Opozycja „swój – obcy” w świadomości Rosjan końca XVIII– początku XIX wieku: dylematy i wybory Nikołaja Karamzina

• Authors: Magdalena Dąbrowska

Title variants

EN

“The Own ‒ The Strange” opposition in the consciousness of the Russians of the late 18th and early 19th centuries: Nikolay Karamzin’s dilemmas and choices

Abstracts

EN

The paper presents literary, journalistic and historiographical works by Nikolay Karamzin (1766–1826) from the perspective of “the own ‒ the strange” opposition. It consists of five parts presenting the evolution of Karamzin’s thoughts, dilemmas and choices: The introduction, Between the own and the strange: On correspondence (on Karamzin’s letters to J. C. Lavater and P. Vyazemsky), “Russia or Europe?”: “Russian traveller’s letters”, “Where is Poland?”: „Opinion of a Russian citizen”, Siberia: on the “History of the Russian State”, The Ending. Two questions are considered: 1. Is Russia Europe? 2. Are lands annexed by Russia (eg. Poland) “real” Russia? The works by Tzvetan Todorov, Bernhard Waldenfels and Marta Wójcicka form the theological basis.

PL

Artykuł zawiera omówienie dzieł literackich, publicystycznych i historiograficznych Nikołaja Karamzina (1766–1826) z perspektywy opozycji „swój – obcy”. Artykuł składa się z pięciu części, przedstawiających ewolucję poglądów Karamzina, jego rozterki i wybory: Wprowadzenie, Między własnym a obcym: wokół korespondencji (o listach Karamzina do J.C. Lavatera i P. Wiaziemskiego), „Rosja czy Europa?”: „Listy podróżnika rosyjskiego”, „Gdzie jest Polska?”: „Zdanie obywatela rosyjskiego”, Syberia: wokół „Historii państwa rosyjskiego”, Zakończenie. Przedmiotem rozpatrzenia są dwa pytania: 1. czy Rosja to Europa?; 2. czy ziemie przyłączone do Rosji (np. Polska) są „prawdziwą” Rosją? Podstawę teoretyczną stanowią prace Tzvetana Todorova, Bernharda Waldenfelsa i Marty Wójcickiej.

Keywords

EN

Nikolay Karamzin; “the own ‒ the strange” opposition; Russia; Poland; Europe; Siberia; Russian traveller’s letters; journalism; letters; History of the Russian State

PL

Nikołaj Karamzin; opozycja „swój – obcy”; Rosja; Polska; Europa; Syberia; Listy podróżnika rosyjskiego; listy; Historia państwa rosyjskiego; publicystyka

• Publisher: Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
• Journal: Studia Rossica Gedanensia
• Year: 2023
• Issue: 10
• Pages: 35-47

Dates

published

2023

Contributors

author

Magdalena Dąbrowska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000240144725

