Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rutile to tourmaline index – a tool for the recognition of the hydrodynamics of the depositional environment; a case study from the Campanian Szozdy Delta System, SE Poland

Cyglicki Michał, Remin Zbigniew

Acta Geologica Polonica

|

2023

|

Vol. 73, no. 4

833--851

EN

The newly discovered mid-Campanian Szozdy Delta System (Roztocze Hills, SE Poland) located in the south-ern part of the Polish Cretaceous Basin, at the northern edge of the Łysogóry-Dobrogea Land, has revealed in-teresting features concerning the relationship between the abundance of rutile and tourmaline. A distinct inverse relationship between rutile and tourmaline can be readily recognised in the succeeding units of the tripartite cyclothems (calcareous mudstone, calcareous sandstone, and calcareous gaize) representing the submarine part of the Szozdy Delta System. In the Szozdy section, both minerals are of similar shape (highly rounded), dura-bility, and size; they are, however, characterised by markedly different densities. Therefore, it might be expected that these two mineral phases will be strongly dependent, both vertically and spatially, on the local energy of the sedimentary environment hydrodynamic power that existed during the deposition of the succeeding units of the cyclothems. The lighter tourmaline was likely transported further to the more quiescent prodelta environment, rendering the prodelta facies overrepresented in this mineral, whereas the heavier rutile was deposited closer to the river discharge. Such relative change in the abundance of these two mineral phases, emphasised by a standardised Z-score statistics, is referred here to as rutile to tourmaline index (RuTidx). Accordingly, as the RuTidx increases, the hydrodynamic power in the sedimentary environment increases as well. Since these two mineral phases are comparatively immune to alteration during the sedimentary cycle, the RuTidx is considered here to be an independent tool in recognising the hydrodynamics of the depositional environments of any age.

2

Związki arylowoizoprenoidowe jako wskaźniki charakteru środowiska sedymentacji

Bieleń Wojciech

Nafta-Gaz

|

2019

|

R. 75, nr 9

546--554

PL

Niniejsza praca miała na celu identyfikację związków z grupy arylowych izoprenoidów, w tym wyższych homologów, a także identyfikację siarki elementarnej. Na tej podstawie określono: środowisko sedymentacji materii organicznej, występowanie fotycznej strefy anoksycznej, a także szacunkowo okres jej trwania. W tym celu zostało wytypowanych 18 próbek ekstraktów bituminów pochodzących z warstw krośnieńskich i menilitowych. Materiał do badań pochodził z obrębu południowej części jednostki śląskiej, z południowego skrzydła fałdu Gorlic. Próbki zostały poddane analizie GC-MS. Pod kątem identyfikacji wyższych arylowych izoprenoidów, takich jak: diarylowe izoprenoidy C33 i C40 czy izorenieratan, zastosowano analizę GC-MS w trybie MS-MS, podwójną jonizację, co pozwoliło z dużym prawdopodobieństwem określić dane związki. Zidentyfikowano arylowe izoprenoidy (krótko- i średniołańcuchowe), wyższe diarylowe izoprenoidy, izorenieratan oraz siarkę elementarną. Obliczono wskaźnik arylowoizoprenoidowy AIR. Zbadano próbki z warstw krośnieńskich i z warstw menilitowych pod kątem: charakteru środowiska sedymentacji, w tym fotycznej strefy anoksycznej (PZA), działalności bakteryjnej podczas sedymentacji materii organicznej oraz pochodzenia materii organicznej. Dla większości badanych próbek z warstw krośnieńskich stwierdzono obecność niektórych homologów trimetylowych arylowych izoprenoidów. Ustalono, że charakter środowiska sedymentacji był zmienny. W większości próbek z warstw menilitowych stwierdzono obecność trimetylowych arylowych izoprenoidów w pełnym zakresie homologów, co pozwoliło obliczyć wskaźnik arylowoizoprenoidowy (AIR). Określono, że dla większości tych próbek warunki środowiska sedymentacji były silnie redukcyjne oraz występowała długotrwała fotyczna strefa anoksyczna. Próbki 7 i 14 wykazują cechy subtlenowego środowiska sedymentacji. Wskazano na udział bakterii (w tym Chlorobiaceae) w procesach sedymentacji materii organicznej. Udowodniono (obecność oleananu, duża procentowa zawartość steranu C29 oraz obecność retenu) wysoki udział materiału lądowego (typu roślin okrytonasiennych – Angiospermae oraz drzew iglastych). Opracowano metodykę identyfikacji: diarylowych izoprenoidów, izorenieratanu, beta-karotanu oraz siarki elementarnej.

