Rola autorytetu nauczyciela domowego w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej arystokraty w I połowie XIX wieku na przykładzie „Dziennika nauczyciela domowego” z lat 1814–1823 Juliana Antonowicza

• Authors: Kotlarska Irmina

Title variants

EN

The role of the home teacher’s authority in shaping the aristocrat’s communicative competence in the first half of the nineteenth century on the example of ‘The Journal of a Home Teacher’ from the years 1814–1823 by Julian Antonowicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest próba wskazania roli nauczycieli domowych w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej arystokracji w okresie rozbiorowym. Podstawą materiałową rozważań jest rękopiśmienny dziennik autorstwa bazylianina Juliana Antonowicza (1750–1824), który był nauczycielem domowym hrabiego Jana Bogdana Tarnowskiego (1805–1850). Podkreśla się znaczenie autorytetu nauczyciela w systemie edukacji domowej i przedstawia jego źródła na przykładzie osoby J. Antonowicza i jego dorobku pisarskiego. Autorytet ten uznaje się za kluczowy w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej młodego arystokraty. W artykule przedstawione zostały tekstowe sposoby umacniania autorytetu nauczyciela obecne w Dzienniku nauczyciela domowego. Zaprezentowano także bezpośrednie dowody kształtowania kompetencji komunikacyjnej hrabiego przez nauczyciela. Obserwacje dotyczące sposobu używania języka przez nauczyciela domowego i jego dbałość o sprawne posługiwanie się językiem przez młodego arystokratę są ilustracją zagadnienia o charakterze lingwistyczno-obyczajowym, jakim jest rola autorytetu w funkcjonowaniu wspólnoty i jego wpływ na kształtowanie i upowszechniane wzorów zachowań językowych.

EN

The aim of the article is an attempt to indicate the role of home teachers in shaping communicative competence of aristocracy during the era of partitions. The article is based on the handwritten journal of a home teacher Julian Antonowicz (1750–1824) who was a tutor of Jan Bogdan Tarnowski (1805–1850). The article emphasizes the importance of the teacher’s authority in the system of homeschooling. It also shows the source of this authority on the example of Julian Antonowicz and his literary production. The authority is considered to be crucial in shaping the communicative competence of the young aristocrat. The article presents the text ways to strengthen the authority of the teacher present in ‘The journal of a home teacher’. The article also presents the direct evidence of forming the communicative competence of a young Count by the teacher. Observations of using the language by the home teacher and his attention to proper use of language by a young aristocrat illustrate the linguistic and habitual issue which is the role of authority in the functioning of the community and its influence on the formation and dissemination patterns of language behavior.

Keywords

PL

kompetencja komunikacyjna; celowe użycie języka; autorytet; dziennik nauczyciela; domowego

EN

communicative competence; intentional language usage; authority; journal of a home teacher

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2015
• Volume: LXI
• Pages: 125-140

Dates

published

2015

Contributors

author

Kotlarska Irmina

• Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Humanistyczny, Instytut Filologii Polskiej

References

• Antonowicz Julian, 1788, Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka, Drukarnia Nadworna JKMci, Warszawa.
• Borawski Stanisław, 2002, Wprowadzenie do historii języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Borawski Stanisław, 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: Stanisław Borawski, red., Rozprawy o historii języka polskiego, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Chmiel Adam, 1908, Rękopisy Biblioteki hr. hr. Tarnowskich w Dzikowie (odbito z „Przewodnika Bibliograficznego”), Kraków.
• Epsztein Tadeusz, 1998, Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Grottowa Kazimiera, 1957, Zbiory sztuki Jana Feliksa i Walerii Tarnowskich w Dzikowie (1803–1849), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Karłowska Grażyna, Nawrot Monika, 2004, Charakterystyka zbiorowości nauczycieli domowych w Królestwie Polskim w świetle literatury wspomnieniowej i pamiętnikarstwa, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika” XXIII, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 365, Historia wychowania, s. 65–95.
• Nowak Mariusz, 2008, Model idealny i rzeczywisty polskiej rodziny arystokratyczno-ziemiańskiej, w: Cezary Kuklo, red., Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 455–470.
• Raporty generalnych wizytatorów z r. 1784, 1911, wyd. Teodor Wierzbowski, Warszawa.
• Rittel Teodozja, 1993, Podstawy lingwistyki edukacyjnej: nabywanie i kształcenie języka, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków.
• Rys życia Jana Bogdana Tarnowskiego, 1850, Kraków.
• Seretny Anna, 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Skruteń Józefat, 1989, Antonowicz Julian, w: Polski Słownik Biograficzny PAU, t. I, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Szafer Katarzyna, 2005, Ziemiaństwo jako elita społeczeństwa polskiego w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Tarnowski Andrew, 2008, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
• Tarnowski Stanisław, 2010, Domowa Kronika Dzikowska, red. Grzegorz Nieć, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Uździcka Marzanna, 2010, Studium kształtowania się kompetencji językowej agronoma. Analiza genologiczna, pragmatyczna i leksykalna Wykładów Władysława Majewskiego z lat 1848–1850, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.

Identifiers

ISSN

0076-0390