Sites of the emergence of the scarce chaser Libellula fulva (O. F. Muller, 1764) (Odonata: Libellulidae) in the forest of Puszcza Notecka

• Autorzy: Tatarkiewicz D.

Warianty tytułu

PL

Miejsca wylęgu ważki rudej Libellula fulva (O. F. Müller, 1764) (Odonata: Libellulidae) w Puszczy Noteckiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

PL

Badania wylotu prowadzono w latach 2003–2004 w okolicy wsi Chojno (52°41’N 16°12’E, południowy skraj Puszczy Note- ckiej), na zachód od Wronek. Koncentrowały się one nad fragmentem strumienia (z przy- legającym torfowiskiem niskim), zlokalizo- wanym między Chojnem-Młyn a Jeziorem Chojno. Nad strumieniem zachodził cały cykl życiowy L. fulva. Wyznaczono tu dwa stanowiska badawcze: IIA i IIB (ryc. 1). W 2003 roku do przeprowadzenia wy- lotu większość ważek (46,5%) wybrała ro- śliny wyrastające na lądzie. Na roślinach, których fragmenty wyłaniały się z wody, wylatywało 27,9%, a na roślinach rosną- cych na granicy wody z lądem – 25,6% osobników. Na roślinach zielnych lokowało się 69,8% ważek (najczęściej na trzcinie pospo- litej), pozostałe – na drzewach i krzewach (najczęściej na olszy czarnej, tab. 1). Udział procentowy ważek odbywających wylot na drzewach i krzewach był prawdopodobnie większy – niektóre wychodzące imagines ginęły w wyniku żerowania ptaków; pozy- skanie niektórych wylinek było niemożliwe, ze względu na miejsce ich umieszczenia. Liczba ważek lokujących się na po- szczególnych gatunkach roślin odzwier- ciedlała w przybliżeniu częstość występo- wania tych roślin w środowisku w danym czasie. Oba wymienione wyżej gatunki roślin, które dominowały jako substraty do przeprowadzenia wylotu (tab. 1), wyróż- niały się spośród innych swą wysokością. Wylot odbywał się zarówno na łodygach, jak i na liściach roślin zielnych. W przypad- ku drzew i krzewów – znacznie częściej na pniach i gałęziach (87,7%) niż na liściach (12,3%). Liczebność i udział procentowy ważek wylatujących na roślinach z dwóch wyróż- nionych klas ([1] drzewa i krzewy, [2] ro- śliny zielne) zmieniał się w sezonie fenolo- gicznym (ryc. 2). Widoczna jest tendencja do częstszego korzystania z drzew i krze- wów w pierwszej połowie okresu wylotu. Wymiar preferencyjny zjawisko to przy- brało tylko w dwóch dniach, a najwyraźniej 20 V (dzień masowego wylotu). Na opisane zjawisko wpływało kilka czynników, jed- nak kluczowe znaczenie wydaje się mieć fakt, iż na początku wylotu roślinność ziel- na nie była jeszcze w pełni wykształcona; przy masowym wylocie pierwsze wyłania- jące się z wody larwy wychodziły wysoko, kolejne niżej, równomiernie zajmując do- stępne do odbycia wylotu nisze. Odległość maksymalna, jaką pokonała larwa od granicy wody do rośliny rosnącej na lądzie, na której następnie odbyła wy- lot, wyniosła 5,5 m (min.=8 cm, śr.=0,62 m, SD=96,2 cm, N=117). W przypadku wyboru roślin wyrastających z wody odległość mak- symalna wyniosła 2 metry od linii brzego- wej (min.=15 cm, śr.=0,65 m, SD=46 cm, N=57). Średnia wysokość, na której znajdowa- no wylinki na wyznaczonych stanowiskach badawczych, wyniosła 0,95 m (min.=7 cm, max.=7,9 m – olsza czarna, SD=115,8 cm, N=256). Stosunkowo częste wykorzysty- wanie drzew i krzewów jako substratów do odbycia wylotu w pierwszej (fenologicznie) jego części (ryc. 2) poskutkowało wyższą średnią wysokością wychodzenia larw dla tego okresu (1,20 m) w porównaniu z dru- gą połową wylotu (0,47 m). Dnia 19 i 20 maja, poza wyznaczonymi stanowiskami badawczymi, odnotowano maksymalną wy- sokość wychodzenia ważek żółtych: ok. 9 m (na pniach olszy czarnych). W przypadku odbywania wylotu na drzewach nierzadka była wysokość wychodzenia wynosząca od dwóch do czterech metrów. Wyróżniono trzy rodzaje lokalizacji larw (lub wylinek) na roślinach: w miej- scach osłoniętych (na spodniej stronie liści i/lub osłonięte przez sąsiadujące rośliny), odkrytych (na wierzchniej stronie liści, nie- osłoniętych przez sąsiednie rośliny) oraz częściowo osłoniętych. W opisanych miej- scach umieszczonych było, odpowiednio, 90 (40,7%), 93 (42,1%) i 38 (17,2%) wy- linek. Wskazuje to na brak preferencji larw do lokowania się w miejscach zasłoniętych. W 2004 r. wiele wychodzących z wody larw obserwowano w miejscach, w pobli- żu których rosły pokaźne olchy. Wyraźnie ujawniło się to 19 V na stanowisku IIA (dzień z drugą liczebnością wśród wylatu- jących ważek, NIIA,IIB=41). Naprzeciwko rosnącej tam około metr od brzegu olchy wyłaniało się stosunkowo dużo larw. Nato- miast tuż obok, w miejscu, w którym istnia- ła wyraźna luka w drzewostanie (patrząc od strony wody w kierunku brzegu), nie wyło- niła się żadna larwa. Przypuszczenie, jako- by drzewa pełniły rolę swoistego wskaźnika wyboru przez larwy odcinka brzegu do wy- łonienia, potwierdzają obserwacje poczy- nione na stanowisku IIB.