EN

This work aimed to identify compounds from the group of aryl isoprenoids, including higher homologues, as well as to identify elemental sulfur. On this basis, the environment of sedimentation of organic matter, the occurrence of the photic anoxic zone were determined. 18 bitumen extracts from samples from the Krosno and Menilite Beds were selected for this purpose. The material for the research came from the southern part of the Silesian Unit, from the southern limb of the Gorlice Fold. The samples were analyzed using GC-MS. GC-MS analysis in the MS-MS mode was used for the identification of higher aryl isoprenoids, such as: diaryl C28 and C40 isoprenoids, or isorenieratane, allowing to determine the compounds with high probability. Aryl isoprenoids (short and medium chain), higher diaryl isoprenoids, isorenieratane and elemental sulfur were identified. The aryl – isoprenoid AIR index was calculated. Samples from the Krosno Beds and from the Menilite Beds were examined for: the nature of the sedimentation environment, including photic anoxic zone (PZA), bacterial activity during the sedimentation of organic matter and the origin of organic matter. For most of the tested samples from the Krosno Beds, the presence of trimethyl aryl isoprenoids in the limited range of homologues was found. It was determined that the nature of the sedimentation environment was variable. For most of the samples from the Menilite Beds, the presence of trimethyl aryl isoprenoids was found over the full range of homologues, which allowed to calculate the aryl-isoprenoid index (AIR). It was determined that for most samples, the sedimentation environment conditions were strongly reductive and there was a persistent photic anoxic zone. Samples 7 and 14 exhibit the characteristics of a suboxic sediment environment. The participation of bacteria (including Chlorobiaceae) in the sedimentation of organic matter was indicated. Evidence of a high proportion of terrestrial material (Angiospermae and conifers) has been shown (the presence of oleanane, high percentage of C29 sterane and the presence of retene).

3

Środowisko sedymentacji warstw menilitowych w profilu łuski Stróż, jednostka śląska, Karpaty

Dziadzio P. S.

Nafta-Gaz

|

2018

|

R. 74, nr 11

813--820

PL

Warstwy menilitowe od wielu lat są przedmiotem szerokiego zainteresowania w zakresie ich potencjału naftowego. Towarzyszy temu ciągle zadawane pytanie o ich środowisko sedymentacji. Zbierane systematycznie dane z różnych obszarów jednostek śląskiej i dukielskiej, z punktu widzenia coraz nowszej wiedzy o środowiskach sedymentacji utworów klastycznych, dostarczają dowodów na ich genezę. Łuska Stróż to zachodnie przedłużenie fałdu Gorlic, gdzie w profilu warstw menilitowych, podobnie jak w obrębie fałdu Gorlic, potwierdzono występowanie dowodów na płytkowodną sedymentację. W ich profilu wyróżniono dziewięć facji osadowych (A-I), zarówno węglanowych, jak i drobno-, grubo- i bardzo gruboklastycznych o zmiennych, zarówno strukturalnych, jak i tekstualnych cechach, oraz zinterpretowano ich genezę. Charakterystyczną cechą omawianego profilu jest dominujący udział facji klastycznych (F i G), które budują tzw. piaskowce magdaleńskie. Facje te stanowią prawie 90% jego miąższości. Facja F (gruboławicowe masywne piaskowce glaukonitowe) zinterpretowana jest jako osad zdeponowany w proksymalnej części delty. Facja G – zlepieńce polimiktyczne – zinterpretowana została jako osad przybrzeżny (klifowy). Pozostałe facje klastyczne (H i I), odpowiednio heterolitowa i piaskowcowa, występujące głównie w górnej części profilu, na podstawie obecności w nich charakterystycznych struktur sedymentacyjnych zostały zinterpretowane jako facje osadowe powstałe w środowisku przybrzeżnym zdominowanym procesami pływowymi z udziałem procesów sztormowych. Wśród struktur sedymentacyjnych po raz pierwszy rozpoznano i opisano rytmity pływowe, które dodatkowo zostały zinterpretowane jako produkt pływów syzygijnych i kwadraturowych. Geneza facji węglanowych (A, B i C) nie jest jednoznaczna, ale obecność w skale drobnych kryształów gipsu może wskazywać, że deponowane były w płytkowodnym, hipersalinarnym środowisku sedymentacji. Opisane facje oraz ich geneza wskazują, że warstwy menilitowe w obrębie łuski Stróż (podobnie jak i w obrębie fałdu Gorlic) powstawały w płytkowodnym, prawdopo- dobnie zamkniętym basenie sedymentacyjnym z okresową łącznością z oceanem światowym, na co wskazywać może obecność struktur pływowych.

