrona przyrody i srodowiska we wspolpracy transgranicznej ze Slowacja.

• Autorzy: Ptaszycka-Jackowska D
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszary przygraniczne obejmują fragment Karpat, mają charakter górzysty i są w znacznej mierze zalesione. Sieć osadnicza jest na ogól odsunięta od granicy. Sąsiadujące ze sobą obszary polskie i słowackie cechują zbliżone warunki przyrodnicze, analogie i podobieństwa w historii osadnictwa, tradycji, kultury. Natomiast różnice dotyczą przede wszystkim znaczenia tych obszarów w skali obu krajów. Dla Polski jest to rzadki krajobraz i górskie środowisko przyrodnicze, szczególnie ważny obszar alimentacyjny kraju w wodę, jeden z najważniejszych rejonów turystyczno-wypoczynkowych i uzdrowiskowych, obszar tranzytu transportowego północ-południe. Natomiast Słowacja posiada znacznie więcej gór i zasobów wody, a także ma wiele atrakcyjnych rejonów turystycznych. Charakter obszarów przygranicznych spowodował, że w Studium kierunkowym zagospodarowania przestrzennego szczególne miejsce zajęła problematyka ochrony przyrody i środowiska. Wzdłuż granicy powstał system przyrodniczych obszarów chronionych o charakterze transgranicznym. Wymaga on uzupełnienia, ujednolicenia statusu ochronnego, współpracy w ochronie, zagospodarowaniu i użytkowaniu, zwłaszcza turystycznym. Mimo że granica w znacznej mierze pokrywa się z europejskim wododziałem, istnieje problem wzajemnej ochrony wód i uzgadniania zasad prowadzenia gospodarki wodnej w rejonach występowania "transgranicznych" zbiorników wód podziemnych, zlewni niektórych rzek oraz odcinków rzekgranicznych. Na obszarach wspólnych zlewni ważna jest gospodarka odpadami. Po obu stronach granicy znajduje się wiele emitorów zanieczyszczeń powietrza, udokumentowane jest występowanie rejonów defoliacji drzewostanów oraz gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Na polskich obszarach przygranicznych są rejony szczególnych zagrożeń środowiska i klęsk żywiołowych (brak badań słowackich). Obok zagrożeń i klęsk naturalnych istotne są te, które powstają wskutek przewozów ładunków niebezpiecznych oraz w przypadkach awarii w dużych zakładach przemysłowych. Mają tu miejsce także stałe szkodliwe oddziaływania systemu transportowego na przyrodnicze obszary chronione, występują konflikty z funkcjami osadniczą, turystyczno-wypoczynkową i uzdrowiskową. Po obu stronach granicy brakuje odpowiedniego systemu monitoringu obejmującego wszystkie istotne elementy środowiska przyrodniczego. Artykuł kończą wnioski, które wynikły ze studium w sferze planowania przestrzennego. Są to wnioski o charakterze ogólnym i szczegółowym oraz uwarunkowania rozwoju polskiej części regionu transgranicznego.

EN

The cross-border areas include the fragment of Carpathians, they have got a mountain character and they are considerably afforested. The settlement network is generally moved aside from the border. The neighbouring with each other Polish and Slovak areas are featured by the close natural conditions, analogies and similarities in the history of settlement, tradition and culture. However, the differences concern first of all the importance of these areas in the scale of both countries. For Poland it is a rare landscape and a mountain natural environment, particulary important as water alimony area in the country, one of most important tourist-leasure and health resort regions. The area of North-South transport transit. However, Slovakia possesses more mountains and water resources and also has got many attractive tourist regions. The character of areas adjoining the border caused that in the directive study on spatial management the issues of protection of nature and environment took a particular place. Along the border the system of natural protected areas of cross-border character was set up. It requires the supplement, uniformity of protection status, co-operation in: protection, spatial management and utilization, especially in tourist terms. Despite that the border is considerably in line with the European watershed, there is a problem of mutual water protection and an agreement of rules on water economy in the regions of „cross-border" underground water reservoirs, reception basins of some rivers andparts of border rivers. The economy of wastes is important on the areas of collective reception basins. There are many emittors of air pollution on the both sides of the border. The occurrence of defoliation regions of the stands of trees and soils polluted by heavy metals is documented. There are regions of particular environmental threats and natural calamities (missing Slovak research) on the Polish border areas. Apart from threats and natural calamities crucial are those which appear because of transportation of dangerous cargos as well as in a cases of damages in large industrial plants. The constant poisonous impacts of transport system on the natural protected areas take also place here. The conflicts with functions: settlement, tourist leasure and health resort take place. The right system of monitoring including all important elements of natural environment is missing on the both sides of the border. The conclusions complete the article, which resulted from the study in the sphere of spatial planning. They are conclusions of general and particular character and preconditions of the development of Polish part of cross-border region.

Słowa kluczowe

PL

ochrona srodowiska; wspolpraca transgraniczna; granica polsko-slowacka; ochrona przyrody

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 2001
• Tom: 25
• Numer: 2
• Strony: 247-260
• Opis fizyczny: s.247-260,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Ptaszycka-Jackowska D

• Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, 30-107 Krakow, Pl.na Stawach 1

Bibliografia

• Polska przestrzeń w europejskiej integracji i transgranicznej współpracy. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Warszawa 1998.
• Ptaszycka-Jackowska D. 1994 Transgraniczne, polsko-słowackie przyrodnicze obszary chronione. Człowiek i Środowisko. T. 18, z. 2, s. 265-277.
• Ptaszycka-Jackowska D. 200la Problemy ochrony środowiska na polsko-słowackich obszarach przygranicznych. Referat na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Przemiany środowiska przyrodniczego Polski a jego funkcjonowanie". Kraków, 17-18 maja 2001 r. Uniwersytet Jagielloński - Instytut Geografii, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu [w druku].
• Ptaszycka-Jackowska D. 2001b Znaczenie Polskich Karpat dla ich mieszkańców i dla kraju. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich [w druku].
• Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-słowackiej - określenie celów rozwoju i kierunków działania, 1999-2001. Oprać, zespołowe pod kier. D. Ptaszyckiej-Jackowskiej i A. Berkovej. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie, Slovenská agentúra životného prostredia - Centrum územného rozvoja, Banská Bystrica. W polskim zespole opracowania szczegółowe w zakresie ochrony przyrody i środowiska wykonali: M. Czerwieniec (defoliacja lasów, zanieczyszczenia gleb),
• K. Pawłowska (zasoby wody i gospodarka wodna), D. Ptaszycka-Jackowska (ochrona przyrody),K. Słysz i Z. Górska (ochrona środowiska).