Słowa kluczowe

EN

Poland; Notecka Forest; dragonfly; Odonata; scarce chaser; Libellula fulva; Libellulidae; spring species; tree; shrub; locality

• Wydawca: -
• Czasopismo: Odonatrix. Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego
• Rocznik: 2010
• Tom: 06
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.21-29,fig.,ref.,

Twórcy

autor

Tatarkiewicz D.

• Department of Biology and Environmental Protection, University School of Physical Education, Krolowej Jadwigi Str.27/39, 61-871 Poznan, Poland

Bibliografia

• BENNET S., MILL P.J. 1993. Larval development and emergence in Pyrrhosoma nymphula (SULZER) (Zygoptera: Coenagrionidae). Odonatologica 22: 133–145.
• CORBET P. S. 1957. The life-history of the Emperor dragon%y, Anax imperator LEACH (Odonata: Aeshnidae). J. Anim. Ecol. 26: 1–69.
• CORBET P. S. 1983. A biology of dragonflies. Classey, Faringdon.
• CORBET P. S. 1999. Dragon%ies. Behaviour and ecology of Odonata. Harley, Colchester.
• CORDERO A. 1995. Vertical strati$cation during emergence in Odonates. Notul. Odonatol. 4(6): 103–105.
• SIEBENEICHER H. -W. 1997. Labor- und Freilanduntersuchungen zur Biologie von Libellula fulva (Odonata: Libellulidae). Diplomarbeit Fachbereich Biologie der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf.
• STERNBERG K., HÖPPNER B., BUCHWALD R. 2000. Libellula fulva MÜLLER, 1764, Spitzensteck. [in:] K. STERNBERG, R. BUCHWALD (eds), Die Libellen Baden-Württembergs, Band 2, Großlibellen (Anisoptera), Literatur. Eugen Ulmer, Stuttgart: 448–458.
• TATARKIEWICZ D. 2006. The choosen aspects of biology of the Scarce Chaser Libellula fulva (O. F. MÜLLER, 1764) (Odonata: Libellulidae). The doctoral dissertation, Department of General Zoology, Institute of Environmental Biology, Adam Mickiewicz University.
• TROTTIER R. 1973. In%uence of temperature and humidity on the emergence behaviour of Anax junius (Odonata: Aeshnidae). Can. Entomol. 105: 975–984.