EN

For many years Menilite Beds have been the subject of wide interest from the petroleum potential point of view. This has been accompanied by constantly asked question about their sedimentary environment. Data collected systematically from various areas of the Silesian and Dukla Units, taking under consideration the latest knowledge about clastic sedimentary environments, provide evidence for their genesis. Stróże Thrust Sheet is the western extension of the Gorlice fold (Gorlice Thrust Sheet), where in the section of the Menilite Beds, as in the Gorlice fold, evidence for shallow water sedimentation was found. In the profile 9 facies (A-I), both carbonate and fine, coarse and very coarse clastic with variable, structural and textual features were distinguished and their genesis was interpreted. A characteristic feature of this profile is the presence of dominant clastic facies (F and G) which build socalled Magdalena Sandstones. These facies constitute almost 90% of the profile thickness. Facies F (thick bedded, massive and coarse grained glauconitic sandstones) is interpreted as deposited in the proximal part of the delta front. Facies G (polymictic conglomerates) is interpreted as a coastal (cliff) deposit. Other H and I facies, respectively heterolithic and fine grained sandstones, occur mainly in the upper part of the profile. Based on the presence of characteristic sedimentary structures, they have been interpreted as sedimentary facies deposited in a coastal environment dominated by tidal processes involving storm processes. Among the sedimentary structures, tidal rhythmites were identified and described for the first time. They were additionally interpreted as a product of neap and spring tides. Genesis of carbonate facies (A, B and C) is not unambiguous, but the presence of small gypsum crystals in the rock may indicate that they were deposited in a shallow, hypersaline sedimentary environment. The described facies and their genesis indicate that the Menilite Beds within the Stróże Thrust Sheet (similar as in the Gorlic Fold) were deposited in the shallow, probably isolated sedimentation basin with periodic connection to the world ocean, which can be indicated by the presence of tidal structures.

4

Środowisko sedymentacji i korelacja geochemiczna dolnooligoceńskich utworów z obrębu jednostek dukielskiej i grybowskiej

Dziadzio P. S., Matyasik I.

Nafta-Gaz

|

2018

|

R. 74, nr 6

423--434

PL

Celem pracy była interpretacja środowisk depozycji utworów dolnego oligocenu, nazywanych warstwami podgrybowskimi i grybowskimi, z obrębu tzw. jednostki grybowskiej występujących w oknach tektonicznych Grybowa i Ropy oraz porównanie i wzajemne skorelowanie ich z warstwami menilitowymi z obrębu jednostki dukielskiej (ss.) z rejonu Dukli i Tylawy. Wyniki zostały oparte na badaniach sedymentologicznych i geochemicznych (Rock-Eval, biomarkery) uzupełnionych badaniami biostratygraficznymi, w celu określenia ich pozycji stratygraficznej. Wskazują one na odmienne warunki ich powstania niż dotychczas przyjmowano w wielu publikacjach, szczególnie w kontekście głębokości oligoceńskiego basenu sedymentacyjnego Karpat, i dają kolejne argumenty do zmiany poglądów na jego ewolucję. Przeprowadzone badania wskazują na znaczne podobieństwo litologiczne i dużo mniejsze podobieństwo geochemiczne warstw występujących w oknach tektonicznych do tych z obrębu jednostki dukielskiej (ss.). Główny powód różnicy wynika z ich stopnia pogrzebania i z wyższego zaangażowania tektonicznego warstw występujących w oknach tektonicznych, które weszły w fazę generowania węglowodorów i je wygenerowały. Niewielkie ilości ropy naftowej nadal są w ich obrębie zakumulowane.

EN

The aim of the work was to interpret the depositional environments of the Lower Oligocene Subgrybow and Grybow beds from the Grybow Unit, which are present in Grybow and Ropa tectonic windows, as well as the comparison and correlation between them and Menilite Beds from the Dukla Unit (ss.) in the area of Dukla and Tylawa. The results, based on sedimentological and geochemical studies (Rock Eval, biomarkers) supplemented by the biostratigraphic studies conducted to determine their stratigraphic position, show, that their origin differs from that presented in many previous papers, especially in the context of the depth of the Carpathian Oligocene sedimentary basin. They also provide some new arguments for revision views on its evolution. The results of research, show their lithological similarity, but to a lesser extent the geochemical similarity of beds occurring in tectonic windows and those in the area of the Dukla Unit (ss.). The main reason for such a difference is due to their different degree of burial maturation and tectonic evolution. Rocks from the tectonic windows were in the hydrocarbon generation window and generated hydrocarbons. Small amounts of crude oil are still being accumulated within them.

5

Arylowe izoprenoidy jako wyznaczniki stref anoksycznych kolumny wody

Bieleń W., Matyasik I., Janiga M.

Nafta-Gaz

|

2017

|

R. 73, nr 11

857--863

PL

Niniejsza praca wskazuje na użyteczność arylowych izoprenoidów jako wskaźników do uszczegółowienia występowania stref fotycznych w środowisku sedymentacji osadów. Dokonano przeglądu 50 próbek bituminów wyizolowanych przez ekstrakcję próbek skał, zróżnicowanych stratygraficznie i litologicznie, pod względem występowania i dystrybucji arylowych izoprenoidów. W kilkunastu próbkach, w których stwierdzono obecność tych związków, została wykonana analiza korelacyjna z uwzględnieniem składu molekularnego arylowych izoprenoidów, które są użyteczne do oceny warunków paleośrodowiskowych. Na podstawie rozpoznania literaturowego wybrano wskaźniki geochemiczne, które posłużyły do określania stref anoksycznych. Arylowe izoprenoidy są pochodnymi izorenieratenu, czyli pigmentu, który występuje m.in. w zielonych bakteriach siarkowych (Chlorobiaceae). Dla tego typu bakterii niezbędnymi do życia czynnikami są światło i siarkowodór (H2S). Z tego względu izorenieraten, jak również związki pochodne, m.in. arylowe izoprenoidy (takie jak trimetyloarylowe izoprenoidy) oraz diarylowe izoprenoidy, są bardzo dobrymi wskaźnikami warunków anoksycznych (beztlenowych) w strefie fotycznej. Pozwalają one także ocenić czas trwania fotycznej strefy anoksycznej (PZA). Wykorzystanie arylowych izoprenoidów w połączeniu z interpretacją powszechnie stosowanego wskaźnika Pr/Ph pozwala na uściślenie warunków środowiskowych.

