“Roses or Bread? Anti-Communist Narration in Feminist Readings of Anna Świrszczyńska’s Poetry”

• Authors: Katarzyna Szopa

Title variants

PL

Chleba czy róż? Antykomunistyczna narracja w feministycznych odczytaniach Anny Świrszczyńskiej

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article discusses the question of feminist interpretations of the poetry of Anna Świrszczyńska, one of the most recognized Polish poets of international renown, whose works and activity are often associated with a strong feminist worldview. Many interpreters of Świrszczyńska’s poetry did not focus enough on the origin of the poet’s feminist attitude, claiming that it was rather exceptional and rare for the period of the Polish People’s Republic. Contrary to the narration established by the interpreters of her poetry after 1989, I argue that Świrszczyńska’s feminist sensitivity was not an isolated and individual phenomenon, as it emerged in a time of increased women’s activity and the development of the socialist project for women’s equality deployed in Poland after 1945. I believe that both the political activity of communist women and the grassroots actions taken by the working-class women in the socialist state became the main factors in shaping Świrszczyńska’s feminist worldview. The Polish feminist narrative after 1989, however, due to its anti-communist approach to the problem of feminism in the Polish People’s Republic, did not include the history of the Polish left-wing women’s movement. This results from applying to the Polish history of women’s movements 1) liberal notions of feminist agency; 2) Western feminist theories devoid of Marxist paradigm; and 3) a normative definition of feminism understood only in terms of anti-systemic activity. By taking into account Świrszczyńska’s political and cultural activity, I emphasize the necessity of filling the gaps in the story of Polish women’s movement. Such a strategy is inevitably connected with the necessity of remodelling the genealogy of Polish feminism, redefining the notion of agency, and feminism itself.

PL

Niniejszy artykuł stanowi analizę feministycznych interpretacji poezji Anny Świrszczyńskiej, jednej z najbardziej rozpoznawalnych poetek w Polsce, której twórczość charakteryzuje wyraźnie feministyczna wrażliwość. Wiele interpretatorek i interpretatorów poezji Świrszczyńskiej nie dociekało, skąd wziął się ów światopogląd poetki, twierdząc raczej, że jak na czasy PRL-u był on zjawiskiem wyjątkowym i rzadkim. W przeciwieństwie do narracji ustanowionej po 1989 roku przez interpretatorki tej poezji, uważam, że feministyczny światopogląd Świrszczyńskiej nie był zjawiskiem indywidualnym i odosobnionym, ponieważ wyłonił się w kontekście wzmożonej aktywności kobiet i w czasie wdrażania socjalistycznego projektu równości kobiet po 1945 roku. Uważam, że zarówno polityczna działalność komunistek, jak i oddolne akcje przeprowadzane przez kobiety z klasy robotniczej miały znaczący wpływ na światopogląd poetki. Jednakże kształtująca się po 1989 roku feministyczna narracja zdominowana była przez antykomunistyczny paradygmat i nie uwzględniła w historii polskiego feminizmu lewicowych ruchów kobiecych. Skutkowało to aplikowaniem do historii polskich ruchów kobiecych: 1) liberalnego ujęcia feministycznej sprawczości; 2) zachodnich teorii feministycznych pozbawionych paradygmatu teorii marksistowskich; 3) normatywnej definicji feminizmu ograniczonej wyłącznie do działalności opozycyjnej. Przyglądając się poetyckiej aktywności Świrszczyńskiej, staram się podkreślić konieczność uzupełnienia luk w historii polskich ruchów kobiecych. Strategia ta wiąże się nieodłącznie z koniecznością przemyślenia genealogii polskiego feminizmu oraz redefinicji pojęcia feministycznej sprawczości.

Keywords

EN

socialism; emancipation; feminism; anti-communism; genealogy; socialism; emancipation; feminism; anti-communism; genealogy

PL

socjalizm; emancypacja; feminizm; antykomunizm; genealogia

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2019
• Volume: 31
• Issue: 1
• Pages: 72-92

Dates

published

2019-05-08

Contributors

author

Katarzyna Szopa

• The Institute of Polish Literary Studies Faculty of Philology University of Silesia in Katowice pl. Sejmu Polskiego 1 40-032 Katowice

