Problemy wartościowania w języku i w tekście

• Autorzy: Puzynina Jadwiga

Warianty tytułu

EN

VALUATION IN LANGUAGE AND TEXT

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorka stawia pytanie o to, jak się przejawia wartościowanie w systemie językowym i w tekście. Twierdzi, że wartościowanie zawsze dokonuje się w wypowiedziach, czyli tworzonych tekstach. Podmiotami wartościowań tekstowych są autorzy konkretnych tekstów, podmiotami skonwencjonalizowanych wartościowań kodowych – mniejsze lub większe społeczności. Przedmiotem wartościowania jest cała otaczająca rzeczywistość oraz możliwe światy, pojawiające się w świadomości człowieka, człowiek bowiem wartościuje samego siebie, swoje możliwości, przymioty, poczynania. Podstawą sądów wartościujących są zdania z kwantyfikatorem ogólnym (typu X jest czymś cennym/złym), nazywane zasadami wartości. W akcie komunikacji jednostka może dokonywać połączenia norm należących do różnych systemów wartości, może też zapożyczać zasady od indywidualnych autorytetów, może tworzyć własne. W tekstach obecne są: (a) wartościowania podmiotu mówiącego (autora tekstu), w poezji – też podmiotu lirycznego, w prozie narracyjnej – narratora, (b) wartościowania bohaterów literackich oraz (c) wartościowania relacjonowane w mowie niezależnej lub zależnej. Wartościowania tekstowe pojawiają się w różnych aktach mowy, w różnych modalnościach. Często w tekstach dochodzi do wartościowań ukrytych w presupozycjach. Wartościowaniu służą różne jednostki kodu językowego: wyrazy (dobry, zły; ładny, brzydki; ojczyzna, matka), związki frazeologiczne (coś jest do kitu, coś jest wysokiej klasy), konstrukcje słowotwórcze (romansidło, artykulisko), formy fleksyjne (ministry, profesory), konstrukcje składniowe (dzięki komuś; kosztem kogoś/czegoś) i środki fonologiczne (np. intonacja). Wartościowania występują w tekstach o różnych funkcjach. Są ważnym elementem identyfikacji grupowej.

EN

The article deals with the problem of the linguistic and textual manifestations of valuation. A claim is made that it is always realized in utterances, i.e. texts. The subjects of textual valuations are the authors of the texts, whereas the subjects of conventionalized coded valuations are communities of different sizes. The object of valuation is the whole reality and possible worlds arising in people's consciousness. People tend to valuate themselves, their own abilities, traits and actions. The basis for valuating judgments are sentences, treated as the principles of values, which include the general quantifier (of the type 'X is something valuable/bad'). In the communicative act, the speaker/hearer can combine norms from different systems of values, borrow principles from individual authorities or create one's own. In texts, one finds the presence of: a) value judgments coming from the speaking subject (the author of the text), in poetry - of the lyrical 'I', in narrative prose – of the narrator; b) judgments from the protagonists and other literary frgures, c) judgments expressed in direct or indirect speech. Textual valuation appears in various speech acts and modalities. Valuation often takes place in hidden presuppositions. It can be achieved through various units of the linguistic code: words: 'dobry' (good), 'zly' (bad), 'ladny' (nice), 'brzydki' (ugly), 'ojczyzna' (homeland); phraseological units: 'cos jest do kitu' (sth is worth nothing), 'cos jest wysokiej klasy' (sth is of high class); word-formational constructions: 'romansidlo' (mawkish love story), 'artykulisko' (a huge article); inflectional forms 'ministry' (ministers), 'profesory' (professors); syntactic constructions: 'dzieki komus' (thanks to sb), 'kosztem kogos/czegos' (at the expense of sb/sth) and phonological features (e.g. intonation). Valuation occurs in texts with various functions; it constitutes an important aspect of group identity.

Słowa kluczowe

EN

GROUP IDENTITY; MANIFESTATIONS OF VALUATION; MODALITIES; SPEECH ACTS; SYSTEMS OF VALUES

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 2004
• Tom: 16
• Strony: 179-190
• Rodzaj publikacji: ARTICLE

Twórcy

autor

Puzynina Jadwiga

• J. Puzynina, no address given, contact the journal editor

Identyfikatory

CEJSH db identifier

06PLAAAA01112556