EN

The aim of this work is to show the method of identification of compounds from the aryl isoprenoids group, for elaborating the information about photic zones during sedimentation. Several dozen bitumen extracts (from different geological settings) were used for this purpose. The presence of aryl isoprenoids compounds was proven in a dozen of 50 tested samples. Correlation analysis with a composition of isoprenoid compounds which are widely used for paleoenvironmental condition assessment, was conducted for these samples. After literature studies, the authors attempted to select geochemical markers which could be useful for anoxic zones determination. Aryl isoprenoids are derivatives of isorenieratene – a pigment which occurs in green sulfur bacteria (Chlorobiaceae). For these kinds of bacteria, the factors required to control their lives, are light and hydrogen sulfide content. Because of this fact the isorenieratene and derivative compounds like aryl isoprenoids (trimethylaryl isoprenoids) and diaryl isoprenoids are very good indicators of anoxic (anaerobic) condition in a photic zone. They are also useful in the estimation of photic zone anoxia (PZA) duration in time. The use of aryl isoprenoids combined with the interpretation of a commonly used Pr/Ph indicator allows to specify environmental conditions.

6

Geological interpretation of spectral gamma ray (SGR) logging in selected boreholes

Klaja J., Dudek L.

Nafta-Gaz

|

2016

|

R. 72, nr 1

3--14

EN

This paper presents the interpretation of the spectral gamma ray (SGR) log focused on geological analysis regarding determination of the clay content in studied deposits, evaluation of the types of clay minerals, identification of fissure zones, determination of the organic matter content, determination of radiogenic heat value secreted during the decay of radioactive elements, and the characteristics of sedimentary conditions. The method was tested on data collected from five boreholes.

PL

Bezpośredni pomiar koncentracji potasu, uranu i toru jest cenną informacją geochemiczną, mineralogiczną i w niektórych przypadkach złożową. W niniejszym artykule przedstawiono interpretację spektrometrycznego profilowania gamma (sPG) pod kątem określania wielkości zailenia badanych utworów oraz oceny rodzaju minerałów ilastych. Przedstawiono także wyniki w zakresie identyfikacji stref szczelinowych, wyznaczania zawartości substancji organicznej, wielkości ciepła radiogenicznego wydzielonego podczas rozpadu pierwiastków promieniotwórczych oraz charakterystyki środowiska sedymentacji. Metodę przetestowano na materiałach pochodzących z pięciu otworów wiertniczych.

7

Sedimentology and ichnology of Neogene Coastal Swamp deposits in the Niger Delta Basin, Nigeria

Ezeh S. C., Mode W. A., Ozumba B. M., Yelwa N. A.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 3

191--200

EN

Often analyses of depositional environments from sparse data result in poor interpretation, especially in multipartite depositional settings such as the Niger Delta. For instance, differentiating channel sandstones, heteroliths and mudstones within proximal environments from those of distal facies is difficult if interpretations rely solely on well log signatures. Therefore, in order to achieve an effective and efficient interpretation of the depositional conditions of a given unit, integrated tools must be applied such as matching core descriptions with wireline log signature. In the present paper cores of three wells from the Coastal Swamp depositional belt of the Niger Delta are examined in order to achieve full understanding of the depositional environments. The well sections comprise cross-bedded sandstones, heteroliths (coastal and lower shoreface) and mudstones that were laid down in wave, river and tidal processes. Interpretations were made from each data set comprising gamma ray logs, described sedimentological cores showing sedimentary features and ichnological characteristics; these were integrated to define the depositional settings. Some portions from one of the well sections reveal a blocky gamma ray well log signature instead of a coarsening-upward trend that characterises a shoreface setting while in other wells the signatures for heteroliths at some sections are bell blocky in shaped rather than serrated. Besides, heteroliths and mudstones within the proximal facies and those of distal facies were difficult to distinguish solely on well log signatures. However, interpretation based on sedimentology and ichnology of cores from these facies was used to correct these inconsistencies. It follows that depositional environment interpretation (especially in multifarious depositional environments such as the Niger Delta) should ideally be made together with other raw data for accuracy and those based solely on well log signatures should be treated with caution.

8

Aromatic steroids as a tool in geochemical interpretation

Matyasik I., Bieleń W.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 6

376--383

EN

The article describes the use of monoaromatic (MAS) and triaromatic (TAS) steroids in geochemical interpretation. So far for correlation purposes in crude oil–oil systems and crude oil–source rock, among others, biomarkers from the hopanes and steranes group or phenantrene compounds were used. Steroids can be used with equally good results as indicators of environmental sedimentation of organic matter, or a degree of thermal maturity of source rock. Steroids also find use as a carrier of information about: the genesis of organic matter (marine or non-marine) and immersion of carbonates in sediment or salinity of a sedimentary environment. The article presents the composition of triaromatic and monoaromatic steroids in samples of potential source rocks represented by: Menilite Beds of the Skole Unit, Main Dolomite of the Polish Lowland, Peribaltic Syneclise Silurian and Central Atlantic Margin (CAM).