References

• Baranowska, Małgorzata. 1995. „Szymborska i Świrszczyńska: dwa bieguny codzienności”. Teksty Drugie 3/4: 256–263.
• Bobako, Monika. 2011. „Konstruowanie odmienności klasowej jako urasawianie: Przypadek Polski po 1989 roku”. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0108Bobako2011.pdf.
• Borkowska, Grażyna. 1995. „Metafora drożdży: co to jest literatura/poezja kobieca”. Teksty Drugie 3/4: 31–44.
• Delphy, Christine. 1995. “The Invention of French Feminism: An Essential Move”. Yale French Studies 87: 190–221.
• Federici, Silvia. 2012. Revolution at Point Zero: Housework, Reproduction, and Feminist Struggle. New York: PM Press.
• Fidelis, Małgorzata. 2015. Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce. Trans. Maria Jaszczurowska. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Gajewska, Agnieszka. 2010. „Feministyczne rozrachunki z PRL-em”. In Kobiety w polskiej transformacji 1989-2009.
• Podsumowania, interpretacje, prognozy, eds. Monika Frąckowiak-Sochańska and Sabina Królikowska. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Grabowska, Magdalena. 2016. “From Revolutionary Agents to Reactive Actors: The Transformation of Socialist Women’s Organizing in Poland from the 1940s through the 1980s”. Aspasia 10(1): 126–135.
• Grabowska, Magdalena. 2018. Zerwana genealogia: Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Graff, Agnieszka. 2014. Jestem stąd. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Hemmings, Clare. 2011. Why Stories Matter? The Political Grammar of Feminist Theory. Durham–London: Duke University Press.
• Irigaray, Luce. 1985. This Sex Which is Not One. Trans. Catherine Porter and Carolyn Burke. Ithaca–New York: Cornell University Press.
• Jaxa-Rożen, Hanna. 2011. „Jednoosobowe rewolucje (Anna Świrszczyńska »Jestem baba«; Jadwiga Żylińska »Kapłanki, amazonki i czarownice«)”. In Pisarstwo kobiet pomiędzy dwoma dwudziestoleciami, eds. Inga Iwasiów and Arleta Galant. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Kraskowska, Ewa. 2015. Poetka i joga. In Laboratorium poezji kobiecej XX wieku, eds. Joanna Grądziel-Wójcik, Jerzy Kaniewski, Agnieszka Kwiatkowska and Tomasz Umerle. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
• Legeżyńska, Anna. 1997. „Metamorfoza Anny Świrszczyńskiej”. Polonistyka 3: 182–186.
• Majewska, Ewa. 2018. Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: Wczesna „Solidarność” i Czarne Protesty. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Miller-Purrenhage Laura. 2014. “Pearls and Toads, Yeast and Froth: Relationships in Anna Świrszczyńska’s Poetry”. Toronto Slavic Quarterly 48: 69–97.
• Mrozik, Agnieszka. 2012. Akuszerki transformacji: Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Mrozik, Agnieszka. 2014. „Poza nawiasem historii (kobiet), czyli po co nam dziś komunistki”. Wakat On-line 3. http://wakat.sdk.pl/poza-nawiasem-historii-kobiet-czyli-po-co-nam-dzis-komunistki/.
• Mrozik, Agnieszka. 2017a. “Komunizm jako pokoleniowa herstoria: Polityki relacji w auto/biografiach polskich komunistek po 1956 roku”. In Polityki relacji w literaturze kobiet po 1945 roku, eds. Aleksandra Grzemska and Inga Iwasiów. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Mrozik, Agnieszka. 2017b. “Beasts, demons, and cold bitches: Memories of communist women in contemporary Poland”. Baltic Worlds 4: 54–57.
• Nasiłowska, Anna. 2004. „Tożsamość kobieca w poezji polskiej XX wieku: Między androgynicznością a esencjalizmem”. Teksty Drugie 1/2: 103–121.
• Nowak, Basia A. 2005. “Constant Conversations: Agitators in the League of Women in Poland during the Stalinist Period”. Feminist Studies 3(31): 488–518.
• Oleszkiewicz-Peralba, Małgorzata. 2015. Fierce Feminine Divinities of Eurasia and Latin America: Baba Yaga, Kālī, Pombagira, and Santa Muerte. New York: Palgrave Macmillan.
• Rowbotham, Sheila. 2014. Women, Resistance and Revolution: A History of Women and Revolution in the Modern World. London–New York: Verso.
• Stapkiewicz, Agnieszka. 2014. Ciało, kobiecość i śmiech w poezji Anny Świrszczyńskiej. Kraków: Universitas.
• Stawowy, Renata. 2004. „Gdzie jestem ja sama”: O poezji Anny Świrszczyńskiej. Kraków: Universitas.
• Świrszczyńska, Anna and Paweł Wiesław Szymański. 1964. „Rozmowa z Anną Świrszczyńską”. Tygodnik Powszechny 28: 5.
• Świrszczyńska, Anna. 1973. „Izba tortur, czyli moja teoria poezji”. Kultura 8: 3.
• Świrszczyńska, Anna. 1975. Jestem baba. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Walczewska, Sławomira. 1993. „Liga Kobiet – jedyna organizacja kobieca w PRL”. Pełnym głosem 1: http://efka.org.pl/archiwum/index.php?action=p_art&ID=2.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2019.1.04