References

• Czerniak, S. (2002). Założenia i historyczne aplikacje Bernharda Waldenfelsa fenomenologii obcego. W: Waldenfels, B. Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego. Przekł. J. Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa: VII–XXVIV.
• Dąbrowska, M. (2009). Dla pożytku i przyjemności. Rosyjska podróż sentymentalna przełomu XVIII i XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dąbrowski, M. (2009). Swój / obcy / inny. Kontynuacja. Anthropos?, 12–13: 164–176. (Online) https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/6873/dabrowski_swoj-obcy-inny_anthropos_2009.PDF?sequence=1 (dostęp 10.05.2023).
• Frik T. (2020). Obraz „čužogo” v èpostolârii N.M. Karamzina. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. Filologiâ, № 63: 305–313 [Фрик Т. (2020). Образ „чужого” в эпостолярии Н.М. Карамзина. Вестник Томского государственного университета. Филология. № 63: 305–313].
• Głuszkowski, P. (2017). „Zdanie obywatela rosyjskiego” Mikołaja Karamzina na tle polsko-rosyjskich stosunków w dobie Królestwa Polskiego. W: Dąbrowska, M., Głuszkowski, P. (Red.). Mikołaj Karamzin i jego czasy. Warszawa: Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego: 221–230.
• Jersild, A. (2022). Orientalizm po rosyjsku. Górale Kaukazu Północnego i pogranicze gruzińskie 1845– 1917. Przekł. J. Rohoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Karamzin, M. (1827). Historia państwa rosyjskiego. Przekł. G. Buczyński. T. 9, 10, 11. Warszawa: W Drukarni przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nro 385.
• Karamzin, N. (1862). Mnenie russkogo graždanina. V: Neizdannye sočineniâ. Perepiska Nikolaâ Karamzina. Č. 1. Sankt-Peterburg: V Tipografii I. Tibleva i komp.: 3–8 [Карамзин, Н. (1862). Мнение русского гражданина. B: Неизданные сочинения. Переписка Николая Карамзина. Ч. 1. Санкт-Петербург: В Типографии И. Тиблева и комп.: 3–8].
• Karamzin, N. (1897). Pisʹma N.M. Karamzina k knâzû P.A. Vâzemskomu 1810–1826. (Iz Ostafʹevskogo arhiva). Sankt-Peterburg: Tipografiâ M. Stasûleviča [Карамзин, Н. (1897). Письма Н.М. Карамзина к князю П.А. Вяземскому 1810–1826. (Из Остафьевского архива). Санкт-Петербург: Типография М. Стасюлевича].
• Karamzin, N. (1984). Vseobŝee obozrenie. V: Karamzin N. Sočineniâ v dvuh tomah. T. 2. Red. G.P. Makogonenko. Leningrad: Hudožestvennaâ literatura: 206–214 [Карамзин, Н. (1984). Всеобщее обозрение. B: Карамзин Н. Сочинения в двух томах. Т. 2. Ред. Г.П. Макогоненко. Ленинград: Художественная литература: 206–214].
• Karamzin, N. (1987a). Perepiska Karamzina s Lafaterom 1786–1790. V: Karamzin, N. Pisʹma russkogo putešestvennika. Leningrad: Nauka: 464–498 [Карамзин, Н. (1987а). Переписка Карамзина с Лафатером 1786–1790. B: Карамзин, Н. Письма русского путешественника. Ленинград: Наука: 464-498].
• Karamzin, N. (1987b). Pisʹma russkogo putešestvennika. Leningrad: Nauka [Карамзин, Н. (1987b). Письма русского путешественника. Ленинград: Наука].
• Karpińska, M. (2013). Ziemie Polskie po trzecim rozbiorze. Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie i zabór rosyjski – do 1831 roku. W: Nowak, A. (Red.). Historie Polskie w XIX wieku. T. 2. Cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo DiG: 23–29.
• Kuzʹmina, M. (2018). Russkij evropeizm v zerkale literatury. Ot drevnerusskih hoždenij k „Bylomu i dumam” A.I. Gercena. Sankt-Peterburg: Rostok [Кузьмина, М. (2018). Русский европеизм в зеркале литературы. От древнерусских хождений к „Былому и думам” А.И. Герцена. Санкт-Петербург: Росток].
• Lotman Û. (1997). Èvolûciâ mirovozzreniâ Karamzina (1789–1803). V: Lotman, Û. Karamzin. Sotvorenie Karamzina. Statʹi i issledovaniâ 1957-1990. Zametki i recenzii. Sankt-Peterburg: Iskusstvo – SPB: 312–348 [Лотман Ю. (1997). Эволюция мировоззрения Карамзина (1789–1803). B: Лотман, Ю. Карамзин. Сотворение Карамзина. Статьи и исследования 1957–1990. Заметки и рецензии. Санкт-Петербург: Искусство – СПБ: 312–348].
• Lotman, Û., Uspenskij, B. (1997). „Pisʹma russkogo putešestvennika” Karamzina i ih mesto v razvitii russkoj kulʹtury. V: Lotman, Û. Karamzin. Sotvorenie Karamzina. Statʹi i issledovaniâ 1957–1990. Zametki i recenzii. Sankt-Peterburg: Iskusstvo – SPB: 484–564 [Лотман, Ю., Успенский, Б. (1997). „Письма русского путешественника” Карамзина и их место в развитии русской культуры. B: Лотман, Ю. Карамзин. Сотворение Карамзина. Статьи и исследования 1957–1990. Заметки и рецензии. Санкт-Петербург: Искусство – СПБ: 484–564].
• Lûtov, V. (1999). Russkie pisateli v žizni. Čelâbinsk: Ural LTD [Лютов, В. (1999). Русские писатели в жизни. Челябинск: Урал LTD].
• Łojek, J. (2015). Pisma wybrane. XIX wiek. Red. M. Kornat. Kraków: Universitas.
• Mentalność… (1995): Mentalność rosyjska: słownik. (Red.) A. Lazari. Katowice: Śląsk.
• Mentalność… (2015): Mentalność rosyjska a Polska. (Red.) E. Walewander. Lublin: KUL.
• Nowak, A. (2000). Oświecony” rosyjski imperializm i Polska (od Piotra I i Katarzyny II do Karamzina i Puszkina). W: Epsztejn T. (Red.). Polacy a Rosjanie. Materiały z konferencji „Polska – Rosja”. Rola polskich powstań narodowych w kształtowaniu wzajemnych wyobrażeń”, Warszawa – Płock, 14–17 maja 1998 r. Warszawa: Wydawnictwo Neriton: 67–86.
• Primus, S. ([2018]). Czy Rosja jest barbarzyńcą?: psychoanaliza rosyjskiego ducha. Kraków: Wydawnictwo M.
• Puškin, A. (2006). Otryvki iz pisem, mysli i zamečaniâ. V: Buplaka, D.K. (Red.). Karamzin: pro et contra. Ličnostʹ i tvorčestvo N.M. Karamzina v ocenke pisatelej, kritikov, issledovatelej. Antologiâ. Sankt-Peterburg: Izdatelʹstvo Russkoj Hristianskoj gumanitarnoj akademii, 156–157 [Пушкин, А. (2006). Отрывки из писем, мысли и замечания. B: Буплака, Д.К. (Ред.). Карамзин: pro et contra. Личность и творчество Н.М. Карамзина в оценке писателей, критиков, исследователей. Антология. Санкт-Петербург: Издательство Русской Христианской гуманитарной академии, 156–157].
• Rohoziński, J. (2022). „Zgrzeszyłeś bracie Jefimiczu”, czyli orientalizm po rosyjsku. Przedmowa do przekładu polskiego. W: Jersild, A. Orientalizm po rosyjsku. Górale Kaukazu Północnego i pogranicze gruzińskie 1845–1917. Przekł. J. Rohoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 9–16.
• Sulima, R. (1982). Literatura a dialog kultur. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Todorov, T. (1996). Podbój Ameryki. Problem innego. Przekł. J. Wojcieszak. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego. Przekł. J. Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Wójcicka, M. (2018). Społeczno-kulturowe funkcje obcego / innego. W: Karwatowska, M., Litwiński, R., Siwiec, A. (Red.). Obcy Inny. Propozycje aplikacji pojęciowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 127–138.
• Zdrada, J. (2005). Historia Polski 1795-191., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Zorin, A. (1985). Novye aspekty staryh problem. Voprosy literatury, 7: 214–220 [Зорин, А. (1985). Новые аспекты старых проблем. Вопросы литературы, 7: 214–220].

Identifiers

DOI

10.26881/srg.2023.10.02

Biblioteka Nauki

58474290