PL

Niniejszy artykuł opisuje zastosowanie monoaromatycznych (MAS) i triaromatycznych (TAS) steroidów w interpretacji geochemicznej. Dotychczas w celach korelacyjnych w układach: ropa naftowa–ropa naftowa i ropa naftowa–skała macierzysta wykorzystywano m.in. biomarkery z grupy hopanów i steranów czy związki fenantrenowe. Steroidy mogą być stosowane z równie dobrym skutkiem, jako wskaźniki środowiska sedymentacji materii organicznej, czy stopnia dojrzałości termicznej skały macierzystej. Steroidy znajdują także zastosowanie, jako nośnik informacji o: pochodzeniu materii organicznej (morskie lub niemorskie) oraz udziale węglanów w osadzie lub stopniu zasolenia środowiska sedymentacji. W artykule przedstawiono skład triaromatycznych i monoaromatycznych steroidów w próbkach potencjalnych skał macierzystych reprezentujących: warstwy menilitowe jednostki skolskiej, dolomit główny Niżu Polskiego, sylur Syneklizy Perybałtyckiej oraz z wierceń w dnie oceanicznym w rejonie afrykańskiego szwu kontynentalnego.

9

Litostratygrafia, palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu w północnej części niecki Nidy

Fijałkowska-Mader A., Kuleta M., Zbroja S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

83--123

PL

W artykule przedstawiono najnowszą propozycję podziału litostratygraficznego utworów triasu północnej części niecki Nidy nawiązującego do jednostek wyróżnianych na Niżu Polskim oraz w północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Podano charakterystykę petrograficzną skał tworzących zaproponowane wydzielenia. Zamieszczono także wyniki analizy palinofacjalnej utworów triasu. Opisano siedem typów palinofacji odpowiadających różnym środowiskom sedymentacji: rzecznym, jeziornym, playi, sebhy, otwartego morza i laguny. Palinofacje charakterystyczne dla środowiska rzecznego występują w utworach pstrego piaskowca środkowego, piaskowca trzcinowego (formacja stuttgarcka) oraz kajpru górnego, dla środowiska jeziornego – w utworach kajpru dolnego i piaskowca trzcinowego, dla środowiska playi – w dolnych warstwach gipsowych, dla środowiska sebhy – w recie oraz w dolnych i górnych warstwach gipsowych, dla środowiska otwartego morza – w wapieniu muszlowym i dolomicie granicznym, a dla środowiska laguny – w recie, wapieniu muszlowym górnym i dolomicie granicznym. Na podstawie wyników analizy litofacjalnej i palinofacjalnej zrekonstruowano środowisko sedymentacji utworów triasu z północnej części niecki Nidy.

EN

The latest lithostratigraphical scheme of Triassic deposits from the northern part of the Nida Basin (southern Poland) is presented. It refers to the units distinguished in the Polish Lowlands and NW margin of the Holy Cross Mountains. Petrographic characteristics of the proposed lithostratigraphic units, and the results of palynofacies analysis are given. The identified seven palynofacies types represent a variety of depositional environments: fluvial, lacustrine, playa, sebkha, open marine and lagoonal. Palynofacies characteristic for fluvial environments were identified in the Middle Buntsandstein, Schilfsandstein (Stuttgart Formation) and Upper Keuper deposits, lacustrine environment – within the Lower Keuper and Schilfsandstein, playa environment – in the Lower Gipskeuper, sebkha environment – in the Röt as well as Lower and Upper Gipskeuper, open marine environment – within the Muschelkalk and Grenzdolomit and lagoonal environment – in the Röt, Upper Muschelkalk and Grenzdolomit. Depositional environments of the Triassic deposits have been presentedreconstructed based on the lithofacies and palynofacies analyses.

10

Charakterystyka węgla brunatnego z miocenu Niżu Polskiego na podstawie wybranych profili

Kasiński J. R., Piwocki M., Swadowska E., Ziembińska-Tworzydło M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (1)

