Historia poznania, wystepowanie i rozmieszczenie swistaka tatrzanskiego [Marmota m. latirostris Kratochvil, 1961] w Tatrach

• Autorzy: Gasienica-Byrcyn W

Warianty tytułu

EN

The history of research, current occurrence and distribution of the Tatra marmot [Marmota marmota latirostris Kratochvil, 1961] in the Tatra Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Podgatunek świstaka Marmota marmota latirostris żyje wyłącznie w Tatrach, gdzie osiąga północną granicę zasięgu geograficznego gatunku. W Polsce ssak ten należy do grupy najmniej licznych zwierząt kręgowych i jest zaliczany do grupy silnie zagrożonych. Stan jego populacji w Tatrach Polskich liczy 150–200 osobników, a w całych Tatrach niespełna 1000 zwierząt. Po polskiej i słowackiej stronie tych gór zinwentaryzowano 207 nor głównych, w których hibernują rodziny tych gryzoni, a w Niżnich Tatrach – 46. Większość tych nor w Tatrach Polskich zlokalizowano na wysokości 1750–1950 m n.p.m. (x=1870 m n.p.m.). W całym tym masywie pionowe rozmieszczenie stanowisk nor rozciąga się od 1380 do 2330 m n.p.m. Gatunek ten preferuje budowę nor na stokach o wystawie: wschodniej, południowo-wschodniej i południowej. Cały jego areał występowania w naszym kraju znajduje się w Tatrzańskim Parku Narodowym

EN

During the last glaciation the Alpine Marmot Marmota marmota (Linnaeus, 1758) was common in western Europe, but until now it has survived in the two enclaves: the Alps and the Tatra Mountains. At present, its main and natural area of occurrence is Alp mountains populated by the subspecies Marmota marmota marmota (Linnaeus, 1758). The Tatra Marmot M. marmota latirostris occurs in the Tatra Mountains within the bilateral Polish–Slovakian Tatra National Park (Fig. 1 and 2). It is an endemic to the Tatra Mountains as well as the West Carpathians and is under legal protection both in Poland and Slovakia. It was at risk of extinction in the past. Even nowadays, the marmot is included in the Red List of Endangered Species in both countries. Marmota marmota latirostris Kratochvíl, 1961 occurs also in the Low Tatra Mountains, where it was introduced. The gene-flow between both subspecies could have been occurred in the XIX century, what was mentioned by some authors, but this should be eventually clarified by genetic research. The first information about the presence of the marmot in the Tatras dates back to the beginning of the XVIII century. Well before this, the species had been known by the inhabitants of Podtatrze. They used to take the advantage of its meat but mostly the fat, which, in the folk medicine, was considered a miraculous drug. The exploitation of the marmot was the reason why its distribution became drastically limited. In 1864 only 8 valleys in the High Tatras were populated by this species. The survival of this animal was possible due to the consequently undertaken protective efforts. After the establishment of national parks in the Tatras in the middle of XX century, the recovery of Marmota began and it has been lasting till nowadays. This work presents the data on distribution and biology of Marmota m. latirostris from whole area of its geographic range in the Tatra Mountains. There are also given the locations that were known in the past but are not currently populated by these species because of many different reasons (Fig. 3). The number of wintering burrows in the Tatras is 207 and in the Slovakian Lower Tatras – 46. Most of them occur at an elevation ranging from (1380) 1750 to 1950 m a.s.l. (x = 1870 m a.s.l. ±35 m). The distribution of the marmot is determined mainly by food supply and possibility to dig burrows and, also, by predators’ pressure as well as various human activities within its home-ranges. Since the establishment of the national parks in the Tatras – the protection of the area consequently limited many types of negative anthropological impacts. Unfortunately, the negative impacts of tourism sport activity in the Tatra Mountains and poaching remain the important limiting factors of the species distribution and population growth, especially in the Polish Tatras. It has to be admitted that the protection of Marmota m. latirostris and its habitat is a priority in both borderland national parks. Moreover, this species is also guarded properly within the Low Tatras and it can constitute valuable gene resource for the Tatra Marmots.