99--153

PL

W typowych profilach trzech neogeńskich pokładów węgla brunatnego odsłaniających się w kopalniach odkrywkowych na Niżu Polskim i w basenach satelickich zostały przeprowadzone studia porównawcze makro- i mikrofacjalne oraz geochemiczne, w skład których wchodziły badania: sedymentologiczne, paleobotaniczne (w szczególności analiza palinologiczna), litologiczne i petrograficzne węgla oraz geochemiczne. W wyniku tych badań wyróżniono szereg facji, uwarunkowanych głównie czynnikami hydrologicznymi, które można powiązać z subśrodowiskami sedymentacji jeziorno-bagiennej, współcześnie zasiedlonymi przez określone zbiorowiska roślinne. Najbardziej pełny zestaw takich subśrodowisk został przedstawiony dla II łużyckiego pokładu węgla brunatnego w niecce żytawskiej. Sukcesja subśrodowisk sedymentacyjnych i związanych z nimi zbiorowisk roślinnych jest w zasadzie porównywalna z naturalną sukcesją roślinną zarastania zbiornika jeziornego, jednak często bywa zaburzana w związku ze zmianami poziomu wód gruntowych: podnoszenia się w wyniku działania mechanizmów auto- (kompakcja niżejległych osadów, szczególnie istotna w przypadku przejścia od torfu do węgla brunatnego) i allochtonicznych (subsydencja tektoniczna). Podobne zaburzenia mogły powodować także czynniki sedymentacyjne, takie jak progradacja litosomów klastycznych lub podniesienie bazy erozyjnej w następstwie ruchów eustatycznych. Badania wykazały, że tylko kompleksowe badania mikro- i makrofacjalne dają podstawy do przedstawienia wiarygodnej rekonstrukcji środowiska sedymentacji węglotwórczej. Najistotniejsze wyniki pracy stanowi rekonstrukcja następstwa zbiorowisk roślinnych i wnioski na temat zmian warunków hydrologicznych i hydrogeologicznych.

EN

Some selected profiles of three Neogene lignite seams outcropped within opencast mines in the Polish Lowlands and satellite basins have been examined for comparison of macro- and microfacies and geochemical features. The investigations included: sedimenological research, paleobotanical investigation (particularly palynological analysis), lithological and petrographic study of lignite and geochemical examinations of coal have been made there. Some facies related to recent lacustrine/paludal sedimentary subenvironments, qualified at first by hydrological conditions and corresponding with floristic habitats have been established. The most complete inventory of sedimentary subenvironments has been defined within the 2nd lignite seam in the Zittau Basin. The sedimentary subenvironment succession and related floral communities is generally conformable with a natural plant succesion of a lake overgrowth. However, it was frequently interrupted after groundwater level changes: uplifting in the result of autochtonic mechanism (compaction of underlying sediments, most substantial in the case peat to lignite) and allochtonic one (tectonic subsidence). Also sedimentary factors, like progradation of clastic lithosomes and elevation of erosional base after eustatic movements could take part in the disruptions. The examination show that only integrated macro- and microfacial analysis makes it possible to present a reliable reconstrustion of the coal-forming sedimentary environment. The reconstruction of the succession of plant communities and conclusions on hydrological/hydrogeological conditions are the most substantial results of the work.

11

Środowiska sedymentacji i palinofacje kredy dolnej w kilku otworach wiertniczych centralnej Polski

Leszczyński K., Waksmundzka M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 432

99-121

PL

Na podstawie badań litologicznych i profilowań sedymentologicznych, dokonano wstępnego rozpoznania środowisk sedymentacyjnych i palinofacji kredy dolnej centralnej części Niżu Polskiego w otworach wiertniczych Sarnów IG 1, Wągrowiec IG 1 i Poddębice PIG 2. Wykonano dokładną analizę spektrum palinologicznego: stosunku zawartości planktonu do całości palinomorf, ilości fitoklastów w całkowitym kerogenie oraz zawartości materii organicznej. Przeprowadzono korelacje danych palinologicznych z danymi sedymentologicznymi (profilowania sedymentologiczne rdzeni wiertniczych), litofacjalnymi i paleogeograficznymi. Na podstawie analizowanego materiału, i w nawiązaniu do określonego w badaniach palinofacjalnych spektrum palinologicznego, wydzielono w osadach kredy dolnej następujące środowiska morskie: przybrzeża górnego (upper shoreface) i przybrzeża dolnego-środkowego (lower-midle shoreface) z przejściem do odbrzeża (offshore) do zbiornika otwartego szelfu (open marine szelf), deltowe (?czoło delty, delta front) z wyżej występującymi osadami ?kanałów rozprowadzających (distributary channels) równi deltowej oraz prawdopodobnie barier i płytkiej zatoki morskiej (embayment). W otworze wiertniczym Poddębice PIG 2 zidentyfikowano powierzchnię maksymalnego zalewu (maximum flooding surface) reprezentowaną przez warstewkę ciemnoszarego marglu, która wydaje się być datowana na przełom beriasu i walanżsau dolnego. Przeprowadzone badania są pierwszym i wstępnym podejściem do podjętej problematyki związku palinofacji ze środowiskami sedymentacyjnymi w kredzie dolnej.

EN

The paper presents a preliminary recognition of sedimentary environments and palynofacies in Lower Cretaceous deposits of the Sarnów IG 1, Wągrowiec IG 1 and Poddębice PIG 2 boreholes of central part of the Polish Lowland, central Poland, based on lithological and sedimentological investigations. A detailed analysis of palynological spectrum included determination of the contents of plankton (in relation to total frequency of palynomorphs), phytoclast in total kerogen, and organic matter. Palynological data were subsequently correlated with the results of sedimentological logging of drill cores, as well as with lithological observations and overall palaeogeographical research. Based on the material analysed, and referring to the identified palynological spectrum, the following sedimentary environments have been distinguished in the Lower Cretaceous sections: upper shoreface and lower-middle shoreface with transitions to an offshore-open marine shelf, delta (?delta front) passing up into distributary channel fills on a delta plain, and presumed barrier and shallow-marine embayment. A maximum flooding surface has been identified in the Poddębice PIG 2 section, represented by a thin dark-grey marl bed which seems to be dated at the Berriasian/Lower Valanginian transition. The investigations are the first, preliminary approach to the problem of relationship between palynofacies and sedimentary environments in the Lower Cretaceous of Poland.

12

Litotypy węgla z pokładu 308 (pensylwan) z KWK "Ziemowit" (GZW) jako wskaźniki środowisk sedymentacyjnych

Misiak J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 3

281-288

PL

Charakterystykę petrograficzną i facjalną węgla przeprowadzono na podstawie opisu litotypów i ich charakterystyki petrograficznej. Za główny czynnik warunkujący proces sedymentacji torfu przyjęto poziom zwierciadła wody w torfowisku, za którym podążała sukcesja roślin zasiedlających torfowisko, a deponowane szczątki roślinne były poddawane procesom żelifikacji lub oksydacji. Wyróżniono trzy środowiska obejmujące strefę sedymentacji torfu: torfowisko trwale podtopione z dwoma subśrodowiskami - strefą brzeżną i centralną, torfowisko okresowo podtopione z dwoma subśrodowiskami - podtopionym i przesuszonym, torfowisko wyniesione z dwoma subśrodowiskami - progresywnym i regresywnym. Subśrodowisko brzeżne obejmuje strefę peryferyjną jezior lub rozlewiska rzecznego, gdzie nie zachodziła akumulacja torfu.

EN

The composition of coal and deposition environment characterization were made based on lithotype and maceral analyses. The proposed facies are based on an assumption that oscillations of water table in a peat-bog affect the petrographic composition of coal, while stronger influxes of water table into the peat-bog increase the content of mineral matter in coal. The author has identified three major types of peat-bog environments in which plant material was deposited in the Carboniferous period. There are: permanently inundated-planar mire (PM) with two sub-environments - PM "margin" and PM "central", temporarily inundated-transitional mire (TM) with two sub-environments - TM "wet" and TM "dry", and elevated-domed mire (DM) with two sub-environments - DM "progressive" and DM "regressive".

13

Warunki sedymentacji formacji z Glinika (basen śródsudecki)

Ihnatowicz A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

nr 415

101-151

PL

Osady formacji z Glinika stanowią najwyższą część górnego karbonu (westfal D/stefan AB) na obszarze polskiej części basenu śródsudeckiego. W pracy przedstawiono charakterystykę litostratygraficzną formacji, wyróżniono i zinterpretowano 16 litofacji i 4 asocjacje litofacjalne, rozpoznano styl sedymentacji badanych osadów, pochodzenie materiału okruchowego oraz paleotektoniczne warunki jej sedymentacji. Asocjacje litofacjalne występujące w badanych osadach reprezentują różne środowiska depozycyjne istniejące w systemach depozycyjnych rzek roztokowych i meandrujących. Powszechna jest rzeczna sedymentacja cykliczna. Przeprowadzone analizy wskazują, że w północno-zachodniej części basenu transport osadów odbywał się od N, NW i NE natomiast w południowo-wschodniej części basenu od E i SE. Polska część basenu stanowiła w okresie od westfalu D do stefanu AB peryferyczną część całego basenu sedymentracyjnego. Największa subsydencja zachodziła w północno-zachodniej części basenu, na obszarze Czech. Obszarami źródłowymi osadów dla polskiej części basenu były: kompleks wulkaniczny Rusinowej i Grzmiącej, kwaśne wulkanity rejonu Krenova oraz gnejsy sowiogórskie i granity karkonoskie.

EN

This paper deals with the Glinik Formation deposits, which are of the latest Carboniferous (Westphalian D/Stephanian AB) age in the Polish part of the Intra-Sudetic Basin. Description of lithostratigraphy and selected 16 lithofacies and 4 lithofacies assemblages is presented, and sedimentation, origin of clastic material and paleotectonic conditions of sedimentation process are discussed. The lithofacies assemblages in the studied area represent different environments, belonging to the braided and meandering rivers depositional systems. The cyclic character of sedimentation is common. The study of palaeocurrent directions shows that in the NW part of the basin sediment transport was from the N, NW and NE and in the SE part of the basin from the E and SE. During Westphalian D/Stephanian AB, the N and NE part of the basin (i.e. the Polish part of the basin) constituted a peripheric part of the whole Intra-Sudetic Basin. The Rusinowa and Grzmiąca volcanic complexes, the acid volcanic rocks of Krenov, the Sowie Mts gneisses and the Karkonosze granite were the main sediment-source areas for the Polish part of the Intra-Sudetic Basin.