Słowa kluczowe

PL

Marmota marmota latirostris; Tatry; wystepowanie; gatunki zagrozone; zasieg geograficzny; ssaki; rozmieszczenie; granica zasiegu; ochrona zwierzat; swistak tatrzanski

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2009
• Tom: 65
• Numer: 2
• Strony: 99-110
• Opis fizyczny: s.99-110,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Gasienica-Byrcyn W

• Tatrzanski Park Narodowy, ul.Chalubinskiego 42a, 34-500 Zakopane

Bibliografia

• Anonim 1884. Świstak w Tatrach. Gazeta Narodowa.
• Ballo M. 2002. Svište v Národnom parku Nízke Tatry. Tatry 2: 10-11.
• Bel M. (1736-42). Notitia Hungariae novae historico geographica. 1-4, Wien.
• Blahout M. 1961a. Hvízdají. Krásy Slovenska 5: 188-189.
• Blahout M. 1961b. Príspevok k bionómii svišťa horského (Marmota marmota L.) v rezervácii Podbanské v Tatranskom národnom parku. Zborník prác o Tatranskom národnom parku 4: 118-150.
• Blahout M. 1971. Príspevok k bionómii svišťa vrchovského (Marmota marmota L.). Zborník prác o Tatranskom národnom parku 13: 243­285.
• Buchholtz G. 1719. Das weit und breit erschollene Ziepser-Schnee-Gebürg. Wyd. R. Weber, Löcse 1899.
• Bohuš I. 1982. Rozprávanie o tatranských štítoch: 45. Svište hory-doly. Krásy Slovenska 5: 12-16.
• Chovancová B. 1987. Výsledky inventarizácie svišťa vrchovského tatranského (Marmota marmota latirostris, Kratochvíl, 1961) na území Tatranského národného parku v období rokov 1982-1985. Folia venatoria 17: 137-150.
• Chovancová B. 1990. Súčasná situácia a perspektívy zachovania a ochrany vybraných ohrozených druhov stavovcov v TANAP-u. Záverečná správa. Tatranská Lomnica, Výskumná stanica a múzeum Tatranského národného parku, 92 pp. Depon. w: VSaM TANAPu, Tatranská Lomnica.
• Czirbesz A. J. 1774. Kurzgefasste Beschreibung des karpatischen Gebirges. K. k. privileg. Anzeigen auf sämmtlichen k. k. Erbländern, IV.
• Domaniewski J. 1930. Sprawozdanie z prac nad ochroną przyrody
• Fuchs F. 1863. Die Central-Karpathen mit den nächsten Voralpen. Pest.
• Gąsienica Byrcyn W 1988. Historia ochrony świstaka w Tatrach Polskich. Wierchy 54: 24-44.
• Gąsienica Byrcyn W 1994. Z ekologii świstaka (Marmota marmota latirostris Kratochvíl, 1961) w Tatrach Polskich. Rocznik Podhalański T VI. Vol. 19: 99-122. Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego. Zakopane.
• Gąsienica Byrcyn W 2001. Marmota marmota (Linné, 1758) - Świstak. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa: 67-69.
• Gąsienica Byrcyn W 2002. Ochrona kozicy (Rupicapra rupicapra L.) i świstaka (Marmota marmota L.) w Tatrzańskim Parku Narodowym. W: Nakonieczny M., Migula P. (red.). Problemy środowiska i jego ochrony. Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem, Uniwersytet Śląski, Katowice 10: 81-91.
• Głowaciński Z. 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• Halák K. 1984. Výskyt svišťa vrchovského (Marmota marmota latirostris Kratochvíl, 1961) v Západných Tatrách - Roháčoch. Zborník prác o Tatranskom národnom parku 25: 47-60.
• Hamar M. 1960. Fauna gryzunow (Rodentia) rumunskich Karpat. W: Flora i fauna Karpat. Wyd. AN SSSR, Moskwa.
• Hess M. 1965. Piętra klimatyczne w polskich Karpatach Zachodnich. Zesz. Nauk. UJ. Prace geograficzne 44: 1-267.
• Jamnický J. 1977. Povodnost svišt’a vrchovského (Marmota marmota L.) v Nizkych Tatrach. Folia venatoria 7 (7): 297-302.
• Jamnický J. 1999. O pôvode nízkotatranských svišťov. Poľovníctvo a rybárstvo 9: 20.
• Janota E. (Anonim) 1865. Upomnienie Zakopianów i wszystkich Podhalanów, aby nie tępili świstaków i kóz. Broszura.