14

Depositional and tectonic controls on Early Badenian clastic sedimentation in the Sandomierz-Tarnobrzeg area (Baranów Beds, northern Carpathian Foredeep)

Wysocka A.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 4

383-394

EN

The distribution, sedimentary environment and tectonic evolution of the Lower Badenian clastic deposits (Baranów Beds) in the area between Sandomierz and Tarnobrzeg are described. These deposits represent two facies: transitional marine, continental and open marine. The morphology and microtextures of quartz grains from the Świniary sand pit indicate changing sedimentary environments in the upper part of the Baranów Beds: from a marine shore influenced zone gradually through to deeper conditions. The thickness distribution of these deposits shows the influence of a nearby fault zone.

PL

Celem pracy jest określenie zasięgu występowania, środowiska sedymentacji oraz ewolucji tektonicznej dolnobadeńskich utworów klastycznych oraz przedstawienie dotychczasowych wiadomości na ich temat. Utwory te określane mianem warstw Baranowskich wykształcone są jako piaskowce i piaski kwarcowe z wkładkami mułowców, wapieni litotamniowych oraz podrzędnie iłów z węglem brunatnym. W podłożu utworów mioceńskich na obszarze badań, w północnej, brzeżnej części zapadliska przedkarpackiego występują utwory eokambryjskie oraz kambryjskie, przede wszystkim łupki, mułowce i iłowce. Ukształtowanie powierzchni, na którą wkraczała transgresja morza badeńskiego, było zróżnicowane. Świadczy o tym występowanie zlepieńców w spągu warstw Baranowskich, w profilach wielu otworów wiertniczych. Składają się one głównie z porwaków mułowców i iłowców kambryjskich. Dowodem zróżnicowania rzeźby podłoża i występowania w nim obniżeń jest również obecność w spągu utworów badeńskich iłów i piasków ilastych z węglem brunatnym. Wyższa część utworów klastycznych wykształcona jest natomiast jako piaski kwarcowe, częściowo zlityfikowane. Warstwy Baranowskie na obszarze badań reprezentują dwie facje. Część niższa powstawała w brzeżnej, bagiennej części zbiornika, przejściowej pomiędzy środowiskiem morskim a lądowym. Część wyższa reprezentuje otwartomorskie środowisko sedymentacji terygenicznej. Dostępne obserwacjom piaski kwarcowe, z wyższej części warstw Baranowskich, gromadziły się w środowisku morskim, w płytkowodnej strefie, poniżej podstawy falowania. Pomimo braku zróżnicowania uziarnienia oraz składu mineralnego w profilu badanych osadów, na podstawie cech powierzchni ziarn kwarcu, stwierdzono zmiany warunków sedymentacji w obrębie tej części warstw Baranowskich. Od środowiska wysokoenergetycznego, wyraźnie związanego ze strefą brzegową, do zaniku wpływu środowiska brzegowego, co związane jest najprawdopodobniej z pogłębieniem zbiornika. W porównaniu do opisów A. Radwańskiego (1973) dotyczących nieistniejącej części odsłonięcia w Świniarach, obecnie odsłonięta część złoża piasków wydaje się przedstawiać nieco głębsze środowisko, bardziej oddalone od brzegu. Zdaniem autorki akumulacja osadu odbywała się poniżej podstawy falowania, a materiał klastyczny i organodetrytyczny przynoszony był z północy. Wszystkie obserwowane w Świniarach formy cementacji są epigenetyczne. Powstawały w wyniku procesów diagenetycznych zachodzących w osadzie od pliocenu po dzień dzisiejszy. Na obszarze sandomiersko-tarnobrzeskim w stropie osadów piaszczystych lokalnie występuje cienka (max. 5 cm) warstewka piaszczysto-marglista, rzadziej piaszczysto-ilasta z masowym nagromadzeniem fauny, wśród której dominują Ervilia pusilla i Modiola hoernesi. Ponad nią stwierdzono osady chemiczne, a także margle oraz wapienie margliste z charakterystyczne pekteny wyróżniane jako warstwy pektenowo-spirialisowe. Powyżej nich znajdują się iły sarmackie, zarówno warstwy syndesmyowe, jak i bezskamielinowe. Na całym analizowanym obszarze północny zasięg warstw Baranowskich ma charakter erozyjny, a ich miąższość jest zmienna. Powierzchnia stropowa warstw Baranowskich jest wyrównana i łagodnie nachylona na wschód i południowy wschód. Miejscami, w rejonie Świniar i Łoniowa, bezpośrednio nad serią piaszczystą występują osady czwartorzędowe lub seria ta odsłania się na powierzchni terenu w rejonie Nawodzic i Rybnicy. Analiza ukształtowania i głębokości występowania podłoża warstw Baranowskich pozwala na stwierdzenie istnienia uskoku o kierunku NW-SE. Powstanie uskoku należy wiązać z ruchami tektonicznymi mającymi miejsce na obszarze zapadliska w sarmacie. Powstanie uskoku spowodowało wzajemne przemieszczenie utworów badeńskich, skrzydło północno-wschodnie uległo względnemu podniesieniu, południowo-zachodnie zaś obniżeniu.