• Jurek I. J. 2002. Liczebność i struktura przestrzenna populacji świstaka Marmota marmota latirostris w Dolinie Gąsienicowej w Tatrzańskim Parku Narodowym. Parki Nar. i Rez. Przyr. 21, 4: 485­497.
• Kadyi S., Kowalski K. 1975. Pierwsze znalezisko kopalnego świstaka Marmota marmota (Linnaeus, 1758) w Polsce. Prz. zool. 2: 241-244.
• Kluk K. 1779. Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych historyi naturalney początki i gospodarstwo. Warszawa.
• Kocyan A. 1867. Zapiski o ssakach tatrzańskich. Spraw. Kom. Fizjogr. 1: 126-129.
• Kostroň K. 1965. K historii rozšíření svište horského (Marmota marmota L.) v oblasti Vysokých Tater. Sborník prác o Tatranskom národnom parku 8: 159-171.
• Krapp F. 1978. Marmota marmota (Linnaeus, 1758) - Alpenmurmeltier. W: Niethammer J., Krapp F. (red.). Handbuch der Säugetiere Europas. Akademische Verlagsgesellschaft, Wiesbaden 1/1: 153-161.
• Kratochvíl J. 1964. Svišť - vzácny cicavec z Vysokých Tatier. Sborník prác o Tatranskom národnom parku 7: 127-133.
• Mann C.S., Macchi E., Janeau G. 1993. Alpine Marmot (Marmota marmota L.). Ibex, J.M.E. 1: 17-30.
• Nowicki M. 1865. O świstaku. (Arctomys marmota. Alpenmurmelthier). Kraków.
• Ondruš S., Gašinec I., Radúch J., AdamecM. 2003. Program záchrany svišťa vrchovského (Marmota marmota Linnaeus, 1758). Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky, Správa NP Nízke Tatry. Banská Bystrica.
• Podobiński L.1954. Większe zwierzęta w Tatrzańskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyr. Ojcz. 10, 2: 36-43.
• Podobiński L. 1961. Stan zwierzyny w Tatrach w roku 1959 i w latach poprzednich. Wierchy 29: 137-155.
• Podobiński L.1969. Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w roku 1966, 1967 i wiosną 1968 roku. Wierchy: 260-270.
• Podobiński L. 1973. Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w roku 1971. Wierchy T. 41: 248-255.
• Podobiński L. 1975. Zwierzęta tatrzańskie w 1973 r. Wierchy 43: 212-221.
• Preleuthner M. 1999. Marmota marmota (Linnaeus, 1758). W: Mitchel-Jones A.J., Amori G. , Bogdanowicz W., Krystufek B., Reijnders P.J.H., Spitzenberger F., Stubbe M., Thissen J.B.M., Vohralík V, Zima J. (red.). The atlas of European mammals. Poyser Natural History: 188-189.
• Rzączyński G. 1721. Historia Naturalis Curiosa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lituaniae, Anexarumque Provinciarum. Sandomiriae.
• Skupień F.A. 1985. Biały Dunajec moja wieś rodzinna. Sądecka Oficyna Wydawnicza. Nowy Sącz.
• Steczkowska M. 1858. Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin. Kraków.
• Turjanin I.I. 1959. Fauna chozjajstwennoje i epidemiologiczeskoje znaczenije gryzunow Zakarpatskoj oblasti. Naucznyje zapiski 40: 21-38.
• Vološčuk I. 1996. Red data book, lists of threatened plants and animals of the Carpathian National Parks and reserves. ACNAP, Tatranská Lomnica.
• Wodzicki K. 1851. Wycieczka ornitologiczna w Tatry i Karpaty Galicyjskie na początku czerwca 1850 roku. Leszno.
• Zejszner L. 1845. Pieśni ludu Podhalan czyli górali tatrowych polskich. Warszawa.
• Zelina V 1965. Pohyb populácie svišťov v Belanských Tatrách. Zborník prác o Tatranskom národnom parku 8: 173-189.
• Zembrzuski J. 1985. Zoogeografia - Ssaki. W: Atlas Tatrzańskiego Parku Narodowego, Mapa 23. Zakopane-Kraków.
• Zwijacz T. 1999. Świstak w Tatrzańskim Parku Narodowym. Parki Narodowe 4: 22-23.
• Zwijacz-Kozica T. 2002. Liczebność i rozmieszczenie zimowych nor świstaka Marmota marmota L. we wschodniej części Tatrzańskiego Parku Narodowego. Parki nar. Rez. przyr. 21: 327-339.